Mała encyklopedia kultury antycznej

epistates (gr. epistdteś) przewodniczący, kie­rownik, naczelnik, nadzorca, np. każdorazowy, codziennie wybierany przewodniczący prytanów, który tego dnia był również przewodniczącym ateńskiej bule, jak również Zgromadzenia Ludo­wego, jeśli było ono w owym dniu zwołane (zob. demokracja); e. ton er gon demosion, urzęd­nik nadzwyczajny, członek komisji powoływany w razie potrzeby dla nadzorowania publicznych robót w Atenach.

epistoleus (gr. epistoleus) zastępca nauarcha, czyli głównodowodzącego morską flotą wojenną Sparty.

Epistratos z Akarnanii dowódca jazdy achaj-skiej w bitwie pod Kafyaj w r. 220 p.n.e., w cza­sie wojny prowadzonej przez Związek Achajski ze Spartą. epistula zob. list.

epistyl (gr. epistylion, tac. epistylium) zob. architraw. Epitadeus efor spartański (może z V w. p.n.e.);

przypisywano mu wydanie ustawy, która zezwa­lała na przekazywanie wg własnego uznania swej działki ziemi, kleros, co doprowadziło szybko do koncentracji ziemi w rękach nielicznych tylko Spartiatów, do wytworzenia się różnic majątko­wych i powstania warstwy zubożałych Spartia­tów. E. miał też być twórcą ustawy o prawie dziedziczenia przez córki.

epitafios (dom. logos) gr. mowa pogrzebowa wygłaszana w Atenach podczas uroczystości ku czci poległych w walkach za ojczyznę; wygłaszał ją mówca wyznaczony przez państwo. Tak np. Perykles wygłosił mowę ku czci poległych w woj­nie samijskiej w r. 440 p.n.e. oraz w pierwszym

epithalamios

232

epos

roku wojny peloponeskiej (r. 431 p.n.e., mowa przekazana przez Tukidydesa). Z czasem wybitni mówcy poczęli wygłaszać mowy ku czci zasłu­żonych dla państwa obywateli, kiedy zaś życie polityczne w Grecji zamarło i nie dawało już pola do działania, wysławiano w mowach po­grzebowych osobiste zalety zmarłego. W Rzymie e. odpowiadały laudationes funebres.

epithalamios gr. pieśń weselna śpiewana przed ślubną komnatą; inną pieśń, zwaaą hymemrfos, śpiewano przy odprowadzaniu panny młodej do domu pana młodego.

epitimos (gr. epttimos) obywatel ateński po­siadający pełnię praw,

Epitimos garncarz attycki, przedstawiciel stylu czamofigurowego, z drugiej poł. VI w. p.n.e.

epitome (gr. epitome) wyciąg z obszerniejszego dzieła literackiego lub naukowego.

epitrope (gr. epitrópe) 1. opieka nad mało­letnimi osieroconymi przez ojca. 2. porozumienie się stron toczących spór, aby sprawę oddać do rozstrzygnięcia sędziemu rozjemczemu; także sam sąd rozjemczy.

epitropos (gr. epitropos) w Atenach opiekun małoletniego osieroconego przez ojca.

epitryt (gr. epitntós) metrum składające się z trzech zgłosek długich i jednej krótkiej, przy czym krótka może zajmować dowolne miejsce, w wyniku czego są 4 formy e.: I ^ •^t -^r-—;

II -i ^ i —; m —-t '-> -i ; IV —-^t- ^J-'-'. E. nie są miarą samodzielną i występują przeważnie tylko zastępczo, zamiast innych metrów. E. I i IV zdarzają się bardzo rzadko, e. U równy jest w swym schemacie metrum trocheicznemu z ostatnią zgłoską długą, e. III - metrum jam-bicznemu z pierwszą zgłoską długą. Obydwa e. występują jako części składowe daktyloepitrytów (zob.). Szczególnie częsty w strofach daktyloepi-trytycznych jest e. II.

