Cumhuriyet bassavciligi

Fasizmin etkisiyle kaleme ahnan bu 283. madde, bilahare 11.11.1947 tarihinde yeniden

degistirilerek; SU9 tamminda tekrar cebir unsuruna yerverilmistir.

Maddede, maddi unsur olarak "tesebbtis edenler" ibaresi kullamlmis oldugundan,

Anayasamn ongordtigti dtizeni ortadan kaldirmaya veya bu dtizen tizerine baska bir dtizen

getirmeye veya bu dtizenin fiilen uygulanmasim onlemeye tesebbtis edilmesi, cezalandirma

tein yeteriidir. Su9 hem idare edenler hem de idare edilenler tarafindan islenebileceginden

tesebbtiste arandacak elverislihk, su9un istenis bteimi ve ozellikle su9un bir tehlike SU9U

oldugu dikkate ahnarak, kullamlan cebir veya tehdidin neticeyi elde etmeye elverisli olup

olmadigimn hakim tarafindan takdir edilmesi gerekir." §eklindedir.

Anayasayi ihlal SU9U 765 sayih TCK'mn 146. maddesinde dtizenlenmistir. Soz konusu

madde metni 1889 tarihinde italyan Ceza Kanunun 118. maddesinde dtizenlenmistir.

Italyan Ceza Kanunun 118. maddesinde "Cebren tesebbtis edenler" ifadesi yer almamis,

bunun yerine "Gayeye matuf fid" ifadesi kullamlmistir. Doktrinde bu ifade tesebbtis

asamasina gelebilecek bteimde, "elverisli vasitalarla" kaydi ile yorumlanmistir.

italyan Ceza Kanunun 118. maddesinde Anayasal dtizene karsi su9 ile yasama organma

karsi islenen su9 (5237 sayih TCK 309-311) birlikte dtizenlenmistir. Her ikisinde de

"Gayeye matuf fid" ifadesi kullamlmistir. isvtere Ceza Kanunun 275. maddesinde de

Anayasal Dtizeni Korumaya iliskin dtizenleme yapilmis ve eylem tesebbtis SU9U niteliginde

tanimlanmistir. (Erem Faruk, TCK §erhi, C:2, 1993 Se9kin Yayinevi, Ankara S:1065)

1810 tarihli Fransiz Ceza Kanununda 1960 yihnda yapilan degi§iklikle 86. maddesinde

cumhuriyet rejimi aleyhindeki fiillerin cezalandirilmasi dtizenlenmistir. 1994 tarihli

Fransiz Ceza Kanunun 412. maddesinde de tehlike su9u niteliginde dtizenlenmis ve bu

madde ile "Tehlikeye sokacak nitelikte zor eylemleri" cezalandudmistir. (Seteuk Sami,

Karsi oylanm, Turhan Kitapevi Ankara, 2001 S:336). Alman Ceza Kanununun 80-87.

maddelerinde ise, Anayasa Dtizeni bir btittin olarak korunmustur. Buna karsin yazih

anayasasi bulunmayan ingiliz Hukukunda konu vatana ihanet kavrami altinda once 1351

tarihli ve soma 1795 tarihli Tireason Act ile dtizenlenmis, bu dtizenlemeler 1848 ve 1945

tarihli degi§iklikler ile kapsami genisletilerek anayasa dtizeni kavrami bulunmadigindan,

"Tac" akarsi fuller btittin olarak devlet sistemi aleyhine suclardan sayilmistir. (Ozek Cetin,

Siyasi iktidar Dtizeni ve Fonksiyonlan aleyhine ctirtimler, istanbul 1967, S:67, 68)

