Hukukun temel kavramlari

9.1.2.2. İdarenin İşlemleri ve İdari  Hizmetlerin Görülmesinde Görev 
Alanlar 
9.1.2.2.1. İdari İşlemler 
İdare, işlevlerini yerine getirebilmek için kimi işlemler yapar. Bu işlemler kamu gücü 
ayrıcalığına dayanılarak yapılır. Dolayısıyla kamu hukuku işlemleridir. İdari işlemler, tek taraflı 
ve iki taraflı idari işlemler olmak üzere ikiye ayrılır.  

---

209 
 
Tek taraflı idari işlemler: Bu işlemler,  bireysel idari işlemler ve düzenleyici işlemler 
olmak üzere ikiye ayrılır (Kalabalık 2018: 291-293): 
Bireysel  idari  işlemler:  Belirli  kişi  veya  durumlara  ilişkin  idari  işlemlerdir.  Bu 
işlemlerle, belirli kişilere mahsus durumlar oluşturulur, değiştirilir ya da ortadan kaldırılır. Tüm 
idari işlemlerde olduğu gibi bireysel idari işlemlerde de tek yanlılık, icrailik/etkililik, hukuka 
uygunluk karinesinden yararlanma ve yargı denetimine tabi olma gibi özellikler bulunur. Bir 
kişinin  memur  atanması,  bir  öğrenciye  veya  memura  disiplin  cezası  verilmesi,  imar  izni 
verilmesi,  bir  gayrimenkulün  kamulaştırılması,  verilen  imar  izninin  geri  alınması,  belediye 
zabıtasınca  bir  fırına  idari  para  cezası  kesilmesi,  hız  sınırlarını  aşan  sürücüye  trafik  polisi 
tarafından idari para cezası uygulanması bireysel idari işleme örnek oluşturur.  
İdari işlemler, genellikle idare tarafından resen/kendiliğinden uygulanır. Örneğin sınav 
programlarının  yapılması,  bir  kişinin  terfi  zamanı  geldiğinde  terfi  ettirilmesi,  bir  memura 
koşulları  oluştuğunda  ödül  verilmesi,  sınav  notlarının  ilanı.  Fakat  bazen  idari  işlemlerin 
kişilerin  başvurusu,  talepleri  üzerine  yapıldığı  da  görülmektedir.  Örneğin  öğrenciye  isteği 
üzerine öğrenci belgesi verilmesi, bir kişiye inşaat ruhsatı verilmesi, bir kişiye yapı kullanma 
izni verilmesi. 
Düzenleyici işlemler: Belirli kişi ve durumlara ilişkin olmayan, genel, soyut, kişilik dışı 
kurallar  koyan  işlemlerdir.  Cumhurbaşkanlığı  kararnamesi,  bazı  cumhurbaşkanlığı  kararları, 
yönetmelik, genelge, sirküler gibi işlemler düzenleyici işlemlerdir. 
İdarenin  Çok  Taraflı  Hukuksal  İşlemleri:  İdari  Sözleşmeler  (Gözübüyük  2016:  175-
176): 
İdarenin, idare hukuku kurallarına yaptığı çok yanlı işlemlere idari sözleşme denir.  
İdari  sözleşmeler  idarenin  kendi  araları  arasında  olabileceği  gibi,  idare  ile  bireyler 
arasında da olabilir.   İdarenin taraf olduğu her sözleşme, idari sözleşme değildir. İdarenin taraf 
olduğu her sözleşme, idari sözleşme değildir. Bu sözleşmeler içinde, idare hukuku ilkelerine 
göre  yapılan sözleşmeler idari  sözleşmedir.  İdari  sözleşmeleri,  özel  hukuk sözleşmelerinden 
ayırmak için sözleşmeye konu olan hukuksal işlemlerin niteliğine bakılmalıdır. Bu ilişki, bir 
idare  hukuku  ilişkisi,  bir  başka  anlatımla  yönetim  hukukunun  düzenlediği  bir  ilişkiyse, 
sözleşme idari sözleşmedir. Bir sözleşmenin idari sözleşme kabul edilebilmesi için: 
-Sözleşmenin taraflardan en az birinin idare olması, 
-Sözleşme bir kamu hizmetinin görülmesiyle ilgili olması, 
-İradeye özel hukuk yetkilerini aşan bazı yetkiler tanınmış olması gerekir. 
Türk  hukukunda  idari  sözleşmeler  hem  konu,  hem  içerik  bakımından  çok  dar 
tutulmuştur.  En  çok  rastlanan  idari  sözleşmeler  şunlardır:  Yer  altı  ve  yer  üstü  servetlerinin 
işletilmesine ilişkin sözleşmeler ve idari  hizmet sözleşmeleridir. Buna karşılık idarenin özel 
hukuk sözleşmeleri çok geniştir. İdari sözleşmelerle özel hukuk sözleşmeleri arasındaki önemli 

---

210 
 
farklardan biri de sözleşmeden doğan uyuşmazlıkların bakılacağı yargı koluyla ilgilidir. Özel 
hukuk  sözleşmelerinden  doğan  davalara  adli  yargıda;  idari  sözleşmelerden  doğam 
uyuşmazlıklara idari yargıda bakılır.  
Burada idare hukukunun iki önemli kavramı üzerinde durmakta yarar vardır. Bunlar, 
kamu hizmeti ve kolluktur (Sümer 2018: 132): 
Kamu hizmeti, idarenin toplumun ortak ve sürekli gereksinimlerini karşılamak amacıyla 
yaptığı  etkinliklerdir.  Kamu  hizmetleri,  yalnızca  idare  veya  diğer  kamu  tüzel  kişileri  eliyle 
yerine  getirilmez.  Bu  hizmetler  aynı  zamanda  idare  veya  değer  kamu  tüzel  kişilerin  yakın 
denetimi ve gözetimi altında özel hukuk kişilerince de yerine getirilebilir.  Kamu hizmetleri, 
kamu yararı amacıyla, kesintisiz, sürekli ve yeterli olarak yerine getirilir. Kimi kamu hizmetleri 
bedelsiz  yerine  getirilirken  kimi  kamu  hizmetleri  bir  bedel  karşılığında  sunulur.  Kamu 
hizmetleri belli bir bedel karşılığında sunulsa dahi, kamu hizmetleri esas itibariyle kar amacı 
güden hizmetler değildir.  
Kolluk,  kamu  düzenini  sağlayan,  koruyan  bozulduğu  takdirde  eski  duruma  getiren 
etkinliklerdir.  Kamu  düzeninin  korunmasına  ilişkin  etkinliklere  idari  kolluk  denir.  Kamu 
düzeninin  bozulmasını  önlemek  amacıyla  yapılan  etkinlikler  önleyici  kolluk;  suç  işlenmesi 
durumunda  suçlularla  suç  kanıtlarının  bulunması  ve  adli  mercilere  teslim  edilmesi  ise  adli 
kolluk olarak anılır. Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik 
Komutanlığı tarafından yerine getirilen kolluk faaliyetine genel kolluk denir. Genel kolluğun 
dışında, orman kolluğu, belediye kolluğu, gümrük kolluğu gibi özel  yasalarla verilen kolluk 
hizmetlerini yerine getiren özel kolluk da vardır.