epod (gr. epodós) forma liryczna stworzona przez Archilocha, w której po wierszu dłuższym następuje krótszy, najczęściej po trymetrze jam-bicznym dymetr. Formę tę do poezji łacińskiej wprowadził Horacy. Nazwa nie dotyczy dystychu elegijnego, w którym również po wierszu dłuż­szym (heksametrze daktylicznym) następuje krót­szy (pentametr daktyliczny).

epoda 1. (gr. epode) śpiew przy składaniu ofiar lub pieśń zaklinająca przy czarach. 2. (gr. epSdós) w partiach lirycznych tragedii i w pie­śniach chóralnych (np. Pindara) trzecia zwrotka, następująca po obu jednakowych zwrotkach—

strofie i antystrofie—i odmienna od nich swą budową metryczną.

epojkos (gr. epojkos) osadnik wysłany do ko­lonii już po jej założeniu, zwykle nie mający równych praw z pierwszymi osadnikami, którzy kolonię zakładali.

Epona mit. starorzymska bogini opiekująca się hodowlą koni, osłów i mułów, czczona w całej Italii.

eponim (gr. eponynws dosł. ten, którego imie­niem coś nazywano) 1. bohater lub bóg, którego imieniem nazwano np. fylę, dem, miasto (np. Apollonia, Ateny). 2. w wielu miastach naczelny urzędnik, którego imieniem nazywano dany rok (np. archont w Atenach, konsulowie w Rzymie).

Eponina (lub Epponina) żona Juliusa Sabinusa, przywódcy zbuntowanych przeciw Wespazjanowi Galów, przez 9 lat ukrywała się z mężem w pod­ziemiu, wreszcie zginęła wraz z nim w r. 78 n.e.

eponymos zob. eponim.

epoptes gr. uczestnik misteriów, który otrzymał drugi (najwyższy) stopień wtajemniczenia i mógł oglądać święty dramat. Zob. misteria.

Eporedia dziś Ivrea; kolonia założona przez Rzymian w Galii Transpadańskiej w r. 100 p.n.e.

Eporedoryks (Eporedortx) imię dwu wymienio­nych przez Cezara Eduów, prawdopodobnie ojca i syna. Starszy E. przed wyprawą galicką Cezara pokonał Sekwanów, a w r. 52 p.n.e. dostał się do niewoli Cezara w czasie jego walki z Wer-cyngetoryksem. E. młodszy stał początkowo po stronie Cezara i dowodził oddziałem jazdy, który przyszedł Cezarowi z pomocą w czasie oblężenia Gergowii. Następnie jednak przeszedł na stronę Wercyngetoryksa i otrzymał od niego dowództwo nad wojskiem, które miało iść na odsiecz Alezji.

epos gr. najwcześniejszy gatunek literacki, który pojawia się w Grecji. Dwie pierwsze epo­peje, Iliada i Odyseja, są arcydziełami, co każe wysnuć wniosek, że są one ukoronowaniem wielowiekowego rozwoju ludowej pieśni epicz-nej. Twórcami tych pieśni byli śpiewacy, aojdo-wie, pieśni ich nazywały się aojde; tej nazwy uży­wa Homer dla określenia pieśni epickich, nato­miast- wyraz e. oznacza u niego opowiadanie. Późniejsi autorzy, począwszy od Pindara, okre­ślają poezję epicką wyrazem epe (l. mn. od wy­razu e.). Poematy Homera wprowadzają nas w czasy mykeńskie, w epokę książąt achajskich,