Htiktimetin 12.05.2003 tarihinde TBMM'ne gonderdigi tasannin "Anayasayi ihlal"

bashgim tasiyan 363. maddesindeki dtizenleme: " Ttirkiye Cumhuriyeti Anayasasimn

htiktimlerine aykiri olarak ve anayasamn mtisaade etmedigi usullerle Ttirkiye Cumhuriyeti

anayasasimn ongordtigti dtizeni ortadan kaldirmaya veya bu dtizen yerine baska bir dtizen

getirmeye veya bu dtizenin fiilen uygulanmasim onlemeye tesebbtis edenler ..." seklinde

dtizenleme mevcutken Adalet Alt Komisyonunda kabul edilen tasan metninin 312.

maddesi "Cebir veya tehdit kullanarak" Ttirkiye Cumhuriyeti Anayasasimn ongordtigti

dtizeni ortadan kaldirmaya veya bu dtizen yerine baska bir dtizen getirmeye veya bu

dtizenin fiilen uygulanmasim onlemeye tesebbtis edenler ..." seklindedir. Tasannin Adalet

Alt Komisyonunda gortistilmesi sirasinda madde numarasi 309 olarak degismis, madde

metni ise, iki fikra daha eklenmek suretiyle, "tehdit" kelimesi disinda ytirtirltikteki halini

almistir. Tasan metninin TBMM Genel Kurulunda gortistildtigti sirada verilen bir onerge

ile madde metnindeki "Cebir veya tehdit kullanarak" ifadesi "Cebir ve siddet kullanarak"

Seklinde degistirilmis ve madde ytirtirltikteki seklini almistir.

660 / 2271

".'••'•

TCK'mn 309. maddesinde Anayasada yer alan devlete ait ttim hukuksal kurumlar bir btittin

olarak korunmaktadir. Anayasamn ongordtigti dtizen kavrami yalmzca devleti olusturan

organlan degil, anayasamn koymus oldugu hukuksal rejimin btittintinti ifade etmektedir.

Bu bakimdan, yasama, ytirtitme ve diger. organlarm fonksiyonlanna iliskin kosullan

gtivenceye aldigi gibi, aynca anayasamn kurdugu siyasi iktidar dtizenini de korumaktadir.

(Ozek Cetin, Siyasi iktidar Dtizeni ve Fonksiyonlan aleyhine ctirtimler, istanbul 1967,

S:ll 3-116)

Su9un siyasi iktidar dtizenine karsi islenen bir SU9 olmasi nedeniyle siyasi SU9 vasfindadn.

Diger taraftan 3713 sayih yasanin 3 tincti maddesi uyannca, bu SU9 "teror" SU9U

niteligindedir. Siyasal SU9, siyasi iktidann kullandmasim, elde edilmesini, siyasi iktidara

etkili olunmasim ve devletin siyasi menfaatlerine ve temel varhgina iliskin hukuka aykiri

fiillerin ttimtinti ifade etmektedir. (Bayraktar Koksal, Siyasal Su9, istanbul 1982, S:66)

Fail herhangi bir kimse olabilir. Su9, devletin muesses/kurulu dtizenin aleyhine

islendiginden, devlet su9tan zarar. gormektedir. Su9un magduru ise toplumdur. Devlet,

milletin/toplumun siyasal ve hukuksal orgam niteligindedir. Fakat toplum bir manevi

Sahsiyet olarak su9un magduru olmakla birlikte ger9ek kisilerin bu su9un magduru oldugu

soylenemez. (Ozek Cetin, Siyasi iktidar Dtizeni ve Fonksiyonlan aleyhine ctirtimler,

istanbul 1967, S:207)

Su9un Maddi Unsurlan:

