Katalitik modifikasiyalash
Paxta moyini rafinatsiyalash texnologiyisini takomillashtirishga iod
Yüklə 3,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Paxta moyini rafinatsiyalash texnologiyisini takomillashtirishga iod
tadqiqot ishlarining tahlili Paxta moyini ishqorning suv-spirt eritmasi bilan ishlov berish texnologiyasi [21] ishlab chiqilgan. Ishlatiladigan ishqorning umumiy miqdoriga nisbatan 15-50% pentanol, butanol, propanol va etil spirti ishlatilganda yaxshi samara olingan. Spirt konsentrasiyasi 15% dan kam bo’lmagan holda rafinatsiyalanishi yaxshilanadi. Rjexin V.P. [22] paxta moyi va missellani rafinatsiya qilishning o’ziga xos texnologiyasini ishlab chiqgan. Bu texnologiyaga asosan past sifatli chigitlardan olingan moy avval antranilat kislotasi bilan ishlov berishdan oldin forrafinatsiya qilinadi. Missellani 50-70 0 C haroratda, press moyini 20-90°C da ishqor eritmasi bilan forrafinatsiya qilinadi. Forrafinatsiya qilingan moyni avval 75-95°C haroratda 30-40 min davomida antranilat kislotasi bilan ishlanadi, keyin 25-40°C haroratgacha sovutilib ishqoriy rafinatsiya qilinadi. Rafinatsiyalangan moy ranggi 13,5 cm li kyuvetada 5-6 qizil birligini, rafinatsiyalangan moyning chiqishi esa o’rtacha 84% ni tashkil qilgan. Forrafinatsiya qilinmasdan ikki marotaba rafinatsiya qilinganda esa yaxshi natijalar olinmagan. Moy rangi 12-13 qizil birlik, chiqishi esa 72% ni tashkil etgan xolos. A.T.Ilyasov tomonidan rafinatsiyalangan moy chiqishi va sifatini oshirish maqsadida monoetanolamin bilan forrafinatsiya qilish usuli tavsiya qilingan [23]. Bu usulga ko’ra qora moyga 0,5-1,0% miqdorida monoetanolamin qo’shiladi va moyning kislota soni 3,2 martagacha kamaytirilishiga erishiladi. Aynan shu mualliflar tomonidan qora paxta moyini karbamid eritmasi bilan forrafinatsiya qilish ustida ham ishlar olib borilgan [24]. Aniqlanishicha, 10-20% konsentrasiyali karbamid eritmasi bilan qora moy massasiga nisbatan 0,5-1,0% miqdorda 45-55°C haroratda 30 minut davomida ishlov berilganda rafinatsiyalangan moyni chiqishi va sifati oshadi. O’simlik moylarini ishqoriy rafinatsiya qilish uchun sanoatda qo’yidagi usullar ishlatiladi: yog’ni davriy ishlaydigan neytralizatorlarda neytrallash va soapstokni cho’ktirish; yog’ (missella) va ishqor jadal ta’sirlashuvi reaktor- turbulizatorlarda amalga oshiriladigan va neytrallangan yog’ni soapstokdan uzluksiz 81 holda ajratiladigan emulsion neytralizasiya; ishqor va moyni reaktor-turbulizatorda jadal aralashtirish, keyingi jarayonlarni davriy neytralizatorda amalga oshirib soapstokni ham davriy neytralizatorda ajratishni nazarda tutuvchi kombinasion usul. Respublikamiz yog’-moy sanoatida odatda kombinasion usul ba’zi korxonalarda esa emulsion rafinatsiya qo’llaniladi. Paxta moyini ishqoriy neytrallash bo’yicha olib borilgan tadqiqot natijalari [25] juda tanqis va qimmat natriy gidroksidni natriy alyuminatning eritmasi bilan almashtirish samarali ekanini ko’rsatdi. Natriy gidroksidni bir qismini natriy alyuminat eritmasi bilan almashtirish va yuqori sifatli mahsulot olish maqsadida paxta moyini natriy alyuminat va natriy gidroksid eritmalari bilan bosqichma- bosqich rafinatsiyalash olib borildi. Bunda, ishqoriy neytrallashning birinchi bosqichida moyning kislota soni va moydagi hamroh moddalar ma’lum miqdorda kamayadi, so’ngra, olingan oraliq mahsulot natriy gidroksid bilan tugal rafinatsiya qilinadi. Majidov K.X. va boshqalar [26] paxta moyini qayta ishlash davomiyligini qisqartirish, rafinatsiyalangan moy unumi va sifatini oshishi hisobiga texnologik jarayonni jadallashtirish bo’yicha tadqiqot o’tkazdilar. Bu masala paxta moyini ikki bosqichli rafinatsiyalash texnologiyasida foydalaniladigan natriy alyuminat va natriy gidroksid eritmalarini kuchlanganligi 0,4-2,8 A/m bo’lgan elektromagnit maydonida ishlov berish orqali hal qilinadi. Xom paxta moyini elektromagnit maydonda ishlov berilgan ishqor eritmasi bilan rafinatsiya qilinganda rafinatsiyalangan moyning sifati, ozuqaviy qiymati oshishi va ishqor eritmasining sarfini kamayishi aniqlangan. Tadqiqot ishi[27]da xom paxta moyini keyinchalik uni gidrogenlash maqsadida ishqoriy neytrallash texnologiyasi o’rganilgan. Xom ashyo sifatida paxta chigitini qayta ishlab olingan qora moy ishlatilgan. Tadqiqot ishi turli xil sifat va fizik-kimyoviy ko’rsatkichlarga ega moylarni bir vaqtda ishqoriy neytrallash imkonini beruvchi tajriba qurilmasida olib borilgan. Xar xil kuchlanishli elektromagnit maydoni(EMM)da kaustik soda eritmasiga dastlabki ishlov berish yo’li bilan paxta moyini ishqoriy rafinatsiyalash texnologiyasi takomillashtirilgan. 82 Eritmaga EMM ishlov berish uchun elektromagnit apparati qo’llanilgan. Olib borilgan tadqiqot tajribasida ijobiy o’zgarishlar kuzatilgan. Rafinatsiyalangan moyning sifat ko’rsatkichlarini ortishi va rafinatsiyalash jarayonining texnologik xarakteristikasini yaxshilanishi mumkinligi aniqlangan. Yüklə 3,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|