Mała encyklopedia kultury antycznej

Lizymachia (gr. Lysimachia) miasto na Cher-sonezie Trackim, założone przez diadocha Lizymacha; zniszczone przez Traków,- zostało w r. 196 p.n.e. odbudowane przez Antiocha III, nie odzyskało już jednak swego pierwotnego znaczenia.

Lizyp (Lysippos) z Sikionu (IV w. p.n.e.), trzeci z wielkiej trójcy rzeźbiarzy, obok Skopasa z Paros i Praksytelesa z Aten, nadworny rzeźbiarz Aleksandra Wielkiego i twórca jego portretów. Zachowała się głowa Aleksandra dłuta 1. w mu­zeum w Stambule. Wykonał on szereg posągów bogów; znamy odlew brązowy jego siedzącego Hermesa, znaleziony w Herkulanum (dziś w Mu­zeum Neapolitańskim), Aresa Ludovisi (dziś w Rzymie), Erosa napinającego łuk i in. Artysta wykonał również szereg posągów atletów; naj­bardziej znana jest marmurowa kopia jego brą­zowego posągu młodzieńca, tzw. Apoksyomenos. Znamy również dwie kopie brązowe zapaśni­ków, znalezione w Herkulanum, dziś — w Mu­zeum Neapolitańskim. Wszystkie postacie 1. odznaczają się smukłością kształtów i pewną jakby nerwowością. 1. stworzył nowy kanon rzeźbiarski, różniący się proporcjami od kanonu Polikleta: rzeźbione przez niego ciała są o wiele smuklejsze.

Lizys (Lysis) 1. filozof pitagorejski, nauczyciel Epaminondasa (V/IV w. p.n.e.). Apokryficzne jego Listy powstały prawdopodobnie w II w. n.e. Platon zatytułował jego imieniem jeden ze swoich dialogów. 2. poeta grecki epoki hellenistycznej (III/II w. p.n.e.), naśladowca Sotadesa, autor swawolnych wierszyków przeznaczonych do śpie­wu, tzw. lizjodii (lysiodia).

Lizystrata (Lysistrate) Gromiwoja, Bojomi-ra, tytułowa bohaterka komedii Arystofanesa (r. 411 p.n.e.).

locatio conductio łac. termin prawny oznacza­jący: kontrakt najmu. Prawo rzymskie roz­różnia: 1. /. c. rei najem rzeczy; 2. /. c. operarum najem usług; 3. /. c. operis najem dzieła. Strona oddająca' w najem rzecz lub swe usługi

lochos

427

Londinium

albo zamawiająca dzieło nazywa się locator, strona przeciwna — conductor. Zamawiający dzie­ło z reguły dostarczał przedsiębiorcy materiału potrzebnego do wykonania dzieła.

lochos (gr. lochos) oddział piechoty greckiej. Skład jego w zależności od kraju i epoki wahał się od 60 do 300 ludzi. Dowodził nim lochagos.

loci conununes łac. (gr. tópoj) termin używany w retoryce i filozofii, oznaczający argumenty ogólne, powszechnie znane lub też utarte, try­wialne komunały.

Locri Epizephyrii (łac.; gr. Lokrój Epizefyriof) jedno z najstarszych miast greckich w południo­wej Italii założone w VII w. p.n.e. W pobliżu zbudowano słynną świątynię Persefony. W czasie wykopalisk znaleziono tu słynne reliefy terako­towe z końca VI i początku V w. p.n.e.