Su9 yalmzca cebir ve siddet kuUandarak islenebilmektedir. Bu nedenle bagh hareketli bir

su9tur. Hukuka aykiri da olsa baska bir hareketle su9un istenmesi olanakh degildir. 765

sayih TCK'mn 146. maddesinde hareket ogesiyle ilgili olarak yalmzca "Cebren" denilerek

su9un cebir ile islenebilecegi kabul edilmistir. Bu donemde doktrin ve uygulamada cebir

kelimesinin "violence" anlaminda maddi ve manevi zor kullanma anlamina geldigi ve

maksada uygun ve elverisli sekilde siddet veya tehdit kullandmasi olarak anla§dacagi

kabul edilmistir. (Ozek Cetin, Siyasi iktidar Dtizeni ve Fonksiyonlan aleyhine ctirtimler,

istanbul 1967, S:207) Fakat 765 sayih yasa doneminde "Cebren" kelimesinin siddet veya

tehdit disinda, hukuka aykiri her ttirlti usul ve davramslan da kapsadigi dtistincesi dile

getirilmistir. (Ozek Cetin, Siyasi iktidar Dtizeni ve Fonksiyonlan aleyhine ctirtimler,

istanbul 1967, 154). Bu nedenlerle 5237 sayih Yasada yalmzca cebir kelimesi

kullandmayip " Cebir ve siddet" ifadesine yer verilmis olmasimn, bu ttir yorumlara izin

vermemek amacina yonelik bulundugu dtistintilmektedir. (Yasar Osman, Gokcan Hasan

Tahsin, Artu9 Mustafa, Yorumlu-uygulamah Ttirk Ceza Kanunu C:6 Adalet Yayinevi,

Ankara 2010, S:8462)

TBMM Genel Kurulundaki gortismeler sirasinda madde metnindeki "Cebir veya tehdit"

ifadesinin, "Cebir ve §iddet" olarak degistirilmesinin amaci, cebir teriminin doktrinde

farkh yorumlara konu olmasi dolayisiyla, maddede siddet kavramimn yeterince

vurgulanmamis oldugu dtistincesidir. Baska deyisle, su9un islenmesinde onemli bir oge

olan ve cebrin "maddi zoriama" anlamim karsdayan "siddet" kavraminm a9ik9a

belirtilmesine gerek duyulmustur. Ctinkti endise edildigi gibi uygulamada siddet teermeyen

davranislann da SU9 kabul edilmesi durumunda kisi ozgtirltiklerinin asm derecede

kisitlanmis olmasi soz konusu olmaktadir. Bu nedenle gerek9ede a9iklandigi tizere,

degisikhgin ozgiirltiklerin alanim korumak ve genisletmek amaciyla yapildigi belirtilmistir.

(Yasar/G6kcan/Artu9, a.g.e., s.:2463)

661/2271

Su9 tehlike SU9U niteligindedir. Korunan hukuki degerlerin zarara ugramasi tehlikesi yeterli

gortilmtisttir. Aynca, eylemin somut bir tehlikeye neden olmasi da zorunlu degildir. Failin,

tehlike dogurmaya elverisli bteimde fiilini icraya baslamasi halinde SU9 olusmaktadir.

Yargitay da 765 sayih TCK doneminde verdigi bir karannda su9un olusmasi tein icra

hareketlerine ba§lanmasi gerektigini ifade etmistir. (CGK, 07.07.1998 tarih, 9-187/272 EK)

Doktrinde de isaret edildigi tizere, bir fiilin tamamlanmis gibi cezalandirilmasi tein

tesebbtistin varhgi yeterli olunca, cebir ve siddetin bilfiil ge^eklestirilmesi gerekli degildir.

(Ozek Cetin, Siyasi iktidar Dtizeni ve Fonksiyonlan aleyhine ctirtimler, Istanbul 1967,

