Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu qarabağ: folklor da bir tariXDİr VI kitab
Yüklə 3,1 Mb.
|
Çəh cilovun, oynəməsin. Gedirsən, daldadan get, Ürəyim oynəməsin.
Günnən götür, günə qoy. Məni sana verməzdər, Get əvinə binə qoy.
Gəl başımın sərdarı. Sevdiyını almasan, Öl, qəbirə gir, barı.
Torpağı yaş cigərə. Yar on beş yaşdı gərəh, Neynirəm qoja yarı.
Lüləpərri76 bılaxlar. Bajım sənnən su isdiyib, Etibarrı bılaxlar.
Göydə ildız kimidi. Aş yorğanını, girim yerina, Yorğanın buz kimidi.
şey yoxdu. İndi birdən elə olu ram, bax axşam, sənnən Gül nar ge dən də qapıda o qədər ağlamış dım. İrax sırfadan, sənın canın nan. Ağlıyanda qon şu dedi, bəs mən neyni yim? Beş qardaşım dan birceyi qalıb. Hə.. Onda qayıtdım ona dedim: Mən öldüm ağlamaxdan, Arxa su bağlamaxdan. Doxdurda dərman qalmadı, Yarama bağlamaxdan.
Doxdur gördüm dərmansız. Ellərə dərman canım, Özüm öldüm dərmansız.
Osarın satar, gedər. Bajı da bajısın Belə yerdə atar gedər?
Dən tökülür püsgünə. Dədəm, anam girov qaldı, Bizi qoydu pis günə.
Tutufdu toz dağları. Məni gələr nənəm eşidər, Mən pis gündəyəm, a Fərmiteh dağları.
Kəsifdi aranı dağlar. Bir cüt bacı itirmişəm, nənən sana qurban, Gəzim haranı, dağlar?
Söhbətın, sazın nədi? Bajını təh qoyuf gedirsən, Bəs mana sözun nədi?
Yerim çırpıf salan yoxdu. Göz qoydum, qulağ asdım, Bı bərvada gələn yoxdu.
Canda ixdiyar bacım. Yatdım, yuxuda gördüm, Oyandım, ixdiyarsız.
Kölgəsi uzun dağlar. Bırda bajım gəzifdi, Bir durum gəzim, dağlar.
Heç olma gəl şad, fələh. Bizə verdığın zəhərdən, Bir özün də dad, fələh.
Əhli-bedad əlinnən. Qaşdım da qutarmadım, Genə tutdu əlimnən.
Xançəli gümüş qardaş. Bajın yad eldə qaldı, Atını döndər, türk qardaş78.
Göylüdü, qaralıdı. Qəşəh yerişinnən tanıram, Bizim dağ maralıdı.
Döşəh gətir, oturax. Birin sən de, birin mən, Bəlkə, dərdi qutarax.
Hər nə alsan, yaşıl al. Bir bağa bağmən olmaz, Suyu göhər, yaşıl, al.
Şəhər olmaz qala yerdə. Qorxuram, qərib öləm, Cinazam qala yerdə.
Ülkər Mədət, Ay mədət. Dan ıldızı baş verdi, Ayrılıxdı, ay mədət.
Düşüfdü meylim sana. Mən dönsəm, üzün dönər, Sən dönsən, neynim sana?
Pozaram öz aramda. Yazaram öz dərdimi Süzgünəm öz aramda.
Qəfil düşdüm dərdə mən. İrahat əvim vardı, Nejə yatım yerdə mən?
Ərşə çıxdı nalam, hay. Çəkildi baş kərpicim Alınıfdı qalam, hay.
Altı qum, üsdüncən gəl. Sən Allah, əziz balası ölüb, Yığ ağsakqaları, sən də oların üsdüncən gəl.
Arı qonmaz bu şana. İyidə oğul gərəh, Qızdan olmaz nişana.
Kabab yanar közə də. Sana da qurban olum, Sən baxan gözə də.
Gej gələrsən, küsərəm. Bağrım yandı, su gətir, Bağrım yandı, ay qardaş, susaram.