logedy (gr. metra logaojdika) wiersze składa­jące się ze stóp o jedno- i dwusylabowych tezach, np. daktyli _'-"-' i trochejów —'-', lub ana-pestów '-"-'-^- i jambów '-'-L Nazwa ta, używana już przez metryków starożytnych, po­chodzi stąd, że daktyle i anapesty uznawano za miary odpowiednie dla śpiewu — aojde, jamby zaś i trocheje były miarami stosownymi dla dialogu — logos. Metrycy starożytni stosowali interpretację logedyczną tylko do niektórych wierszy. Metryk Hefajstion (II w. n.e.) wymienia jako /. następujące wiersze: a) alcejski dziesięcio-zgioskowiec — ^-i \-i L ^-> ^ — <-' — v b) prak-silejon: _'"'^-'-L<-''-'_'-''-'-L'-'-Lo c) ar-chebulejon: ^y _| '"''-' 1. \ ^ ^ JL\ -^i ^ — \ ^1. | v. W drugiej poł. XIX w. nazwę /. roz­ciągnięto na wszystkie wiersze posiadające jedno- i dwusylabowe tezy, a więc również i na wiersze eolskie. Tak np. jedenastozgłoskowiec saficki interpretowano jako logedyczną penta-podię akatalektyczną: —•-' | -^ | _^\-' | _^ | -L C7. Obecnie metra eolskie uważane są przez większość metryków za miary chorijambiczne, jednakże interpretacja logedyczną tych wierszy ma jeszcze i dziś swoich zwolenników.

logejon gr. frontowa część skene w teatrze greckim (zwana również proskenion), na której występowali aktorzy.

logista (gr. hgistis) 1. członek komisji kon­trolującej wydatki z kas publicznych w Atenach;

komisja ta składała się z 10 członków wybiera­nych przez Radę ze swego grona drogą losowania i zmieniała się z każdą prytanią. Dokonywała tymczasowego, częściowego badania rachunków wszystkich urzędów. 2. członek izby obrachun­kowej w Atenach, która badała szczegółowo wszystkie rachunki przedkładane wraz z do­wodami przez urzędników po upływie roku urzędowania.

logograf (gr. logos słowo, mowa; grdfs piszę) termin oznaczający pisarzy w ogóle; w staro­żytności, zwłaszcza w Atenach nazywano tak mówców piszących mowy dla klientów. Od czasów ukazania się dzieła filologa niemieckiego Creutzera (Die histonsche Kunst der Griechen 1803) stosuje się ten termin dla oznaczenia naj­starszych historyków greckich, aż do Herodota. Najważniejszymi /. byli: Hekatajos z Miletu, Charon z Lampsaku, Ksantos z Lidii, Ferekydes z Aten, Hellanikos z Lesbos.

Lokryda (gr. Lokris) kraj w Grecji środkowej, wywodzący swą nazwę od Lokrosa, prawnuka Amfitriona. Części Z,, to: 1. L. Ozolska (Lokrój Ozólaj) położona między Etolią od północnego zachodu, Dorydą od północy, Fokidą od wscho­du oraz Zatoką Koryncką. Ważniejsze miasta:

Naupaktos, Antikyra, Amfissa, główna rzeka Platanios; 2. 1. Opuncka (L. OpUntioj) położona nad zat. Eubejską, z głównym miastem Opus;

inne miasta to Kynos i Larymna. 1. Opuncka biła własną srebrną monetę; 3. 1. Epiknemidyjska (L. Epiknemidtoj) z miastem Skarfe; tu znajduje się wąwóz Termopilski; 4. 1. Epizefyrwj zob. Locri Epizephyrii.

Lollia Paulina zob. Lollii 3.

Lollianus grecki sofista z czasów Hadriana (II w. n.e.), działał w Atenach i piastował tam urzędy.

Lollii Loliusze, rzymski ród pochodzenia plebejskiego, prawdopodobnie z Sanmium. 1. Mar-cus Lolliusfalicanus, trybun ludowy z r. 71 p.n.e., dążył do przywrócenia trybunom władzy odebra­nej im przez Sullę, w czym popierał go Pom-pejusz. Sallustiusz i Cyceron wspominają go jako mówcę. 2. Marcus 1. Paullinus, konsul z r. 21 p.n.e., w r. 16 n.e. poniósł klęskę w walce z ple­mionami germańskimi nad Renem. Był także namiestnikiem Galii i Galacji; cieszył się wielkim zaufaniem Augusta, który powierzył mu wycho­wanie swego wnuka, Gajusza Cezara. Wśród listów Horacego dwa są skierowane do synów 1. (Ep. 1,2 i 1,18). 3. Lollia Paulina, wnuczka poprzedniego, najpierw żona Memmiusza Regulusa, potem Kaliguli, została zmuszona przez Agrypinę do popełnienia samobójstwa.