S:148) Esasen kimi neticeli su9lar bakimindan bile durum boyledir. Ornegin, isyerinde

yagma yapmak amaciyla silahla teeriye giren fail, hentiz silahim ateslememis veya

magdura dogrultmamis ve fakat maskesini takarak icraya baslamis ise, cebir veya tehdidin

icrasina baslandmadigi halde, yagma su9unun icra hareketleri baslamis ve tesebbtis hali

olusmustur. Bunun gibi 309. madde yontinden de, cebir ve tehditle islenmek suretiyle,

icrasina baslamlmis olmasi kosuluyla, cebir veya tehdit ile eylemin icrasina baslandmasi

zorunlu degildir. Baska bir anlatimla, istenmesi planlanan eylemin i9erisinde cebir ve

tehdit yer almali ise de, icra baslangici tein cebir ve tehdidin varhgi zorunlu

gortilmemelidir. Dolayisiyla cebir ve siddet. icra hareketinin baslangicinda ya da

sonrasinda ge^eklesebilir. Fakat icramn baslangici tein cebir ve siddetin istenmesi zorunlu

degil ise de; failin iradesinin cebir ve siddete yonelik oldugunu ortaya koyacak bteimde

hareketlerini icraya koymus olmasi gereklidir. Ornegin, silahh bir grubun anayasayi ihlal

amaciyla hazirlanan plan 9er9evesinde yola 9ikmis bulunmasi durumunda, fiilen silah

kullandmasa dahi, cebre yonelik iradelerin varhgi ortaya 9ikmis demektir. (Ozek Cetin,

Siyasi iktidar Dtizeni ve Fonksiyonlan aleyhine ctirtimler, Istanbul 1967, S:158) Buna

karsin, plan 9er9evesinde de olsa hentiz plamn ytirtittilmesine baslanmamisken, orgtit

tiyesinin evinde belirlenen yerlere konulacak bomba dtizeneginin montajina yonelik olarak

yapilan davramslar, hazirhk hareketleri niteliginde kabul edilmelidir. Bu durumda hazirhk

hareketi bagimsiz bir su9 olusturuyorsa, bu su9tan ceza verilecek, fakat 309 uncu

maddeden ceza verilmeyecektir. (Yasar/Gokcan/Artu9, a.g.e., s:8264)

Anayasayi Ihlal SU9U. tehlike SU9U olarak dtizenlendiginden, icrasina baslandan hareketin

de bu tehlikeye neden olabilecek onem ve agirhkta bulunmasi aranmahdir. Su9 anayasal

dtizene yonelik olarak tehlike dogurabilecek bi9imde elverisli hareketle islenmelidir.

Yargitay Mtilga 765 sayih TCK'mn146. maddesiyle ilgili bir karannda su9un olusabilmesi

tein kullandabilecek otetitleri a9iklamistir. Soz konusu kararda "Bir tehlike SU9U olan

anayasal dtizeni zorla degistirmeye tesebbtis su9undan, su9un niteliginin dogal sonucu

olarak ancak ama9lanan sonucun ger9eklesebilme tehlikesini dogurabilecek eylemlenn

tesebbtis olarak kabulii mtimktindtir. Bu nedenle eylemin ama^anan neticeyi elde etmeye

uygun ve elverisli olmasi, elverisli vasitalarla zorlayici eylemlere girisilmesi gerekir.

Belirli bir plan teerisinde uygulamaya konulan, sistemli ve orgtitlti bir baglanti i9inde

organik btittinltik arzeden eylemler, tehlike su9unun olusmasi tein yeteriidir. Eylemin

islenme sekli, zamam, vahameti, etkisi birlikte degerlendirilmelidir".(CGK, 23.11.1999

tarih, 274-284 E-K)

Yargitay, anayasal dtizeni ortadan kaldirmayi ama9ladigi 9esitli eylemleriyle belirlenmis

bulunan'kimi su9 orgtitlerinin ama9lan dogrultusunda isledigi cebir ve siddet i9eren

muhtelif eylemlerin bu SU9U olusturacagim kabul etmektedir. Ornegin kimi Yargitay

kararlannda, failin mensubu bulundugu silahh orgtittin, Ttirkiye Cumhuriyeti Devleti

662 / 2271

Anayasasmi zorla degi§tirip, yerine baska bir ilkeye dayah bir sistem getirmek seklindeki

amacina yonelik olarak ger9eklestirdigi silahh saldin, (Yargitay 9CD.06.02.2008 tarih