Gözdən düşmüş kimidi. Şirini şirin olur, Ajısı da kişmiş kimidi.
Qoynu dolu köz anam. Yad ağlar, yalan ağlar, Məni ağlasın öz anam.
Yuyaram, ağ saxlaram. Bizi qoydun getdin, əlimə bir də düşsən, Yeddi il qonax saxlaram.
Bülbül gələr suvara. Qışı balalarımnan keçirdim, Yayım (= yazım) gəldi avara.
Yüküm arpa-samandı. Məsələn, Zəkara79 dünən öldü, Bəyəm axır zamandı?
At gələ, qarpa səni. Bilsəm ki, sənin ömrün gö dəy di, Çəkərdim sarpa səni. = Bilsəm vəfan buydı, ay Cəb ra yıl, Heş sənnən gəlməzdim, Val lah, of Allah. Çəkərdilər sarfa məni.
Yumurtası pıç ilan. Bizim kimi varmı olan bu dünyada, Zəmisi göy biçilən. Yəni sütül balaları ölən.
Başdan götür (= daşdan gətir), başa düz. Qojalmışam həştad yaş, = Ağlım o qədər burda qur da lıyıram ki, Ağlım gəlmir başa düz.
Qatır ayax götürə. Əzrayıl, aman ver, Balam gələ, yetirə.
ağla ram, Xubrasda80 ağlaram. Götürərəm paltarını, Toyda, yasda ağlaram.
Dara tök iki yana. Əlim yansın bir yana, Mən yanıram yeddi yana.
Ağ cuna donun olsun. Sən ki bir belə balanı əvə töküb gedibsən, Cənnətdə yerin olsun.
= Gəl məni irdələmə81, İri kəs, xırdalama. Yalavım səni qarsar, Kösəvimi qurdalama.
Güzgümsən, darağımsan. Balalarıma toy eliyirəm, Yamanca gərəyimsən.
Dodax söylər bu dili. Bəlkə, səən də dədən öldü, Onda öyrəndin bu dili?
Od salıf sən oddadın. Ürəyim yaman yanmışdı, Qalanını da sən oddadın.
Düz getmir düziminən. Çağırdım dedim ki, Yaxşı bir adam səfərə gedib, dur gedəh biziminən. Yoldaşıma demişəm.
Hax deyə Savalandı. Fələh maa dağ çəkif, Nə gedəndi, nə sağalandı.
Dən gəti, tök üsdünə. Özün qaşdın qutardın Ay Bəkir82, məni qoydun pis günə. Yeddi balıya cavab verdim.
Yan yeri, ökər gəlin. Gəlin, sən ki bir belə balanı qoy dun get din, Bunnan ol betər, gəlin.
Gülərdim, ağlamazdım. Hərgah sən ürəyini tutub, bu qı çını tutub, bir az tər pən səy din sağ durduğun yerdə Səni mən heç ağlamazdım83.
Gülüşüdü, payıdı. Gələrəm də tapılmaz Yüz üsdə qayıdım.
Doldur ver, içim bir də mən. Cavannıx gözəl şeydi, Cavan olmaram bir də mən.
Günəş doğmuş (=çıxmış) o güneylər. İki həsrət qavuşsa, Bayramın o gün eylər.
Torun qurmuş qayada. Toruna tərlan düşüf, Kimsəsi yox oyada.
Yonqar yona barmağın. Xətti-xalın öpməmiş Batdı qana barmağın.
Suları sərin dərə. İsdədim, burda bir bağ salım, Balalarım gələ, gülün dərə. = Bu dərə, ölən dərə, Gülü yox, dərəm gələm. Gördüm, burda basqın oluf, Yar gələ, gülün dərə.
Laçın neyçün ağlar? Qardaşı ölmüş bacılar, Açar saçın, ağlar.
Altı qum, üsdü cəngəl. Gətir kəndimizi, Cəbrayılı, Zəkəranı, Özün də üsdüncən gəl, ay Bəkir (oxuyur – top.).