Londinium dziś London, poł. Londyn; miasto w Brytanii nad rzeką Tamesis; zniszczone

Longanos

428

Luceria

w r. 61 p.n.e., odbudowało się i stanowiło ważny punkt handlowy, w czasach -cesarstwa zaś głó­wną bazę operacyjną wojsk rzymskich. W grani­cach dzisiejszego Londynu odkryto podczas prac wykopaliskowych wiele pozostałości po budo­wlach rzymskich.

Longanos rzeka w północnej Sycylii wpadająca do morza między miastami Mylae i Tyndaris. Tutaj w r. 265 p.n.e. Hieron syrakuzański od­niósł zwycięstwo nad Mamertynami.

Longinos 1. komentator-dzieł Demostenesa, prawdopodobnie z okresu hellenistycznego. 2. Pseudo-Longinos, autor pięknego traktatu o stylu pt. Peri hypsus (O wzniosłości), uznanego za najważniejszy dokument starożytnej krytyki li­terackiej. Dzieło to powstało zapewne w I w. n.e.

Longinus przydomek rodu Kassjuszów (zob. Cassii).

Longobardi zob. Langobardowie.

Longos domniemane imię autora romansu greckiego z II w. n.e. pt. Ta kata Dafnin kaj Chloen (Historia Dafnisa i Chloe).

Longula dziś w pobliżu Buon Riposo; miasto Wcisków w pobliżu Korioli, zniszczone przez Rzymian.

lorica łac. (gr. thoraks) pancerz. W staro­żytności używane były przeważnie pancerze dwu typów: a) pancerz ze skóry lub grubego płótna, które wzmacniano metalowymi płytami lub pa­sami, b) pancerz metalowy składający się z dwu metalowych płyt, z których jedna okrywała piersi, druga plecy, połączonych sprzączkami, rzemykami i naramiennikami; rzadziej używano kolczug (/. hamata).

lorum łac. 1. rzemienna uzda dla koni, lejce.

2. rzemień, którym była przywiązana lektyka do prętów opierających się na ramionach tragarzy.

3. rzemienna smycz dla psów myśliwskich.

4. rzemień przywiązujący rękawice do rąk za­paśników. 5. bulla skórzana noszona na szyi przez dzieci plebejskie. 6. pas rzemienny do chłosty.

Loryma miasto w Azji Mn., na wybrzeżu Karii, na wschód od przylądka Kynossema, naprzeciw wyspy Rodos.

Lotofagowie (gr. Lotofdgoj, łac. Lotophagi) mityczny lud zamieszkujący wybrzeża Libii do Malej Syrty, bardzo gościnny, żywiący się owo­cami lotosu (stąd nazwa). 1. gościli u siebie Odyseusza z towarzyszami, którzy po spożyciu owoców lotosu zapomnieli o powrocie do oj­czyzny.

lotos (gr. lotos, łac. lotos, lotus) nazwa kilku różnych roślin: 1. drzewo (lub krzew) rosnące w Libii, dawało słodkie soczyste jagody, które wg legendy służyły za pokarm Lotofagom. 2. piękny kwiat wspomniany przez Homera obok szafranu i hiacyntu. 3. koniczyna rosnąca dziko na Peloponezie i w Troadzie; stanowiła pokarm dla koni. 4. lilia wodna rosnąca na wodach Nilu, symbol płodności, jeden z atry­butów bogini Izydy. Służyła jako element de­koracyjny w świątyniach egipskich i na przed­miotach kultowych.

Lua mit. jedno z najstarszych bóstw italskich;

kult jej został zapomniany w późniejszych cza­sach. Po bitwie spalano jej na ofiarę broń zdo­bytą na nieprzyjacielu; miało to stanowić akt oczyszczenia od zmazy przelanej krwi.

Luca dziś Lucca; miasto Etrusków na wschód od Pisae, znane ze spotkania w r. 56 p.n.e. między Cezarem, Pompejuszem i Krassusem, którzy zawarli tu pierwszy triumwirat. Zachował się amfiteatr z czasów rzymskich.

