Osmanlica lügat

UNSUT Kıldan bükülme ip.

UNUŞE Refah, huzur, rahatlık. * Adâlet. Merhamet. * Şarap. * Beğenme.

UNV Alçaklık. * Alçak gönüllülük, tevâzu etmek.

UNVE Zor, kuvvet gösterme.

UNVETEN Cebren, zorla, kuvvet göstererek.

UNZUB (C.: Anâzıb) Erkek çekirge.

UNZUBA' Çekirge olan yer.

UNZUR Bak, gör (Meâlinde emir).

UNZUVAN Herze ve hezeyan söyleyen kimse. * Bir ot.

UNZUVANE Dişi çekirge.

UR Önünde hendek olan istihkâm. Yüksek ve müstahkem yer, toprak tabya. Burç.

UR Tek gözlüler. * Silâhsız, mühimmatsız olanlar.

URA Çıplaklık.

URA' İlmek yapmak.

URA'IR (C.: Arâır) Semiz etli deve. * Şerefli adam. * Kavmin reisi.

URAM Eti soyulmuş kemik. * Çokluk. * Kötü ahlâk. * Şiddetli muhâlefet. * Çocuğun edepsizlik yapması.

URAME Hiddet. * şiddetli muhalefet. * Kötü ahlâk. * Edepsizlik etmek.

URAT (Uryan. C.) Elbisesi olmayanlar. Çıplaklar, uryanlar.

URAZA Misafire çıkarılan yiyecek. * Hediye, armağan.

URB Şiddetli akıcı çay. * Ferah, sevinç, neşat.

URBA (Aslı dır.) İtl. Esvab, elbise. * Arabçada: Ukde, köstek, büklüm, düğüm. * Zekâvet. * Mekir, hile.

URBAN Çöl arabaları. * Aşiretler.

URBUN Müşterinin bâyie verdiği pey.

URCA Bir nesnenin üzerine durmak veya üstüne çıkmak.

URCAN (A'rec. C.) Topallar.

URCUN Kurumuş hurma dalı. Ay gibi eğilen dal. Hurma salkımının dalı.

UREFA (Ârif. C.) İrfan sâhibi kimseler. (Bak: İrfan)

URF (C.: A'râf) At yelesi. * Horuz ibiği. * Âdet. * Cennet ile Cehennem arasında bir makam. * İhsan.

URGAN t. İp. Halat.

URGUN t. Vurgun, âşık.

URRAK Kabuğu soyulmuş ağaç. * Eti gitmiş kemik.

URRET Uyuz hastalığı.

URRET (C.: Urr) Devenin dudaklarında ve ayaklarında çıkan bir çıban. * Ulaşmak, varmak. * Kuş tersi.

URS (Urus) Düğün yemeği.

URŞ Boğazın iki tarafında olan iki uzun etin birisi.

URUB (Arub. C.) (Bak: Arube)

URUC Yukarı çıkmak. Yükselmek.

URUC-U İSA Hz. İsa'nın (A.S.) göğe çıkması.

URUK (Irk. C.) Irklar. * Kökler, damarlar.

URUK-U BEŞER İnsan ırkları.

URUK-U İNSANİYETKÂRANE f. İnsanlığa yakışır damar, kök veya huylar.

URUK Kadının hayız görmesi.

URUM (Urume) Alâmet, nişane. * Kök, dip. * Başın tepesi.

URUSAT (Urs ve Urus. C.) Düğün yemekleri.

URUŞ (Arş. C.) Gökler, arşlar. Tavanlar.

URUZ (A'raz. C.) Fık: Nakit para, hayvan ve yenecek şeylerden olmayıp, kitap, manifatura eşyası, kumaş gibi mallar.

URUZ Zâhir olmak, görünmek. * Gelme, ârız olma. * (Arz. C.) Bildirmeler, keyfiyetler.

URVA Sıtma. Sıtmaya tutulma.