233

epos

bo tych czasów sięgaly tradycje ludowej pieśni epickiej, powstały jednak w VIII w. p.n.e. Wiel­kość Homera polegała na stworzeniu z tradycyj­nego materiału dwu doskonale zbudowanych epopei, które zamykały okres pieśni bohater­skich, jednocześnie zaś były punktem wyjścia nowej linii rozwojowej. Oddziałały one na two­rzenie się form literackich epiki greckiej i rzym­skiej; wiersz, język i epitety Homera przetrwały aż do końca starożytności. Wydoskonalenie form wiersza epickiego — heksametru daktylicznego — i techniki epickiej zachęcało do naśladownictwa, stworzenie poematu nie wydawało się odtąd rze­czą trudną, dlatego zaczęły się mnożyć poematy epickie układane na wzór Homerowych i opowia­dające wypadki, które poprzedzały oblężenie i zdobycie Troi lub też działy się później, po zdarzeniach przedstawionych w obu epopejach Homerowych. Tworzą więc poematy z cyklu tro­jańskiego: Stasinos z Cypru, Arktinos z Miletu, Lesches z Pyrry, Hagias z Trojzenu i in. (zob. cykliczni poeci). Są to jednak dzieła bardzo prze­ciętne, a dla poetów późniejszych, np. aleksan­dryjskich, poemat cykliczny jest synonimem gra­fomanii. Nowe gatunki e. stworzył natomiast Hezjod (Vin/VIIw. p.n.e.): e. kosmogoniczny w swym poemacie Teogonia, genealogiczny w Ka­talogu niewiast Eojaj oraz e. ściśle dydaktyczny, zawierający rady i wskazówki dla rolników, pt. Erga kaj hemeraj (Prace i dnie). E. genealogiczny znalazł zwolenników wśród arystokracji i dla­tego w VII i w VI w. p.n.e. pojawiło się sporo tego rodzaju utworów, bez większej wartości. Kontynuacją poematu dydaktycznego są poe­maty filozoficzne, noszące zwykle tytuł Perl fyseos (O naturze); napisali je m.in. Ksenofanes z Kolofonu (VI w. p.n.e.), Parmenides z Elei (V w. p.n.e.) i Empedokles z Akragas (V w. p.n.e.). Ksenofanes stwarza również swymi zło­śliwymi Syllami nowy rodzaj poematu epickie­go — satyrę filozoficzną; kontynuowali ją póź­niej, w III w. p.n.e., Tymon z Fliuntu i Krates z Teb. W V i w IV w. p.n.e., okresie świetnego rozwoju dramatu i liryki, e. nie budził już zain­teresowania, choć powstało wtedy kilka utwo­rów w tym rodzaju, jak np. historyczny e. Choj-rilosa o wojnach perskich pt. Perseis (V w. p.n.e.) lub mitologiczny i nie związany zupełnie z ży­ciem utwór Antymacha z Kolofonu Thebais. Parodie homerowe, pt. Margites i Batrachoma-chia, powstałe prawdopodobnie na przełomie VI i V w. p.n.e., świadczą wymownie o krytycz­nym stosunku zarówno do świata bohaterskiego, jak do samego rodzaju literackiego e. W okresie hellenistycznym powstaje większa epopeja mito­logiczna Apolloniosa z Rodos pt. Argonautika (mw. p.n.e.); Rianos z Krety tworzy wzrusza­jącą epopeję historyczną o wojnach messeńskich i o bohaterskim Arystomenesie pt. Messenlaka;