Lucania zob. Lukania.

Lucanus zob. Lukan.

Lucceii Lukcejusze, ród rzymski pochodzenia plebejskiego. 1. Lucceius, zwycięzca Samnitów w wojnie ze sprzymierzańcami w r. 89 p.n.e. 2. Lucius L., przyjaciel Cycerona; w r. 61 p.n.e. ubiegał się o konsulat razem z Juliuszem Ce­zarem, zamiast niego jednak został wybrany Bibulus. Napisał historię swoich czasów, zaczy­nając od wojny ze sprzymierzeńcami i pierwszej wojny domowej. W czasie wojny Pompejusza z Cezarem należał do zwolenników Pompejusza, jednakże po śmierci tego ostatniego Cezar pozwolił mu pozostać w Rzymie. 3. Qumtus L., właściciel kantoru wymiary pieniędzy w Regium, świadek w procesie, który Cyceron wytoczył przeciw Werresowi (r. 72 p.n.e.). 4. 1. Albinus, namiestnik Judei w czasach Nerona, od ok. r. 56 n.e.; znienawidzony przez Żydów z powodu represji, które stosował, został przeniesiony do Mauretanii. Witeliusz, podejrzewając go o chęć zdobycia władzy cesarskiej, kazał go zabić (r. 70).

Luceres jedna z trzech (Ramnes, Tities i Z,.) tribus, na jakie było podzielone w czasach kró­lewskich społeczeństwo rzymskie (populus Romanus Quiritium). Mieli reprezentować element etruski.

Luceria (albo Nuceria) dziś Lucera; miasto w Apulii, wg legendy założone przez Diome

LncSfer

429

ludi

desa, stanowiące ważny punkt strategiczny w wojnach samnickich, w drugiej wojnie pu-nickiej oraz w czasie wojny domowej Cezara z Pompejuszem. Była tam stara świątynia bogini Minerwy.

Lucifer (łac. dosł. niosący światło, gr. Fos-foros) nazwa nadawana planecie Wenus, która zjawiała się przed wschodem słońca jako gwiazda poranna. Jako personifikacja występuje w mi­tologii jako syn Eos i Astrajosa albo Kefalosa i Aurory; ojciec Keyksa, Luekonoe i Hesperyd.

Lucilii Lucyliusze, ród rzymski należący do ekwitów. 1. Quintus Lucilius Balbus, wybitny stoik, uczeń Panajtiosa (II w. p.n.e.) występujący jako przedstawiciel Stoi w dziele Cycerona de natura deorum. 2. Caius 1. z miasta Suessa Aurunca w południowym Lacjum (ok. r. 180--103 p.n.e.), wybitny poeta rzymski, twórca satyry jako rodzaju literackiego, której nadał charakter zaczepny. Używał on kilku typów wierszy: senarów jambicznych, septenarów jam-bicznych, a przede wszystkim heksametrów, które udoskonalił w porównaniu z techniką heksametryczną Enniusza .Zachowało się około 1300 wierszy fragmentów. W utworach 1. odbija się żywo życie polityczne, społeczne i literackie ówczesnego Rzymu. Piętnował on rozluźnienie obyczajów, atakował dzierżawców ceł i gnę­biących prowincje namiestników, bronił wolno­ści poezji, polemizował z poglądami różnych szkół filozoficznych i w ogóle poruszał w swych utworach jak najróżnorodniejsze tematy. Szcze­gólnie ostro występował przeciw poecie Akcju-szowi, krytykując zarówno jego reformy orto­graficzne, jak i styl jego tragedii. Horacy uwa­żał 1. za swego poprzednika jako twórcę satyry. 3. Caius 1. Hirrus, trybun ludowy z r. 53 p.n.e., przeciwnik Cezara, stronnik Pompejusza, Uła­skawiony przez Cezara, po jego śmierci dostał się na listę proskrybowanych, udało mu się jednak uciec do Bruttium a następnie na Sycylię do Sekstusa Pompejusza. 4. 1. lunior, pochodził prawdopodobnie z Neapolu, filozof i poeta, przyjaciel Seneki filozofa (I w. n.e.), który de­dykował mu kilka swoich utworów; być może, był autorem przekazanego pod imieniem Wer-giliusza poematu Aetna, składającego się z 645 heksametrów i opisującego wybuchy tego wul­kanu przed r. 79 n.e.