URVE (C.: Urâ) Düğme iliği. * Yazda ve kışta yaprağı dökülmeyen ağaç. * Daima bâki olan nesne. * Arslan. Kudretten kinaye olur. * Kulp. Yapışacak sap. Tutacak yer.

URVET-ÜL VÜSKA Sağlam kulp. Metin ve muhkem olan tutulacak şey. * İslâmiyet. * Kur'an-ı Kerim.

URYAN Çıplak.

URYANİ Çıplaklık. * Bir cins erik.

URYE Ari olmak. Çıplak olmak.

URZ Mania, engel. Açıktan hedef gibi bir şeye mâruz olup duran. * Hâcet, ihtiyaç. * Taraf, nâhiye, cânip. * Vasat, orta.

URZA Hedef.

US (C.: İsâs) Büyük kadeh.

USAFE Buğday sapından düşen parça.

USAM Pire.

USAS Çok kıl.

USARE Vücud bezlerinden akan faydalı su. Sıkılmış şeylerden çıkan su. Öz su.

USARE-İ İNEB Üzüm suyu. Şıra.

USARE-İ MİDEVİYE Mide suyu, mide salgısı.

USAT (Asi. C.) Asiler, zorbalar, itaat etmeyenler. * Günahkârlar.

USBE Cemaat. İnsanlar. Atlılar. Atlar veya kuşlardan cemaat.

USBUD Kelp aşmasından olan kurt yavrusu.

USDE Kaftan altına giyilen küçük gömlek.

USEFA (Asif. C.) Rençberler. Irgatlar.

USEYBE (C.: Useybât) Yaprağı bir takım kısımlara ayıran liflerden herbiri. Damar.

USEYLE Bal gibi tatlı olan küçük bir şey. * Çiftleşme, cinsî münasebet.

USFÜR Bir asıl boya.

USKUL Hurma salkımı.

USLUC (C.: Asâlic) Yeni belirmeğe başlamış ağaç budağı.

USM Her nesnenin bakiyyesi, artık.

USM Zeytin ağacı.

USMUH Kulak. * Kulak deliği.

USMUR (C.: Asâmir) Döndükçe suyu çıkarıp döken dolap gözleri.

USNUN (C.: Asânin) Sakal ucu. * Her nesnenin evveli. * Devenin çenesi altında olan uzun kıllar.

USR (C.: Usur - A'sâr) Sığınacak yer. Melce'. * Dehr, zaman, devir.

USR Tavşancıl kuşu. * Yalan söz.

USR Güçlük, zorluk. Zor iş. * Sıkıntı. Darlık. Kıtlık.

USR-ÜN NEFES Nefes darlığı.

USRA Güçlük, zorluk.

USRET Zorluk, güçlük. Darlık, sıkıntı. İşlemezlik.

USRET-İ HAZM Hazım güçlüğü, sindirim zorluğu.

USRET-İ TENEFFÜS Teneffüs zorluğu, nefes darlığı.

USRET Sığınacak ve kurtulacak yer.

USSE Güve denilen böcek.

USTAM f. Güvenilir, emin. İtimad edilir. * Altın veya gümüşten yapılmış at eğeri.

USTUBLE Üstüpü.

USTUMME Her nesnenin aslı.

USUBE İhâta etmek, kaplamak, içine almak.

USUL (Asıl. C.) Ana, baba. Cedler. * İstinadgâh. * Râcih delil, kaide. Asıllar, kökler, temeller. Bir ilmin asıl mevzuundan önce öğrenilmesi lâzım gelen esaslar. Bir hedefe ulaşmak için tutulan düzenli yol. * Tarz, metod, tertip.

USUL-Ü ERBAA (Bak: Edille-i erbaa)

USUL-Ü FIKIH İLMİ Fıkıh ilmine âit bilgilerin esası ve istinadgâhı olan bir ilimdir. Şer'i hükümlerin mufassal ve muayyen delilleri ve hikmetleri bu sayede bilinir ve bu dini hükümler, bu muayyen ve müşahhas deliller vâsıtası ile istinbat ve isbat olunur. Bu ilme "Hikmet-i teşriiye" de denilmiştir.