Bu oduma yanan qaldı. Nə bu dünyadan bir kam aldım, Nə bir nişanam qaldı.
İlqar ver, gəlmiyəsən. Bu gediş ki, səndədi, Qorxuram ki, gəlmiyəsən.
Çirməli bağ biləhlər. Gedin düşmana deyin, Hasil oldu diləhlər.
Mən xeyirə, sən şərə. Mənimlə yoldaşımın görüş mə yi, Qalıb axır məhşərə.
İpək çarxa dolandı. Hökümət verən evdə Bircə otaxlarda qorxa-qorxa dolandı.
Ağ köynəh qarısında. Məni vuran bədnazarrar elə vurdu, Qaldım yolun yarısında.
Sirrim sana əyandı. Gəlişin yaman gülə bənziyir, Gedişin nejə yamandı.
Ordu köçüb, yurdu var. Mən bu dərədən qorxuram, Bu dərədə adamyiyən qurdu var84.
Soltan Araz, xan Araz Dedim ay ana, sən havax yat dın qaravatda Demədim can Araz. Nənəmə demişdim bunu.
Hax dəlisi sağalandı. Fələh maa bir dağ çəkif, Nə gedəndi, nə sağalandı.
Arazısan, Kürüsən. Qızım, mən yoruldum, sən yorulmamısan? Anam qurban, kiri sən85.
Qəm-qüssə yeməmişdim. Dedim bəlkə ölsəh, bir öləh, Ayrılıx deməmişdim.
Qucam, öpəm səni. Açarım yox, qıfılım yox, Qavrını açam, görəm səni.
Atdanar, bir-bir düşər. Bəkir, sənnən Cəbrayılda keçir diyim günnər Yadıma bir-bir düşər. = Atdanan bir-bir düşər, Yaş gözdən bir-bir düşər. Sənnən keçidiyim günnər Yadıma bir-bir düşər.
Mey çalanda azan çalma. Xalxa oğul, qızı qaldı Sana qalan azandı, çalma.
Bitmişəm, qazançam var. Xalxınkınnan dövlət qaldı, mal qaldı, Saa qalan qazancın da oğul, qız.
Dolan, könlüm, dolan gəz. Özgə elində bəy oluncan, Öz elində dilən gəz.
Molla dərsin gej elər. Səni gözdəyən gözdərim Nə yatar, nə dincələr.
Yaram eylər irini. Dərt bir dəyil, iki dəyil, Deyim hənki birini?
Dara, tök iki yana. Ələm yansa, bir yana Mən yandım yeddi yana.
Səkif daşa çıxıfdı. Yaman çox əziyət çəkirəm, Əlim boşa çıxıfdı.
Qarmağı vırmağım var. Sənin yeddi balannan ötrü, dedim, ay Bəkir, Getmə, sana yalvarmağım var.
Kilim verdim üzünə. Əlimdə saxlıya bilmədim, Axırda qaytardım verdim özünə.
Bitibdi lala, nərgiz. Onsuz da Nazakət86 qoyub gedib, Tək-tənha qalıb nərgiz.
Gülüncən, bülbülüncən. Saa Şöökət nənən bir layla çalar, bir xeyir-dua verər, Öz ananın dilincən.
Ay Allah, quş qanadın çax ma sın. Fələh bir iş işdəsin, Düşman bəri baxmasın.
Gözümün nuru gəlir. Allah Çələbini bizə xeyirnən görsətsin Bu arxı kim arıtdıyıb? Suyu nə duru gəlir.
Qorxuram yol kəsənnən. Ay Fatma,87 üzuu bəri dön dər, = Dedim, nənə, gəl halallaşax, Ayrıldım bəlkə sənnən (söyləyici bu bayatını ağlaya-ağlaya dedi – top.).
O görükən bizim qapı. Ay Allah, isdəhlini biri-birin nən eliyən = Yarı yardan eliyən Dilənsin qapı-qapı. Ay bala, amma bu, mana heş yaraşan olmadı. Ayıfdı axı.