Lucina mit. pierwotnie bogini światła, przy­nosząca na światło, stąd opiekunka narodzin. Przydomek 1. nadano Dianie i Juno. Ku czci

Juno 1. kobiety obchodziły w Rzymie święto Matronalia w dniu l marca.

Lucius 1. malarz rzymski z poł. I w. n.e. znany z podpisu znalezionego w Pompejach.

2. 1. z Patra], prozaik grecki (prawdopodobnie z I w. n.e.), autor opowieści o młodzieńcu za­mienionym w osła, przerobionej z opowiadań milezyjskich Arystydesa (I w. p.n.e.) i naślado­wanej przez Apulejusza w Metamorfozach.

3. uczeń stoika rzymskiego Gajusza Muzoniu-sza Rufusa (I w. n.e.), autor dzieła greckiego pt. Apomnemoneumata Musoniu tu filósofu (Godne pamięci powiedzenia i czyny filozofa Muzoniu-sza).

Lucretii Lukrecjusze, ród rzymski, 1. Spurius Lucretius TricipHinus, konsul w r. 508 i 504 p.n.e. 2. Lukrecja, córka poprzedniego, żona Tarkwiniusza Kollatyna; zhańbiona przez syna T^rkwiniusza Pysznego, popełniła samobójstwo. Jej śmierć miała być bezpośrednią przyczyną buntu przeciw Tarkwiniuszowi i obalenia mo­narchii. 3. Quintus 1. Ofella, stronnik SułK, oblegał na jego polecenie Praeneste w r, 82 p.n.e. w czasie wojny domowej. 4. Titus 1. Carus zob. Lukrecjusz.

Lucrinus lacus jezioro w Kampanii, stano­wiące pierwotnie część Zatoki Kumańskiej (Sinus Cumanus), później oddzielone od niej tamą dłu­gości 8 stadiów, dostarczało wielkiej ilości ryb i ostryg.

Lucullus zob. Licinii.

lucumones łac. (wyraz pochodzenia etruskiego) możnowładcy etruscy, naczelnicy rodów arysto­kratycznych, którzy stali na czele poszczegól nych miast-państw etruskich, tworzących razem fede­rację.

ludi łac. święta ustanowione ku czci niektó­rych bóstw lub na pamiątkę ważniejszych wy­darzeń dziejowych, połączonych z igrzyskami. W czasie /. odbywały się przedstawienia w tea­trze, cyrku lub amfiteatrze (zob. igrzyska):

l. /. Romani, obchodzone we wrześniu; było to święto bóstw kapitolińskich, Jowisza, Junony i Minerwy. 2. /. Plebei, obchodzone w listopa­dzie na pamiątkę pojednania się plebejuszów z patrycjuszami. 3. /. Megalenses, zob. Megalesia. 4. /. Careales, Cerealia, obchodzone w kwietniu święto Cerery. 5. f. Florales, Floralia, obchodzone w kwietniu święto bogini Flory. 6. 1. Apollinares, święto ku czci Apollina, obcho­dzone w lipcu. 7. /. Saeculares, święto jubileu­szowe obchodzone przez Rzymian z okazji roz-

Ludius__430__Lnkian_z_Samosat'>Ludius

430

Lnkian z Samosat

poczęcia nowego wieku, trwało trzy dni." Pierw­szą taką uroczystość obchodzono w Rzymie w r. 249 p.n.e., następną w r. 146 p.n.e., trzecią dopiero w r. 17 p.n.e. Później odbywano je w krótszych odstępach czasu, w latach 47, 87, 146 i 247 n.e. Cesarz Konstantyn zniósł je wraz z wprowadzeniem chrześcijaństwa (III w. n.e.). Pierwotnie oddawano w tym czasie cześć bo­gom podziemnym, później różnym bóstwom, od czasów Augusta zaś przede wszystkim Apollino-wi i Dianie. Odprawiano modły, ofiary oczysz­czające i błagalne, procesje oraz urządzano igrzyska cyrkowe. Pieśń ułożoną przez Horacego, tzw. Carmen Saeculare, śpiewał chór dziewcząt i chłopców w świątyni Apollina na Palatynie. 8. /. Votivi, uroczystości odbywane z okazji urodzin cesarza, wstąpienia jego na tron lub na pamiątkę ważniejszych wydarzeń.