USUL-ÜD-DİN (Bak: İlm-i Kelâm)

USULİYYUN Fıkıh usulüyle uğraşan İslâm âlimleri. Usul-ü Fıkıh müellifleri.

USUR Gözcülük etmek.

USUR Asırlar. (Bak: Asr)

US'US Kuyruk sokumu.

USÜVV Kaba ve iri olmak. * Katı olmak. * Gece karanlık olmak. * Yakın olmak.

USVE Çoktandır taranmamış sakal.

UŞABE (C.: Eşâyib) Karışık olan. * Nesebi karışık kişi.

UŞARA Uzunluğu on zira' miktarı olan.

UŞB (C.: A'şeb) Taze ot.

UŞERE (C.: Uşur-Uşerat) Sütleğen cinsinden dikenli, yassı yapraklı ağaç.

UŞEYYA (Eşyâ. dan) Küçük şeyler, eşyacıklar.

UŞİR Taze çayır, taze ot.

UŞŞ Kuş yuvası.

UŞŞAK (Âşık. C.) Âşıklar.

UŞVE Gece vakti uzaktan görünen ateş.

UTAHİYE Akılsız, ahmak kimse.

UTARİD Araptan bir kabile adı. * Merkür gezegeni.

UTAŞ İnsana ârız olan bir hastalıktır ve hasta insanın yüreği yanar, suyu içer, yine kanmaz.

UTAT (Ati. C.) Serkeşler, âsiler.

UTAT Arslan. * Bahadır er, kahraman.

UTBUL (C.: Atâbil) Uzun boylu güzel kadın.

UTEKA (Atik. C.) Azatlılar. Azat olmuş köle veya cariyeler.

UTİY (Bak: Atiy)

UTLE Boş ve muattal olmak. * Hurma salkımı. * Şahıs.

UTM (Utüm) Yabani zeytin ağacı.

UTME İğde gibi zeytin biçimindeki meyve.

UTRUFE (Turfe. C.) Tuhaf, az bulunur.

UTRUŞ Sağır.

UTTEL Üzerinde ziynet eşyası olmayan kadınlar.

UTUB Pamuk.

UTUFET Nezaket, lütuf. şefkat.

UTUH Aklı noksan olan.

UTULL Soğuk, sert ve cimri insan. Câhil ve hayırdan men'eden. Galiz ve bahil kimse.

UTUM Taş duvar. Taş yapı. * Köşk, kasr.

UTUN Katı şey. Şiddetli.

UT'UT Yiğit. * Küçük buzağı.

UT'UT Eşek sıpası.

UTÜV (Atiy-Utiy) Haddini aşma, tecavüz. Kibir. Serkeşlik. * Ayaklanma. İsyan.

UTYE Pamuk parçası. * Yanmış bez parçası.

UVA şiddetli ses. Avaz, sayha.

UVERA (Bak: Avrâ)

UVVAM Dalgıç adam.

UVVAR (C.: Avâvir) Korkak adam. * Dağ kırlangıcı.

UVZ Bir kimseye sığınmak.

UYKU (Bak: Kaylule)

UYUB (Ayıb. C.) Ayıblar, kusurlar.

UYUN (Ayn. C.) Gözler. * Kaynaklar, pınarlar.

UZAFİRE Katı. şiddetli, şedid.

UZBET (Bak: Uzube)

UZEMA' (Azim. C.) Mevki ve şeref bakımından büyükler.

UZEYM (C.: Uzeymât) Kemikcik.

UZEYVAT (Uzeyve. C.) Küçük uzuvlar, uzuvcuklar.

UZEYZA' Kuyruk kemiği.

UZFUR Asma filizi. * Tırnak.

UZHUL (C.: Azâhil) Yeyni, hafif. * Yük vurulmayan deve.