były również próby stworzenia e. historyczno--panegirycznego o czynach Aleksandra i diado-chów, nie znalazło się jednak wśród tych utwo­rów żadne wybitniejsze dzieło. Na ogół poeci aleksandryjscy nie lubili tworzyć utworów więk­szych rozmiarów, uważając to za dowód grafo-maństwa; najchętniej pisali małe poematy epi­ckie, tzw. epylliony, jak poemat Kallimacha Hekale lub Eratostenesa Hermes i Erigone. Chętnie popisywali się swą uczonością w licz­nych poematach ajtiologicznych, tzn. wyjaśnia­jących powstawanie pewnych mitów, kultów lo­kalnych czy obyczajów. Wśród poematów dy­daktycznych najwybitniejszym dziełem był utwór Aratosa Fajnomena. Pewne odrodzenie e. można stwierdzić w IV i V w. n.e., po kilkuwiekowej przerwie: powstaje wówczas długi e. mitologi­czny Kwintusa Smymeńskiego pt. Ta mefHomeron, naśladownictwo poematów Homerowych, oraz obszerny poemat Nonnosa z Panopolis (w Egipcie) Dionysiaka (V w.), odznaczający się wielką wirtuozerią wiersza, popisujący się eru­dycją i retoryką w stylu azjańskim. Nonnos stworzył szkołę epicką, z której wyszło wielu poetów; wśród nich na uwagę zasługuje Musajos, autor słynnego poematu Hero i Leander, opie­wającego nieszczęsne dzieje pary kochanków. E. rzymski rozpoczyna łaciński przekład Odysei pióra Greka z Tarentu, Liwiusza Andronikusa (III w. p.n.e.), dokonany wierszem satumijskim. Rodzimą epopeję stworzył drugi z kolei poeta rzymski, Gnejusz Newiusz z Kampanii, pisząc o pierwszej wojnie punickiej, w której sam brał udział; poemat nosi tytuł Bellum Punicum (III w. p.n.e.), napisany jest również wierszem satumij­skim. Mimo pewnych zapożyczeń z Homera jest to dzieło prawdziwie rzymskie. Po raz pierwszy wprowadził do e. rzymskiego grecki heksametr daktyliczny Kwintus Enniusz (II w. p.n.e.), który w swoich Airnales (Roczniki), zobra­zował dzieje Rzymu od powstania miasta do dni sobie współczesnych. Był on największym poetą rzymskim do czasów Wergiliusza, a i ów­czesny świat hellenistyczny nie miał poety, który by mógł mu dorównać. Napisał on szereg innych

234

Er

utworów heksametrycznych, jak poemat gastro­nomiczny pt. Hedyphagetica, wzorowany na utworze Archestratosa z Geli, oraz Sota, wzo­rowany na wierszach poety hellenistycznego Sotadesa. Próby naśladowania epopei historycz­nej Enniusza przez dwu poetów z przełomu II/Iw. p.n.e., Hostiusza i Furiusza, byty zupeł­nie nieudane. Natomiast wybitnym dziełem był pierwszy łaciński poemat filozoficzny. De rerum natura (O przyrodzie) Tytusa Lukrecjusza Ka-rusa (r. 95 - 55 p.n.e.), zwolennika filozofii epi-kurejskiej. Piękny poemat dydaktyczny Wergi-liusza Georgikijest gorącym wezwaniem do pracy na roli i pochwałą twardego trudu rolnika;

jego Aeneis (Eneida) jest narodową epopeją rzymską. Młodszy od Wergiliusza Owidiusz (I w. p.n.e./I w. n.e.) tworzy poemat mitologi­czny Metanforphoses (Przemiany), wybierając przede wszystkim do obszerniejszego rozwinięcia mity erotyczne. Do epopei historycznej wracają:

poeta z czasów Nerona, Lukan, pisząc swój poemat o wojnie domowej Pharsalia, niewątpli­wie dzieło wielkiego talentu, oraz najgorszy poeta z okresu Flawiuszów, Silius Italikus, w swym poemacie Punica. Poematami mitolo­gicznymi są m.in. epopeje Papiniusza Stacjusza Thebais i Achilleis (I w. n.e.) oraz Argonautica Waleriusza Flakkusa, przeróbka poematu Apol-loniosa Rodyjskiego o takim samym tytule. E. dydaktyczny reprezentuje poeta z czasów Tyberiusza, Maniliusz, autor poematu Astrono-mica. Nieznany jest dla nas autor uczonego poematu Aetna. Ostatni poeci rzymscy, autorzy poematów epickich, to Klaudiusz Klaudianus, rodem z Aleksandrii, autor Gigantomachii, De bello Getico i in. (IV w. n.e.), Auzoniusz, autor ładnego poematu o Mościli, oraz Rutiiiusz Na-matianus, który opisał swą podróż z Rzymu do Galii w r. 416 n.e.