Ludius malarz rzymski z czasów Augusta (I w. p.n.e./I w. n.e.), który, wg Pliniusza, pierw­szy malował w swych pejzażach wille, porty, ogrody itd.

Lugdunum 1. dziś Lyon; miasto w Galii przy ujściu Araru (Saona) do Rodanu, kolonia zało­żona przez Lucjusza Munacjusza Planktusa w r. 43 p.n.e., stolica prowincji Callia Lugdu-nensis, miejsce słynnych prześladowań za Marka Aureliusza w r. 177 n.e. W r. 197, w czasie walk Septymiusza Sewera i Albinusa, miasto zostało częściowo spalone. Przez cały okres pa­nowania rzymskiego było to nąjludniejsze miasto Galii. 2. 1. Batavorum, dziś hol. Leiden; mia­sto w dolnej Germanii nad Renem. 3. 1. Con-yenarum, dziś Saint-Bertrand-deComminges; mia­sto w Akwitanii, na lewym brzegu górnego biegu Garumny.

Lukan (Marcus Annaeus Lucanus) syn Annaeusa Meli, bratanek Seneki filozofa, urodził się w Kordubie w Hiszpanii w r. 39 n.e., kształcił się w Rzymie i Atenach. W r. 65 brał udział w spisku Pisona; skazany przez Nerona na śmierć, odebrał sobie życie. Jego młodzieńcze utwory, jak: Iliaca, Saturnalia, Silvaę, Epigram-mata, nie zachowały się do naszych czasów. Ocalała jedynie niedokończona epopeja histo­ryczna, przerwana w połowie 10 księgi, pt. Pharsalia. Treścią jej jest przebieg wojny do­mowej między Pompejuszem a Cezarem i klęska Pompejusza pod Farsalos w r. 48 p.n.e. (stąd tytuł); poemat urywa się na opisie oblężenia Aleksandrii. Styl 1. charakteryzuje retoryka i deklamacyjność: epopeja zawiera 119 mów.

Znaczną część poematu stanowią ekskursy przy­rodnicze, geograficzne, astronomiczne. Ze szcze­gólnym upodobaniem przedstawia poeta sceny mordów, rzezi, pożarów. Język poematu jest patetyczny, pełen ozdób retorycznych, nie po­zbawiony jednak siły wyrazu.

Lukania (Lucania) kraj w południowej Italii, graniczący na północy z Kampanią, Samnium i Apulią, na południu z Bruttium; granicę wscho­dnią stanowiła Zatoka Tarencka od Metapon-tum do Turioj, zachodnią — Morze Tyrreńskie, między ujściem rzeki Silarus i miastem Laus. Cały kraj był górzysty, z wyjątkiem niewielkiej równiny nad Zatoką Tarencka; równina ta na­leżała do najurodzajniejszych w Italii. Lukano-wie pochodzili z plemienia Samnitów. Na wy­brzeżu mieszkali głównie koloniści greccy, którzy założyli szereg miast, jak: Paestum, Welia, Buxentum, Turioj, Metapontum; w głębi kraju znajdowały się m. in. miasta Potentia, Gru-mentum.