2007/11339 E.2008/684 K.) gtivenlik gti9leriyle 9attsmaya girilmesi(Yargitay

9CD.06.02.2008 tarih 2007/9830 E.2008/651 K), yagma (Yargitay 9CD.04.12/2001 tarih

2001/2190 E.2001/3084 K), kisinin ka9inlip sorgulanmasi (Yargitay 9CD.28.01.2002 tarih

2001/3011 E.2002/130 K), ara9 yakma ve oldtirmeye tesebbtis (Yargitay 9CD.08.06.2004

tarih 2004/284 E.2004/2596 K), eylem yapilacak kisilerin eylemi yapacak olan kisilere

gosterilmesi (Yargitay 9CD.01.11.2006 tarih 2006/3214E.2006/5749 K.) v.b. eylemlerin

TCK'mn 309 uncu maddesindeki SU9U olusturmaya yeterli ve elverisli oldugu kabul

edilmistir.

Eylemin tehlike dogurmaya elveri§liliginin saptanmasi tein, fail sayisi, kim olduklan,

hangi olanaklara (silah, para, ekonomik ara9lar, siyasal ve sosyal gtte vb.) sahip

bulunduklan, eylemin yeri ve zamam, toplumsal etkileri, amaca yonelik devami

gelebilecek veya taktik eylemler niteliginde 'olup olmadigi gibi 9e§itli otetitler

kullandabilir. (Yasar/Gokcan/Arttu?, a.g.e., s:8267)

Anayasayi Ihlal SU9U soyut tehlike SU9U niteligindedir. Yasa koyucu tarafindan elverisli

hareketle icraya baslandmasi halinde korunan degerlere yonelik tehlikenin normatif olarak

dogdugu kabul edilmistir. Su9, bu maksatlara yonelik olarak elverisli hareketlerle icrasina

baslanddigi anda tamamlanmaktadir. Bu bakimdan su9 tarihi de, su9un elverisli

hareketlerle icrasina baslanddigi andu. (Ozek Cetin, Siyasi iktidar Dtizeni ve

Fonksiyonlan aleyhine ctirtimler, istanbul 1967, S:152) Elverisli davramsla icra hareketine

baslandmakla SU9 tamamlanmis ise de, amaca yonelik olarak islenen sonraki eylemler de

devam ettiren davramslar niteligindedir. Su9 icraya baslanddigi anda tamamlansa dahi,

eylem icra hareketlerine son vermek zorunda kahndigi tarihte bitmektedir. Bu nedenle SU9

tarihinin elverislilige uygun nitelikteki son eylem tarihi oldugu kabul edilmektedir.

(Yasar/G6kcan/Artu9, a.g.e.,s.:8268) Anayasayi ihlal SU9U tesebbtis SU9U niteliginde

dtizenlenmistir. Fiilin korunan degeri tehlikeye dtistirmeye elverisli olarak icrasina

baslandmasi su9un olusmasi tein yeteriidir. icraya baslandmadan onceki hazirhk

hareketleri ise cezalandmlmamaktadir. icraya baslandmasi. yani fide kalkisdmasi

tamamlanmis gibi cezalandmldigmdan, su9a tesebbtis olanakh degildir. (ipek9ioglu Pervin

Aksoy, Ttirk Ceza Hukukunda Su9a Tesebbtis, Ankara 2009, S:195)

"YASAMA ORGANINA KAR$I SUC" BASLIKLI 5237 SAYILI TCK'NIN 311.

MADDESI:

"(1) Cebir ve siddet kullanarak Ttirkiye Btiytik Millet Meclisini ortadan kaldirmaya veya

Ttirkiye Btiytik Millet Meclisinin gorevlerini kismen veya tamamen yapmasmi

engellemeye tesebbtis edenler agirlastinlmis mtiebbet hapis cezasiylacezalanduihrlar.