UZİMA Vücutta bir organın ateşsiz ve ağrısız olarak şişmesi.

UZLET Yalnızlık. İnsanlardan ayrılarak bir tarafa çekilip yalnız kalmak.

UZLETGÂH f. Oturulan tenhâ yer. Yalnızlık köşesi.

UZLETGÜZİN f. Tenhada yaşayan, yalnızlık köşesine çekilen.

UZLETNİŞİN f. Tenha bir köşeye çekilip yalnız yaşayan.

UZLUFE Kayalık. Yalçın kaya.

UZM Ululanma, kibirlenme.

UZMA (Müe.) Büyük. İri. * En büyük. Çok büyük. (Müz: A'zam)

UZME Aşiret. * Birinin mensub olduğu âile. * Akrabâ.

UZRET Önde olan saç.

UZRİYY Şiddetli muhabbet. Şiddetli sevgi.

UZTUMME İnsanın ırk ve nesebi. * Her şeyin aslı.

UZUB Kayıp ve görünmez olmak.

UZUBE (Uzbe) Bekârlık. Erginlik hâleti varken tecerrüd halinde kalmak. Evlenmemek.

UZUBET Tatlılık, şirinlik.

UZUBET-İ LİSÂN Tatlı dillilik. Dil tatlılığı.

UZUF Nefsi kötülüklerden ve şüphelerden menedip uzaklaştırmak.

UZUV (Uzv) Bir canlının vücud yapısının kısımlarından herbiri. Azâ. Organ.

UZVÎ (Uzviye) Uzva ait. Canlı. Organik.

UZVİYET Uzuv oluş. Canlılık. Canlı uzva ait.

UZZA İslâmiyetten evvel câhiliyet devrinde büyük putlardan birisinin ismi.

UZZAB Zevc veya zevcesi olmayan. Bekâr.

ÜBAB Şiddetli ve taşkın sel suyu.

ÜBATİR Akrabasını arayıp sormayan kişi.

ÜBBEHET Ululuk, büyüklük, azamet.

ÜBEYD (Abd. dan) Kölecik, kulcağız.

ÜBHET (Bak: Übbehet)

ÜBNE (C.: İben) Ağaç boğumu.

ÜBUD Ürkmek.

ÜBÜLLE Basra yakınında bir harap şehir. * Bir miktar hurma.

ÜBÜVVET (Eb. den) Babalık, atalık.

ÜBÜVVETEN Babalık sıfatıyla. Atalık cihetiyle.

ÜCAC Tuzlu, acı su.

ÜCAHİN (C: Acâhine) Hizmetkâr. * Aşçı. Dost. * Deyyus.

ÜCEM (Ecme. C.) Sık ağaçlık yerler.

ÜCRA f. Pek uçta ve kenarda olan. Uzak. (Bu kelime, Arapça zannedilerek "hücra" yazılması yanlıştır.)

ÜCRET Hizmet karşılığı verilen şey.

ÜCUM Kale.

ÜCUN Suyun renginin ve tadının bozulması.

ÜCUR (Ecir. C.) Ecirler, sevablar.

ÜCURAT (Ücret. C.) Ücretler.

ÜCÜMM Medine ehlinin taştan yaptıkları hisar. * Sığınacak yer. * Damlı dört köşeli ev.

ÜDEBA (Edib. C.) Edibler, edebiyatçılar. * Edeb sâhibleri. Zarif kimseler.

ÜF Kulak kiri. * Tırnak arasında olan kir. * Hüzün ve kedere işaret eden kelime.

ÜFÇE f. Bostan korkuluğu.

ÜFF Of!

ÜFFE Necis, pis.

ÜFHUD Yetişmiş çocuk.

ÜFHUS (C.: Efâhis) Kayalarda olan kuş yuvası.

ÜFKUHE Şaşılacak şey.

ÜFN Hamâkat, ahmaklık.

ÜFNUN Hâl. Nev, çeşit. Saçma sapan söz. Dedikodu.