Lukian (Lukianos) z Samosat w Kommagenie nad Eufratem (ok. 123 -190 n.e.), retor, autor dialogów filozoficzno-satyrycznych, pochodził z niezamożnej rodziny; porzucił zawód rzeźbia-rza-rzemieślnika, aby poświęcić się studiom re' torycznym i filozoficznym. Występował praw­dopodobnie jako adwokat w sądach, a potem wygłaszał mowy popisowe i deklamacje sofisty-czne w czasie swoich podróży do Galii, do Rzymu i do wielu miast greckich. Zdobył w ten sposób majątek. Pod koniec życia objął stano­wisko naczelnika kancelarii przy namiestniku rzymskim w Egipcie. Spuścizna literacka 1. obejmuje przeszło 80 utworów; co do niektórych zachodzi wątpliwość, czy istotnie 1. jest ich autorem. Daje on w swoich utworach obrazy ówczesnego społeczeństwa, wyszydza żądzę wzbo­gacenia się, życie bogaczy, ich przewrotność, podkreśla różnice majątkowe i istniejące nie­równości społeczne. Występuje przeciwko filo­zofii spekulatywnej, przeciwko bucie i pyszałkowatości filozofów, głównie stoików i cyników, np. w Bion prasis (Licytacja żywotów filozo­ficznych), łkaromenippos, Symposion (Uczta), Charon, Zeus tragodos (Zeus w roli tragicznej), Halieus (Rybak). Wyszydza przesądy religijne i zabobony, zaliczając do nich zarówno wierze­nia upadającego pogaństwa, jak i religię chrze­ścijańską, np. w Aleksandros e Pseudomantis (Aleksander, czyli Fałszywy prorok), Peri tes Peregrinu teleufes (O śmierci Peregrina), Filo-

Lukillios

431

Luscii

pseudes e Apiston (Przyjaciel bredni czyli Niedo­wiarek:); parodiuje mity w Dialogach bogów. Forma jego utworów jest przeważnie dialogi-czna, język i styl przejrzysty; twórczość 1. cechuje śmiałość, trzeźwość i bystrość obser­wacji. Motywy realistyczne splatają się z baś­niowymi, satyryczne z nastrojowymi. Utwory 1. byty przedmiotem lektury szkolnej już w XV w., dialogi jego wystawiano na scenach szkolnych, w w. XVI znalazł tłumaczy. W Polsce Józef Struś tłumaczył na język łaciński Dike foneenton (Sąd samogłosek), dając przekładowi tytuł ludi-cium yocaUum. Na język polski tłumaczyli dia­logi 1. Michał Bogucki (Kraków 1906) i Wła­dysław Witwicki (Dialogi wybrane, wyd. 1957).

Lukillios grecki epigramatyk z I w. n.e., autor satyrycznych i parodystycznych epigramów, z któ­rych przeszło 100 zachowało się w Antologii Pa-latyńskiej.

Lukrecja zob. Lucretii 2.

Lukrecjusz (Titus Lukrettus Carus, ok. r. 99 -

- 55 p.n.e.), słynny poeta rzymski, jeden z głów­nych głosicieli starożytnego materializmu. Prze­niósł on na grunt rzymski atomistykę Epikura, dając w poemacie swym De rerwn natura (O rze­czywistości) w 6 księgach, wykład filozofii ma-terialistycznej swego mistrza. Pragnął on, po­dobnie jak Epikur, poprzez rozumowe poznanie natury uwolnić ludzkość od lęku przed śmiercią i przed bogami. Do teorii swych poprzedników-

-atomistów dodał własne poglądy z zakresu fizyki dotyczące atomów, powstania przyrody i szeregu innych problemów. Chciał w swym poemacie wyłożyć precyzyjnie i systematycznie wszystkie niemal zagadnienia dotyczące przy­rody i życia człowieka. Poeta był optymistą, wierzył w ustawiczny postęp ludzkości, w potęgę umysłu ludzkiego, zdolnego opanować tajemnice wszechświata, pragnął jednak uciec od współ­czesności, która napawała go odrazą. Dzieło jego głosiło nowe prawdy w wieszczym tonie, pełne patosu i wspaniałych obrazów poetyckich oddawało z mocą i wyrazistością zarówno całą grozę, jak i urodę życia. 1. nie wykończył całko­wicie swego poematu, który wydał Cycero. Wpływ 1. w czasach Odrodzenia był bardzo wielki; do jego zwolenników należeli Giordano Bruno i Gassendi. De rerwn natura stanowi ważne źródło poznania filozofii epikurejskiej.