(2) Bu su9un istenmesi sirasinda baska su9lann istenmesi halinde, aynca bu su9lardan

dolayi ilgili hiiktimlere gore cezaya htikmolunur." seklindedir

Maddenin Gerek9esi;

"Anayasayi ihlal SU9U, Anayasa dtizenine hakim olan ilke ve sistemleri koruma amacini

gtiderken; bu madde, Ttirkiye Cumhuriyeti Devletinin egemenlik unsurunun olusturdugu

663 / 2271

ti9 giteten birini ve yasama giiciinii olusturan Ttirkiye Btiytik Millet Meclisinin, Anayasa

kurallanna uygun bir bteimde gorevlerini yerine getirebilmesi yetenegini korumaktadn.

Anayasa dtizenini ortadan kalduma veya bu dtizen yerine baska bir dtizen getirme veya bu

dtizenin fiilen uygulanmasim onleme amacini ge^eklestirmek tein Ttirkiye Btiytik Millet

Meclisine yonelen saldinlar, Anayasayi ihlal sucunu olusturur. Bu madde kapsaminda

tammlanan SU9, bu ama9lar disinda Ttirkiye Btiytik Millet Meclisinin Anayasaya uygun bir

Sekilde gorevlerini yerine getirmesini engelleme hallerinde olusacaktu.

Bu maddeyle de, Ttirkiye Btiytik Millet Meclisinin gorevlerinin engellenmesine yonelik

tesebbtise ait icra hareketleri, tam SU9 gibi cezalandinlmaktadu. Tesebbtis hareketlerinin ne

gibi nitelik tasimasi gerektigi hususunda Anayasayi ihlal su9unun gerek9esine bakilmahdu.

Maddede tammlanan su9un olusabilmesi i9in, cebir veya tehdide basvurulmasi gerekir. Bu

nedenle, cebir ve tehdit, bu su9un se9imlik unsurunu olusturmaktadir. Cebir ve tehdit

kavramlarimn hukuki anlam ve teerigi hakkinda Anayasayi ihlal su9unun gerek9esine

bakilmahdu.

Bu su9un istenmesi sirasinda kisiler oldtirtilmtis, kasten yaralama su9unun neticesi

sebebiyle agirlasmis halleri ger9eklesmis ya da kisilerin veya kamunun mallanna zarar

verilmis olabilir. Maddenin ikinci fikrasinda. bu su9lardan dolayi da aynca cezaya

htikmolunacagi kabul edilmistir." §eklindedir.

765 sayih Kanunun 146. maddesinde Anayasayi ihlal SU9U ile yasama orgammn varhgina

karsi su9lar birlikte dtizenlenmisti.

5237 sayih Kanunda yasama orgamna karsi su9 311. maddede mtistakil olarak

dtizenlenmistir.

Ttirkiye Cumhuriyeti Anayasasimn 7. maddesi uyannca, Ttirk Milletine ait olan

egemenligin yasama yetkisi ile ilgili boltimti TBMM tarafindan kullamhr. Bu yetki

devredilemez.

5237 sayih Ttirk Ceza Kanununun 311. maddesinde, anayasal bir devlet orgam olarak

yasama yetkisini kullanan TBMM'nin varhk. gorev ve fonksiyonlannin korunmasi

ama9lanmistir.

Yasama orgam olan TBMM'nin anayasal dtizen teerisindeki yeri ve Anayasamn 75 ve

devami maddelerinde dtizenlenen kurulusuna ait ilkeler 309. maddede dtizenlenen

"Anayasayi ihlal SU9U" ile korunmustur. Buna gore ornegin anayasal dtizeni degistirmek

maksadiyla yasama orgammn mevcut bteimini degistirmeyi ama9layan eylemlerin 309.

madde ile cezalandirilmasi gerekmektedir. 311. maddede ise, sirf yasama orgammn gorev

ve fonksiyonlanm icra etmesini onlemek amaciyla varhgina son verme veya gorevlerini

engellemeye yonelik eylemler cezalandirtimaktadir.