Qapılar açın, mən gəldim. Məxmər döşəh, gül yastıx Arasını açın, mən gəldim.
Suyun üzü samandı. Aaz, qınama məni, Sevgi dərdi yamandı (avazla oxuyur – top.).
Gedərsən, qıyamat qopar. Tökərəm qan-yaşımı, Dalıncan sellər axar.
Hə və zə nənəm on bir il tür mədə qa lıf. Deyif : Dağlarda gəzənim yox, Ağ geyif, bəzənim yox. On bir il türmədə qalmışam, Ay Allah, “gəlmədi” deyənim yox.
Yanı oğlum, uşağım yoxdu da. Gəlmədi deyənim yoxdu.
Mələhlər yatan yerə. Canımı nişana qoydum Yar oxun atan yerə.
Üzünuzdan qırax, aşnam yox du, düşmərəm. Gör nejə yad olmuşam, ay Həvə zə nənə, Heç yaddara düşmərəm.
Ağ gülnən boyanasan. Get, o yara xəbər ver sən Sən mənnən o yanasan.
Otdadı, düzə gəldi. Allah bir iş işdədi, Hər kəs də öz yerində, Ayrılıx bizə gəldi.
Çayda balıx yan gedər. Gah əylənər, gah gedər. Heş dindirmə məni Aşma yaram, qan gedər. = Qəm çəhmə, dəli konlum, Üsdüncən Allah gedər. =Göydə bulut gah gedər, Gah əylənər, gah gedər. Qorxma, müzəmbət oğlan, Üsduncən Allah gedər.
Baxça, barın dəyiləm. Heyva, narın dəyiləm. Çox kəvinə gül olma88, Vallah, yarın dəyiləm. Yanı çox gəlif-getdiyimə al lan ma, səni alan dəyiləm.
demişdi. Onun bayatısıdı. Dağlar başı tütündü, Kimin bağrı bütündü? Gəl bir halallaşax, Dünya ölüm-itimdi.
Yarpax kimi əsirəm. Əvinizdə bir cüt qız Xırdasınnan kəsirəm.
Gül əkdim gülə-gülə. Bax bu gerçəydi, düşman əvi mi yıxdı, Üzümə gülə-gülə.
Xeyir var bu səbirdə. Gəl ikimiz bir öləh, Gəl olax bir qəbirdə.
Qurd oldu, yedi məni. Bir namarda sirr verdim, Ələmə dedi məni.
Allaha pənah. Ya Rəbbi, ya Rəsul Al lah. Əlini, Allahı, Həvə zəni, Şıxı çağırıram. Ya Allah, məni ağlatma. Hammı zın kinnən Al lah qırax eləsin. Bağda bitər kələmnər, Suyu verən ərənnər. Cavan oğlu, qızı ölən Elə tezcə vərəmnər (ağlayır – top.). Mənim cavan oğlum
Bir çay keşdim, daşı yox. Burda bir qərib ölüb, Yanında qardaşı yox.
Yaram ağrır, yazığam. Bütün cavanlar Əli tərəf Siz olan Allah pənahında Mana dəymə, mən yazığam. Ay Allah, imansız eləmə, yazı ğam (ağlamsınır – top.).
Ay qanadı sınmışdar. Xalxa yaz açılıf, yaz olur, Həvəzə nənəmə deyirəm Ay bağa düşən quşdar.
Durağı başdan ağlar. Belə əzizi ölən = Aşıx o başdan ağlar, Kiprihdən, qaşdan ağlar. Belə igidi ölən Durar obaşdan ağlar.
Kabab altdan közə də. Qurban olum, ay Fatma, Sana da, səni görən gözə də.
Dörd yanım güllü bağdı. Çəkərəm sən çəkən qəhri, Neçə ki canım sağdı (ağlayır – top.).
Həsrəti canda qalan. Ayrılsın, qavuşmasın Bizi vətənnən ayrı salan.
Düşüfdü dərdə zalım. Sənnən dərman gəlməsə, Mənim dərdim azalırmı, ay zalım?
Bayğu yara kimin var? Belə dağ, belə düyün, Belə yara kimin var?