Eppius (Marcus E.) senator w r. 51 p.n.e., gorący zwolennik Pompejusza, po którego stro­nie walczył w czasie wojny domowej w r. 49. Po jego śmierci był legatem w Afryce pod roz­kazami Sekstusa Pompejusza. Po bitwie pod Tapsus dostał się do niewoli, lecz Cezar go ułaskawił.

EpriM Marcellus (Titus Clodius E. M.) senator i mówca w okresie wczesnego cesarstwa, był na usługach Nerona, oskarżając kolegów senatorów o obrazę majestatu. Za panowania Wespazjana, w r. 79 n.e. popełnił samobójstwo, gdy senat do­wiódł mu udziału w spisku przeciwko cesarzowi.

epulae łac. uroczyste uczty rzymskie związane z kultem bogów, poświęceniem świątyni, trium­fem, pogrzebem, a zwłaszcza z igrzyskami. Pierwotnie organizowali je pontffices, potem tresvirl epulones.

Epulo król Histrów, zwyciężony w r. 168 p.n.e. przez konsula Aulusa Maniiusza Wulsona, który podbił jego kraj i przyłączył go do państwa rzymskiego.

epulones łac. treswiri e., trzej kapłani rzymscy, od r. 196 p.n.e. powołani do składania bogom ofiar i urządzania uczty w czasie świąt i uro­czystości publicznych, zwłaszcza w czasie ludi Somalii, 13 września, i ludi Plebei, 13 listopada. Liczbę ich stopniowo powiększano, za Cezara było ich już dziewięciu. Przysługiwała im toga praetexta.

epyllion gr. demin. od wyrazu epos, maty poemat. U Arystofanesa oznacza jeszcze tylko małą piosenkę lub wierszyk; w znaczeniu małego eposu, poematu, występuje u późnych autorów (np. u Atenajosa). Gatunek literacki e; typowy dla poezji aleksandryjskiej, stworzył Kallimach:

tematyka jego była najczęściej erotyczna, a ce­chą charakterystyczną byty dygresje pełne eru­dycji. Uprawiali ten gatunek również Filetas i Teokryt, w Rzymie przede wszystkim Katullus.

Equirria zob. Ekwirie.

equitatus łac. oddziały jazdy rzymskiej, wcho­dzące obok piechoty w skład wojska rzymskiego jako e. legwnarii. Jazda pobierała wyższy żołd, zwolniona była od prac przy zakładaniu obozu i uchodziła za broń uprzywilejowaną; rekruto­wała się z najzamożniejszych obywateli pierw­szej klasy majątkowej, ponieważ jeździec musiał sam utrzymywać swego konia. Była ona podzie­lona na 10 oddziałów turniae, każdy po 30 ludzi pod komendą trzech dekurionów 'decuriones, uzbrojona w lekkie hełmy galea, tarcze clipeus, włócznie kasta i miecze gladius. Sprzymierzeni dostarczali również oddziałów jazdy, tzw. e. ala-rii, które w bitwie walczyły na skrzydłach wojska rzymskiego. W czasach cesarstwa utworzono oddziały jazdy uzbrojonej w pancerze chroniące również i konie, e. loricati lub cataphracti. W czasach Augusta utworzono alae quinąuena-riae, podzielone na 16 turm, oraz miliariae, podzielone na 24 turm y. Wespazjan utworzył cohortes eguitatae, kohorty konne, złożone ze 120 jeźdźców i 600 pieszych lekkozbrojnych.

efluites zob. ekwici.

Er syn Armeniosa z Pamfilii, wspomniany

Erana

235

Erechtejon

przez Platona w Państwie. Zginą} na wojnie, lecz w chwili, gdy miano go pochować, nagle zbudził się z letargu (wg podań armeńskich — z prawdziwej śmierci) i opowiedział, co widział na tamtym świecie, gdzie cnota odbiera naj­wspanialszą nagrodę, a występek najsurowszą karę, ci zaś, co już w życiu ziemskim pogardzili doczesnością i zwrócili się do świata wiecznej prawdy, żyją w niebiańskiej szczęśliwości. Z tego ustępu dzieła Platona przejął Słowacki motyw przewodni i postać bohatera Króla Ducha.