Su9un tamamlanmasi tein herhangi bir zarar veya neticenin dogmasi aranmamaktadu.

Buna gore korunan degerin tehlikeye dtismesine neden olacak elverisli hareketlerin

icrasina baslandmasi su9un olusmasi tein yeteriidir.

664 / 2271

Tehlike unsuru yontinden somut bir tehlikenin varhgi aranmamistir. Bu nedenle bu SU9

soyut tehlike su9lanndandir.

Su9un Maddi Unsurlan:

Herkes bu su9un faili olabilir.

Su9un magduru toplumdur. Yasama orgam olan TBMM siyasal ve hukuksal kurulus olarak

kendisini meydana getiren tiyelerin disinda bir hukuki varhk oldugundan yasama orgam

tiyeleri bu su9un magduru degildir. (Ozek Cetin, Siyasi iktidar Dtizeni ve Fonksiyonlan

aleyhine ctirtimler, istanbul 1967, S:222)

Maddede dtizenlenen su9un olusabilmesi tein cebirve siddet kullandmasi gerekmektedir.

Su9un tamamlanmasi tein neticenin meydana gelmesine gerek yoktur. Yani neticeli bir SU9

olarak dtizenlenmemistir. Buna gore su9un meydana geldiginin kabul edilebilmesi tein

yasama orgammn ortadan kaldirilmasi veya kismen de olsa gorevine engel olunmasi

aranmamistir. Korunan degerin tehlikeye dtismesine neden olacak sekilde, elverisli

hareketlerle su9un icrasina baslandmasi halinde su9un olustugu kabul edilmelidir.

SU9U olusturan eylem yasama orgammn yalmzca yasama fonksiyonlanyla ilgili degildir.

Meclisin yasama gorevi disindaki meclis arastirmasi, meclis sorusturmasi ve gensoru gibi

anayasal ve yasal gorevlerinden herhangi birisinin cebir ve §iddetle engellenmesine

tesebbtis edilmesi de bu SU9U olusturur.

Bu SU9 yasama orgammn gorevinin engellenmesine yonelik olarak islenebilmektedir. Bu

nedenle ornegin bir kisim milletvekiline yonelik cebir ve siddet teeren eylemler

gorevleriyle ilgili olsa bile yasama orgammn fonksiyonlanni engelleme kasti olmadigi

takdirde bu SU9 olusmaz. Buna karsin ornegin mecliste yapilacak bir oylamaya

katdmalanni onlemek amaciyla bazi milletvekillerinin genel kurula veya komisyon

9ahsmasina girmelerinin cebir ve tehditle onlenmesine tesebbtis edilmesi durumunda bu

su9un olustugu kabul edilmelidir. Ancak bu ttir orneklerde eyleme maruz kalan milletvekili

sayisimn yasama orgammn faaliyetlerini sayisal olarak engellemeye elverisli olup olmadigi

hususu arastirilmahdir. (Yasar/G6kcan/Artti9, a.g.e., s.:8502)

Su9 bir tesebbtis SU9U olarak dtizenlenmekle birlikte mutlaka icrasina baslandan bir fiilin

bulunmasi zorunludur. (Erem, FarukTCK §erhi, 1993, C:II S:1060) Bu fiil korunan degeri

tehlikeye dtistirmeye uygun, yeterli ve elverisli olmahdir.

Fiilin icrasina baslandmadan onceki hazirhk hareketleri bu madde kapsaminda dtizenlenen

SU9U olusturmaz. Ancak bu hazirhk hareketleri baska su9lan olusturabilir. Ornegin bu ttir

hazirhk hareketleri 315 ve 316. maddelerde dtizenlenen silah saglama veya SU9 tein

anlasma maddelerindeki su9lan olusturabilir.

