İNŞaat mühendiSLİĞİ anabiLİm dali

TIRAK HIZAL Kamile
Danışman : Prof. Dr. Nurgün ERDİN

Anabilim Dalı : Orman Endüstri Mühendisliği

Programı : Orman Biyolojisi ve Odun Koruma Teknolojisi

Mezuniyet Yılı : 2014

Tez Savunma Jürisi : Prof. Dr. Nurgün ERDİN

Prof. Dr. S. Nami KARTAL

Doç. Dr. Yalçın ÇÖPÜR

Doç. Dr. Coşkun KÖSE

Doç. Dr. Süleyman KORKUT


Doğal meşcerelerde ve plantasyonlarda yetişen dişbudak, kızılağaç odunları yapısal özelliklerinin karşılaştırılması
Orman ürünleri sanayisinin hammadde talebinin karşılanmasında hızl” ı gelişen türlerin endüstriyel plantasyonları giderek önem kazanmaktadır. Plantasyon ormanları hızlı büyümeleri nedeni ile odun üretiminde tercih edilmekte, fakat elde edilen odunun kalitesi hem kâğıt hamuru hem de masif odun üretimi için düşük derecede olabilmektedir.
Bu tez çalışmasında plantasyonda ve doğal meşcerede yetişen dişbudak (Fraxinus angustifolia Vahl.) ve kızılağaç (Alnus glutinosa (L.) Gaertner) odunlarının arasında kalite farkı olup olmadığını belirlemek için anatomik, fiziksel, doğal dayanıklılık özellikleri ve liflere paralel basınç direnci incelenmiş ve karşılaştırılmaları yapılmıştır. Plantasyonda ve doğal meşcerede yetişen dişbudak örnekleri Adapazarı, Samsun ve Sinop bölgelerinden, plantasyonda ve doğal meşcerede yetişen kızılağaç örnekleri Samsun ve Trabzon şehirlerinden temin edilmiştir.
Yıllık halka genişliği ve anatomik özellikler literatürde belirtilen yöntemlere göre belirlenmiş, fiziksel özellikler, liflere paralel basınç dirençleri ve dayanıklılıkları özelliklerinin tespitinde ise ilgili standartlarda verilen yöntemlere göre tespit edilmiştir.
Makroskopik özellikleri belirlemek için dişbudak odunlarında; yıllık halka genişliği, yaz odunu genişliği ve yaz odunu katılım oranı, kızılağaçlarda sadece yıllık halka genişliği ölçülmüştür. Mikroskopik özellikleri belirlemek için dişbudak odunlarında ilkabahar ve yaz odunu trahe teğet çapları, ilkbahar ve yaz odununda mm²’de trahe sayısı, mm’de öz ışını sayısı, tek ve çok sıralı öz ışınlarında hücre sayısı olarak yükseklik, tek ve çok sıralı öz ışınlarında metrik yükseklik, öz ışını genişliği, ilkbahar ve yaz odunu trahe uzunlukları, lif uzunluğu, lif çapı, lif çeper kalınlığı ölçülmüş ve istatistikî değerlendirmeleri yapılmıştır.
Plantasyonda ve doğal meşcerede yetişen dişbudak ve kızılağaçların fiziksel özelliklerinden hava kurusu yoğunluk, tam kuru yoğunluk, hacim ağırlık değeri, daralma-genişleme miktarı, lif doygunluğu noktası (LDN), odunun içerisine alabileceği maksimum su miktarı, hücre çeper madde miktarı, boşluk oranı tespit edilmiştir. Mekanik özelliklerden liflere paralel basınç direnci ölçülmüş ve değerlendirmesi yapılmıştır.

Doğal dayanıklılığın belirlenmesinde esmer çürüklük mantarlarından Gloeophyllum trabeum (Pers.:Fr.) Murrill Mad-617-R, beyaz çürüklük mantarlarından Pleurotus ostreatus (Jacq.: Fr.) P. Kumm. PLO 9669 ve Coriolus versicolor (L.: Fr.) Quél. COV 1030 kullanılmıştır.

Ölçüm ve denemelerden elde edilen sonuçlar hem bir bölge içerisinde plantasyonda ve doğal meşcerede yetişen ağaç odunlarının özelliklerinin karşılaştırılması hem de bölgeler arasında plantasyonda ve doğal meşcerede yetişen ağaç odunlarının özelliklerinin karşılaştırılması için varyans analizi ve Duncan testi kullanılarak farklılıklar araştırılmıştır.
Sonuçlara göre plantasyonda yetişen dişbudak ve kızılağaçların yıllık halkaları, doğal meşcerede yetişenlerden daha geniştir. Mikroskopik ölçümler sonrasında her bir anatomik özellik, her bölgede farklı istatistikî değerler göstermiştir.
Plantasyonda ve doğal meşcerede yetişen dişbudak ve kızılağaçların yoğunlukları literatürde verilen değerlerden yüksek çıkmıştır. Plantasyonda yetişen dişbudaklarda yoğunluk değerleri doğal meşcerede yetişenlerden daha yüksek bulunmuştur. Kızılağaçlarda bu ilişki bölgelere göre değişmektedir. Plantasyonda ve doğal meşcerede yetişen dişbudak ve kızılağaçlarda yoğunluğun artması ile daralma-genişleme miktarı artmaktadır.
Kâğıt üretiminde kızılağaçların lif yapısı, dişbudakların lif yapısından daha uygundur. Plantasyonda ve doğal meşcerede yetişen dişbudak ve kızılağaç odunlarının dayanıklılıkları arasında fark bulunmamıştır.
Sonuç olarak plantasyonda yetişen dişbudakların yoğunluk, daralma-genişleme miktarları, liflere paralel basınç direnci değerleri, doğal meşcerede yetişenlerden farklı bulunmuş, kızılağaçlarda plantasyonda ve doğal meşcerede yetişenlerin ise çoğu odun özellikleri arasında istatistikî açıdan fark bulunmamıştır.