ÜFTADE f. Düşmüş. Fakir, biçare. * Âşık, tutkun.

ÜFTADEGÂN (Üftade. C.) f. Düşkünler. Tutkunlar. Âşıklar.

ÜFTADEGÎ f. Düşkünlük, biçarelik.

ÜFTAN f. Düşen. Düşerek.

ÜFUK (Efk) Yalan söylemek. * Kaçmak. * Bir işten sapmak.

ÜFUL Batmak, kaybolmak. * Mc: Ölmek.

ÜF'ULE Vazife, görev.

ÜF'UVAN Erkek yılan.

ÜFÜRRE Karışmak.

ÜHBE Yolculuk veya asker için hazırlanmış elbise ve malzeme. * Süt.

ÜHCİYYE (Ühcüvve) Hicvetmeğe sebep olan şey.

ÜHCÜVVE Hicvetmeğe sebep olan şey. * Yerme, hicvetme.

ÜHKUME Alaylı söz veya hal.

ÜKEL (Ükle. C.) Lokmalar.

ÜKİLE Gıybet.

ÜKL (Ükül) Meyve, yiyecek, azık. * Zekâ.

ÜKLE (C.: Ükel) Lokma.

ÜKNE Çukur içinde olan kuş yuvası.

ÜKRE Yuvarlak nesne. Top. * Çukur.

ÜKRUME Kerem, bahşiş, lütuf.

ÜKSUM Çimenlik yer. Çayırı bol ve güzel olan bahçe.

ÜKSUS Sarmaşık.

ÜKULE Sürüden ayırıp beslenilen koyun.

ÜKÜL (Bak: Ükl)

ÜKZUBE Yalan. Uydurma, söz.

ÜLBE Kıtlık. * Açlık.

ÜLBUB Kiraz çekirdeği.

ÜLEMA (Bak: Ulemâ)

ÜLFET Alışma, alışkanlık. Birisiyle münasebette bulunmak. Ünsiyet. Ahbablık, dostluk. Huy etme. Görüşme, konuşma.(İnsanları fikren dalâlete atan sebeblerden biri; ülfeti, ilim telâkki etmeleridir. Yâni me'lufları olan şeyleri kendilerince mâlum bilirler. Hattâ ülfet dolayısıyla âdiyata teemmül edip ehemmiyet vermezler. Halbuki ülfetlerinden dolayı mâlum zannettikleri o âdi şeyler birer hârika ve birer mu'cize-i kudret oldukları halde, ülfet sâikasiyle onları teemmüle, dikkate almıyorlar; ta onların fevkinde olan tecelliyat-ı seyyâleye im'an-ı nazar edebilsinler. Bunların meseli deniz kenarında durup, denizin içerisindeki hayvanata ve sâir garip halâtına bakmıyarak yalnız rüzgâr ile husule gelen dalgalara ve şemsin şuâatından peyda olan parıltısına dikkat etmekle Mâlik-ül Bihâr olan Allah'ın azametine delil getiren adamın meseli gibidir.İ'lem Eyyühel-Aziz! İnsanların arza âit mâlumat ve müsellemat-ı bedihiyatları ülfete mebnidir. Ülfet ise, cehl-i mürekkeb üstüne serilmiş bir perdedir. Hakikate bakılırsa zannettikleri ilim, cehildir. Bu sırra binaendir ki, Kur'an, âyetleriyle insanların nazarını me'lufatları olan şeylere çeviriyor. Âyetler, necimler gibi ülfet perdesini deler atar. İnsanın kulağından tutar, başını eğdirir. O ülfetin altındaki havârik-ul-âdât mu'cizeleri o âdiyat içerisinde gösterir. M.N.) (Bak: Tefekkür)

ÜLFETGER f. Ülfet eden. Ülfet edici.

ÜLHİYYE Çocuk oyuncağı, oyuncak.

ÜLHÜVVE Oyuncak, çocuk oyuncağı.