Tökülür, çarxa nə var? Mən yarımnan küsmüşəm, Bilmirəm xalxa nə var?
Qondu budax-budağa. Dünyada bir canım var, Olsun yara sadağa.
El gedər, yasdı qala. Ellər, el gedif, qala qalıf, Qala qalıf pasdı qala.
Day kimi təzər əpbəh. Bıra Çilgəz89 deyiflər, Bırda nə gəzər əpbəh?
Qardı, qırov qaldı. Neçə-neçə cavannarımız Erməniyə girov qaldı.
Çeşməli, sulu dağlar. Bırda bir cavan ölüf, Göy kişnər, bulud ağlar. = Mən aşıx, ulu dağlar, Çeşməli, sulu dağlar. Divinnən el köşmüş, Başında bulud ağlar. = Altınnan elim köşdü (= getdi), Üsdüncən bulud ağlar.
= Baxçaya yol salaydım, Karvanın bol salaydım. Bilsəydim ayrılıxdı, Boynuna qol salardım.
Nə qışımdı, nə yazım. Fələh başımı elə qatıb, Heş bilmirəm, nə yazım?!
Qəmnərə boyammışam. Daş olseydim ərirdim, Torpağam, dayanmışam.
Bosdanda tağım ağlar. Qalsam, özüm ağlaram, Ölsəm, torpağım ağlar.
Oğlun ölür, ay ata. Başım cəllət əlində, Sözüm keşmir, ay ata!
Bı daryanı keşmiyəsən. = Qannı dərya keş gəl sən. Gəldin, dərdim artırdın, Gəlmiyeydin keşgə sən.
Əziziyəm, nəyi qala? Ojax yana, nəyi qala? Mərd ölər, adı qalar, Namərdin nəyi qala?
Qələm götür, belə yaz. Sınıx gönlüm şad olmaz, Yüz də gəlsə belə yaz.
Qanadım yoxdu, qalxam. Çıxam qəlbi dağlar başına, Vətənə doğru baxam.
Sayıl borcunu kim saya? Min atını, sür dövranını, Dünya qalmaz kimsaya!
Yay-oxu keşdi mənnən. Yaxşılara körpü düşdüm, Yamannar da keşdi mənnən.
Çarx dolanır, novat hey! Ölüfdü yaxşı yoldaşdarım, Maa gəlir novat, hey!
Bulut yox, gözəl ayaz. Xudaya, al əlinə qələmıı, Gözəli gözələ yaz!
Yıxıb ölən ağlasın. İndi görən tanımaz, Əzəl görən ağlasın.
Hallar, xiyallar səni. Öpdü, bağrına basdı, Yavşannı yallar səni.
Pələngin güjün gördüm = Getdikcə üzün gördüm Mən sizdən ayrılmazdım, Fələyin güjün gördüm.
Yuyaram, ağ saxlaram. Bir də əlimə düşsən, Yüz il qonax saxlaram.
Gülümü dərmərəm sənsiz. Güllər həşəm olsa da, Birini üzmərəm sənsiz90.
Bostan əkili qaldı. Vuran elə vurdu, Hamısı tökülü qaldı.
Aşdı, gülə nə gəldi. Bizim gülü şaxda vurdu, Sizin gülə nə gəldi?
Sinəm çalın-çarpaz dağlıdı. Nə gedən var, nə gələn, Qarabağın yolları bağlıdı.
Saralıf solmiyəydi. Ölüm Allah işidi, Ayrılığ olmiyəydi.
Gülunu üzmərəm sənsiz. Dağda ahu mələsə, Bil ki, o, mənəm sənsiz.
Ala duman, ala qar. Mənim qəlbi dağlarım, buz bu lax larım var, Mənim bırda, bı qəriflihdə nəyim var?
Gedirəm, yenə gəlləm. Bir daha vətənə qayıtsam, İmana, dinə gəlləm.
Dolanım keşiyində. Düşmən, balan can versin, Balamın beşiyində.