Erana 1. miasto na zachodnim wybrzeżu Messenii, nad Zatoką Kyparisson. 2. stolica kraju Eleuterokylików w Cylicji w pobliżu pa­sma górskiego Amanos, wspomniana przez Cycerona w listach i raportach z okresu jego namie­stnictwa w Cylicji (r. 51 - 50 p.n.e.).

eranos (gr. eranos) zrzeszenie grupujące wię­kszą liczbę osób wpłacających pieniądze na ozna­czony cel, np. dla wzajemnego wspierania się w różnych okolicznościach życiowych (pogrzeb, wyposażenie córki itp.), lub urządzania wspól­nych uczt i uroczystości. Stosunki prawne we­wnątrz zrzeszeń prawdopodobnie regulowały specjalne przepisy. Ten sam termin e. oznaczał także składkę wnoszoną przez członków zrze­szenia, pożyczkę bezprocentową otrzymywaną od zrzeszenia przez jego członków jak również ucztę składkową. Członkowie stowarzyszenia na­zywali się eranistdj; skargi dotyczące sporów między nimi nazywały się dikaj eranikdj.

Erasinides 1. wódz ateński w końcu V w. p.n.e., oskarżony o sprzeniewierzenie pienię­dzy państwowych i niewypełnienie obowiązków w okresie strategii w r. 406, w czasie której, wraz z pięciu innymi dowódcami, odniósł zwy­cięstwo pod Arginuzami. Przeciw wszystkim dowódcom wysunięto oskarżenie o to, że nie dość skwapliwie zajęli się ratowaniem rozbitków i pogrzebaniem poległych w zwycięskiej bitwie morskiej, w wyniku czego zostali skazani na śmierć. 2. koryncki dowódca floty, walczący w r. 414 po stronie Syrfckuz, przeciwko Atenom.

Erasinos dziś Kephalari; rzeka w Argolidzie, wypływająca z groty u stóp góry Chaon; wpada do Zatoki Argolidzkiej.

Erasistratos z Keos (III w. p.n.e.) wybitny lekarz, widzący główną przyczynę wszystkich chorób w nieodpowiednim odżywianiu, dlatego jako kurację zalecał przede wszystkim dietę. Był znakomitym chirurgiem i lekarzem chorób serca. Wyróżnił nerwy czuciowe i ruchowe i dał pierw­szy anatomiczny opis serca. Przez stosowanie obdukcji stał się właściwym twórcą anatomii patologicznej. Napisał szereg dzieł, które zagi­nęły.

Erato mit. 1. muza poezji miłosnej. 2. córka Nereusa i Doris, jedna z Nereid.

Eratostenes (Eratosthenes) 1. jeden z trzydzie­stu tyranów w Atenach (404/3 p.n.e.). 2. E. z Kyreny (ok. 276 -196 p.n.e.), zwany Beta (tyle co: Ten Drugi) lub Pentathlos (Pięciobojo-wiec). Sam nazwał się Filologiem. Znakomity uczony i literat aleksandryjski, był także kierow­nikiem Biblioteki Aleksandryjskiej. Był twórcą geografii fizycznej i matematycznej; przepro­wadził szereg skomplikowanych obliczeń w celu ustalenia długości południka, a tym samym i obwodu ziemi; długość południka, podana przez niego na 252 stadiów, czyli około 6300 mil geograficznych, jest zbliżona do rzeczywistej długości. Zasługą jego było stworzenie nowej metody pomiarów, polegającej na obliczaniu szerokości geograficznej na podstawie danych astronomicznych, stworzenie sieci południków i równoleżników oraz wykorzystanie odkryć geo­graficznych i pomiarów dokonanych przez po­dróżników. Twierdził on, że płynąc na zachód od Gibraltaru można dotrzeć do Indii. Podsta­wowym dziełem E. są Geografumena w 3 księ­gach, zawierające podstawy geografii matema­tycznej i fizycznej. Jako filolog JE. napisał dzieło o starej komedii. Perl komodias, zajmował się również badaniami chronologicznymi dotyczą­cymi Homera i ustalił datę zdobycia Troi na r. 1184 p.n.e., co w świetle dzisiejszych badań nie wydaje się bynajmniej dalekie od prawdy. Jako poeta był autorem uczonych epyllionów pt. Hermes i Erigone, z których zachowały się drobne fragmenty.