ÜLİNNÜHA (Üli-n nühâ) Akıllı kimseler.

ÜLKER (Bak: Süreyya)

ÜLKÜ Bazı öz türkçecilik taraftarlarınca kullanılmış bir kelimedir. Divan-ı Lügat-ıt Türk'te "Peyman" mânasına geldiğine merhum A. Hamdi Elmalılı işaret ediyor: "Ahd ü misak" da denir. Emanî, ideal mânâsına kullananlar varsa da yanlıştır.

ÜLTİMATOM (Oltimatom) Fr. Kat'i ve dönülmez söz. Son söz. * Bir devletin başka bir devlete verdiği ihtar.

ÜL'UBE Piyes, oyun.

ÜLUF Binler. (Bak: Uluf)

ÜLUHİYET (Bak: Uluhiyet)

ÜL'ÜBAN Oyuncu, aktör.

ÜLÜM f. Bölük, takım, cemaat.

ÜLYA (Bak: Ulyâ)

ÜMA' Kedi miyavlaması.

ÜMDUD Usûl, âdet, görenek.

ÜMDUHA Medhedilmeğe sebep olan hal veya iş.

ÜMEM (Ümmet. C.) Ümmetler. Milletler.

ÜMEM-İ SÂLİFE Geçmişteki ümmetler. İslâmiyetten evvel diğer Peygamberlere tâbi olmuş ümmetler.

ÜMENA Emin kimseler. Eminler. Emniyet sahibleri.

ÜMERA (Emir. C.) Emirler, beyler. Seyyidler. şerifler. * Yüksek rütbeli zabitler.

ÜMHUD Çömlek. * Tuzluk.

ÜMİD f. Ummak. Emel. Arzu. İntizar. Umut. Rica.

ÜMİDBAHŞ f. Ümitlendiren, ümit veren.

ÜMİDBESTE f. Ümitlenmiş, ümit bağlamış.

ÜMİDGÂH f. Bir şey ümit edilen yer veya makam.

ÜMİDVÂR f. Ümitli. Ümit besleyen.(Evet, ümidvâr olunuz; şu istikbal inkılâbı içinde en yüksek gür sadâ, İslâmın sadâsı olacaktır. M.) (Rahmet-i İlâhiyyeden ümid kesilmez. Çünkü Cenab-ı Hak bin seneden beri Kur'anın hizmetinde istihdam ettiği ve ona bayraktar tayin ettiği bu vatandaşların muhteşem ordusunu ve muazzam cemaatını muvakkat arızalarla inşâallah perişan etmez. Yine o nuru ışıklandırır ve vazifesini idame ettirir... M.)

ÜMLUC Yaprak. * Selvi yaprağına benzer uzun, karışık bir ot.

ÜMLUD (C: Müled) Kamış dalı.

ÜMM Ana, anne, vâlide. Nine. * Asıl, esas. * Başlıca olan şey.

ÜMM-İ SELEME (Mi: 542-626) Ümmehât-ı Mü'minînden olup, Resül-ü Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'ın son vefat eden zevcesi idi. 378 Hadis-i şerif rivayet etti. (R.A.)

ÜMM-ÜD DEM Kırmızı kan damarlarında görülen kabarma. Bu nabız damarlarından birisine açılan kan kesesi.

ÜMM-ÜD DİMAĞ Beyin zarı.

ÜMM-ÜD DÜNYA Dünyanın anası. Mısır.

ÜMM-ÜL BİLÂD Mekke-i Mükerreme.

ÜMM-ÜL HABÂİS Şarap, rakı gibi haram olan içki.

ÜMM-ÜL KİTAB Kitabın anası, esası. Levh-i Mahfuz ve ilm-i İlâhî. (Yâni: Kur'ân, İlm-i İlâhîde, Levh-i Mahfuz'da ezelî ve ebedî olarak mahfuz bulunduğundan Kur'anın aslı ve anası mânasında kullanılan bir tabirdir.) * Kur'an-ı Kerim'in müteşabih olmayan muhkem âyetlerine de kitabın anası, esası mânasında Ümm-ül Kitab denilir. * Fâtiha Suresi. * Diğer bir mânada bütün müsbet ve faydalı kitabların anası ve mercii olarak Kur'an-ı Kerim'e de denir.)