Tikanım qalın idi. Heç ölməy isdəmədim, Cəlladım zalım idi.
Xəzantəh tökülmüşəm. Toy paltarı isdədim, Kəfənə bükülmüşəm91.
Üsdən sür gəl, Qəmər atı. Ayə, ay Keyxalının camahatı, Mənim anam amanatı.
Bağrımı qan eyləmə. Oğlan, sən mənimsən, mən sənin, Özgə xiyal eyləmə.
Baxaram yola mən. Görərəm kin, ay Cəbrayıl, Nəysə deyəndə canım silkə lənir, bala.
Tökülsün daşın, dağlar. Görüm neçə ki mənim beş qardaşım ölüb, üş bajım ölüb,
Sənin də mənim kimi ölsün qardaşın, dağlar.
Göydən yerə nur damar. Qəlbim o qədər naziy oluf ki, Sən sındırsan, kim yamar?
Can yeri, bir də səni. O qədər ölüm yedim, beş qar daş, Hajı Qaraman baba kimi alimlərin hamsı qəhr oldu, hamsı tərk oldu Axtarıb göreydim bir də səni.
Halın yarada nə var? Yaradanım yar olsa, Belə yarada nə var?
Xumarlanım, güllənim. Nöybə mana çatıfdı, Bir kıl vırım93 yellənim.
Saçlarıma düzəydih. Qardaşımızın toyunda Dərə aşağa, dərə yuxarı süzəy dih.
Al almağa gəlmişih, Şal almağa gəlmişih. Oğlanın adamıyıx, Qız almağa gəlmişih. Qız evi də deyir: Al almax günün olsun, Şal almax günün olsun. Gəlmisiz, qız sənindi, Apar, mübarək olsun!
Ağ isdikan, qırmızı şərab, İşdim piyan oldum, piyan. – deyəndə başdadı. Oxudu, demə sən, sədir də girmişmiş, görax qızın hansı oxuyandı, onu yazırmış. Bir də bir gəlin var, o elə oxumur, o, ancax oynuyur, ama elə mən aşıx sındırıram. Birdən dedim: Əyağına vaz dolaşan gəlin. Özün gözəl, yarın çirkin, Gəl bu yardan boşan, gəlin.
Əyağna vaz dolaşan mənəm. Özüm gözəl, yarım çirkin Baxtım budu, boşanmaram. Bax həylə eliyirdih biz, həylə oynuyurdux.
Əli, isdol üsdə vaz nədi? Kağız nədi, vaz nədi? Mən səni sevirdim, Yanındakı qız nədi? Qız otudu, uyyy Allah, mən neyliyim? Dedim, ta bəs aralaşıf, ta qız gətirif, ta sən təzdən neyliyəjaxsan? Gedərəm, ölkə, sənnən, Qorxaram yol kəsənnən. Gəl halallaşax, Ayrıldım bəlkə sənnən!
Yeri, yeri, dam üsdə yeri, Qızıl cam üsdə yeri. Əyaxların ağrısa, Çıx sinəm üsdə yeri. Söyləyici əvvəlcə çox utancaq idi. Amma bu bayatını dediyi zaman qəfildən, heç gözləmədiyim halda əllərini sinəsi bərabərində qaldıraraq çırtma çala-çala oxudu. Hətta o qədər gözlənilməz oldu ki, imkan tapıb video-aparatı aça bilmədik – top. Bizə bir gülüşmə düşdü, qarıdan nə sözdər çıxır. Biri də çıxdı, biri də dedi: Mən belə dosdu neynirəm? Dos mənnən küsdü, neynirəm? Özü xayın, qəlbi pisdi, Mən belə dosdu neynirəm? Həə. Ta bəs dəyil?
Qarabağda bağ olmaz, Qara salxım ağ olmaz. Mənim kimi dərtdinin Ürəyində yağ olmaz95. Müharibədən gəlmiş invalit adamdı. Bular da insafsızdılar. Yazıx ney nəsin. Dərt döy ki? Duruf qovalıya bilmir ki, bostanı yoluş durma. Yüklə 3,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|