Ereb (gr. Erebos) mit. 1. syn Chaosu, bóg ciemności; z jego związku z siostrą. Nocą, naro­dziły się Eter (Ajlher) i Dzień (Hemerd). 2. pod­ziemie, państwo podziemne, dokąd po śmierci udawały się dusze zmarłych; wg niektórych wersji, dzieliło się na dwie części: Elizjum, gdzie przebywały dusze ludzi dobrych, i Tartar, gdzie w wiecznej udręce przebywały dusze ludzi złych; wg innych wersji, nazwa E. jest równo­znaczna jedynie z Tartarem.

Erechtejon (gr. Erechthejon) świątynia na cześć Posejdona-Erechteusa i Ateny, wzniesiona na Akropolis ateńskiej (w latach 420-406 p.n.e.), zbudowana na różnych poziomach, w czystym

236

Eris

stylu jońskim. Sławny był zwłaszcza jej kruż­ganek południowy, w którym zamiast 6 kolumn podpiera gzyms 6 kariatyd. Ruiny dobrze za­chowane.

Erechteus (Erechtheus) mit. 1. heros ateński, pierwotnie identyfikowany z Ęrichtoniosem, w późniejszych podaniach występuje jako syn Erichtoniosa albo Pandiona i Zeuksippe. Cór­kami jego były: Prokris, Orejtxja, Chtonia i Kreuza. Gdy na Ateny napadł Eumolpos, syn Posejdona, E. za radą wyroczni delfickiej posta­nowił dla -uratowania kraju złożyć w ofierze jedną z córek; wówczas wszystkie dobrowolnie poniosły śmierć, a E. zwyciężył napastnika, który zginął z jego ręki. Zeus aa prośbę Posej­dona zabił f. piorunem. 2. przydomek Posej­dona.

Eresos miasto na wyspie Lesbos, nad mo­rzem, W pobliżu przylądka Sigrion, ojczyzna Teofrasta.

Eretria 1. miasto w pobliżu Parsalos we Ftio-tydzie (Tesalia). 2. dziś Paleokastro; miasto na wyspie Eubei, ojczyzna filozofa Menedemosa, ucznia Platona i założyciela tzw. szkoły eretryj-skiej. Jedno z pierwszych miast greckich, które zaczęło bić monetę. Z powodu ożywionego han­dlu doszło wcześnie do wielkiego rozkwitu. Zbu­rzone przez Persów w r. 490 p.n.e., po wojnach perskich odbudowało się i rozrosło.

Ergane przydomek Ateny, jako bogini sztuki przędzenia i tkania.

ergastulum łac. 1. więzienie, najczęściej w la-tyfundiach, w którym trzymano i zmuszano do pracy leniwych lub nie budzących zaufania nie­wolników zakutych w kajdany. Takich niewol­ników często zatrudniano przy ciężkich pracach rolniczych. 2. ogół niewolników zakutych w kaj­dany.

Erginos 1. mit. król Orchomenos, uczestnik wyprawy Argonautów. 2. garncarz attycki z dru­giej połowy V w. p.n.e., malarz waz czerwono-figurowych, u którego pracował słynny malarz waz, Arystofanes.

Ergoteles garncarz attycki, jeden z przedsta­wicieli stylu czamofigurowego, z drugiej polowy VI w. p.n.e., należał do grupy miniaturzystów.