Maddenin 2. fikrasinda ger9ek tetima kurah kabul edilmistir. Ancak su9un unsuru olan

eylemler TCK'mn 42. maddesinde dtizenlenen birlesik SU9 olarak dtistintilmelidir. Buna

gore 86. maddedeki yaralama, 106. maddedeki tehdit ve 108. maddedeki cebir su9lan bu

kapsamda degerlendirilmelidir.

665 / 2271

"HOKOMETE KARSI SU?"BASTIKLI TCK'NIN 312. MADDESi:

"(1) Cebir ve siddet kullanarak Ttirkiye Cumhuriyeti Htiktimetini ortadan kaldirmaya veya

gorevlerini yapmasmi kismen veya tamamen engellemeye tesebbtis eden kimseye

agirlastirdmis mtiebbet hapis cezasi verilir.

(2) Bu su9un istenmesi sirasinda baska su9lann istenmesi halinde, aynca bu su9lardan

dolayi ilgili hiikiimlere gore cezaya htikmolunur." seklindedir.

Madde gerek9esi:

"Madde metninde, Turkiye Cumhuriyeti Devletinin egemenlik unsurunun olustugu ti9

gii9ten yonetim gtictinti temsil eden Hiiktimetin ortadan kaldinlmasina veya boyle

olmamakla birlikte gorevini yapmasmi kismen veya tamamen engellemeye tesebbtis

edilmesi ayn bir SU9 olarak tammlammstir. Bu SU9 tamminda da, Anayasa dtizeninin temel

organlanndan biri olan Hiiktimetin ortadan kaldinlmasina veya gorevlerinin

engellenmesine yonelik tesebbtise ait icra hareketleri tam su9 gibi cezalandirilmaktadu.

Maddenin uygulamasina iliskin diger hususlar tein Anayasayi ihlal ve Yasama organma

karsi su9a iliskin maddelerin gerek9elerine bakilmahdu." seklinde a9iklanmistu.

HOKOMETE KARSI SUCAiLISKiN AQIKLAMALAR:

A) Su9la Korunan Hukuki Yarar:

Maddede cebir ve siddet kuUandarak "htiktimef'in ortadan kaldinlmasina yonelik eylemler

su9 olarak kabul edilmistir. Maddeye gore bu su9 a9isindan "tesebbtise" ait icrai hareketler

de tamamlanmis SU9 gibi cezalandinlacaktir.

Htiktimet, Anayasa'mn 109. maddesi uyannca Basbakan ve bakanlardan olusan ytirtitme

orgamdir. Soz konusu su9la, siyasal iktidan temsil eden Bakanlar Kurulunun fonksiyonlan

korunmak istenmektedir. Su9la, Bakanlar Kurulu, idari fonksiyonu temsil eden

bakanhklardan soyutlanmis bir organ olarak, korunmaktadu. (Yasar/Gokcan/Artu9, a.g.e.,

s.:8508) Ancak EREM, tek bir bakamn gorevini yapmasimn engellenmesi durumunda bu

su9un olusmayacagim kabul etmekle birlikte, Basbakan hakkinda bu su9un islenmesinin

mtimktin oldugunu ileri stirmektedir (Famk Erem, Ttirk Ceza Kanunu $erhi Ozel

Hiiktimler, Se9kin Yayinevi, Ankara, 1993. C. 2, S. 1077).

Maddede ytirtitme orgam kavraminm degil "htiktimet" tabirinin kullandmasi ytirtitme

orgammn siyasi fonksiyonlannm korundugu anlamina gelmektedir.

Genel olarak kabul edildigi tizere, siyasi icra fonksiyonu sahislann disinda kabine

tarafindan ytirtittilmektedir. Bu a9idan fiilin btittin bakanlar kurulu aleyhine istenmesi

gerekir. Bir ba$ka ifadeyle, tek tek bakanlann fonksiyonlan veya Basbakamn aleyhine