ÜMM-ÜL KURÂ Mekke-i Mükerreme.

ÜMM-ÜL KUR'AN Fâtiha Suresi.

ÜMM-ÜL VELED Huk: Çocuğunun kendi efendisinden olduğunu söyleyen çocuk doğurmuş cariye.

ÜMM-ÜN NÂFİ' Tavuk.

ÜMM-ÜN NÜCUM Gök. Sema.

ÜMM-ÜT TAÂM Buğday.

ÜMM-ÜT TÂRIK Deve kuşu.

ÜMM-ÜT TARÎK Ulu yol. Yüce yol.

ÜMMAN Emin kimse. Emniyetli kişi.

ÜMMEHAT (Ümm. C.) Analar. * Esaslar, asıllar. * İslâmî ana eserler. Me'haz olabilecek kıymetli ilmî eserler.

ÜMMEHÂT-ÜL MÜ'MİNÎN Mü'minlerin anaları. Peygamberimiz Resül-ü Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'ın mübarek zevceleri.

ÜMMET Cemaat, kavim, taife. * Bir hâkim milletin ashabından olan hey'et-i içtimaiye. * Bir peygambere inanıp onun yolundan giden insanların hepsi. Bir peygamberin Hakka davet ettiği cemaat. * Bir dille konuşan millet. * Arkasına düşülecek bir cemaat veya tarikat.

ÜMMET-İ KAİME Hakşinas, doğru, doğrudan ve Allah için kalkan, müstakim ve âdil ümmet.

ÜMMİ Anasından doğduğu gibi kalmış ve tahsil görmemiş, mekteb ve medresede okumamış kimse. Yazı yazmak bilmeyen. (Ümmi ile câhil arasında fark vardır. Ümmi yalnız okuyup yazmak bilmiyendir. Câhil ise, okuyup yazmak bilse de, bir şey bilmiyen kimsedir, her ümmi câhil değildir.) * Anaya mensub olan.(Mefhar-i Âlem (A.S.M.) hiç bir mektebde, medresede ve hiçbir beşerden tahsil görmeden, ümmiliğiyle beraber, evvel, âhir ilimlerle mücehhez olması, Âlem-i İslâma, âlemlere ve dünyaya rahmet olması ve Onun bir misli ve benzeri bulunmaması, en büyük mu'cizelerden ve Hak Peygamber olduğuna dair en mühim delillerdendir.)

ÜMMİ SİNAN (Vefatı Hi: 958, Mi: 1551) Halvetî Tarikatı, Sinaniye kolunun piridir. Bursa'lı olduğu nakledilir. Karaman'lı olduğu hakkında da rivayet vardır. Risale-i Şerife-i İstanbulî Ümmi Sinan adında bir eseri vardır. (R. Aleyh.) (Osmanlı Müellifleri sh: 214)

ÜMMİYANE f. Bir şey bilmiyormuşçasına. Ümmilere yakışır halde. Okur yazar olmadan.

ÜMMİYYE Analık, annelik.

ÜMMİYET Ümmi oluş. Ümmi kimsenin hali. Okur-yazarlığı olmamak.

ÜMNİYYE Umut, ümid. * Arzu, istek, talep. * Niyet, kuruntu.

ÜMSÜLE Örnek olarak verilen beyit. Misal olarak gösterilen mısra.

ÜMUMET (Ümm. den) Annelik, analık.

ÜM'UZ Keçi veya karaca.

ÜMÜLDAN Taze fidan. Körpe dal. * Genç, güzel. * İnce ve narin vücud.

ÜNAFİ Büyük burunlu kimse.

ÜNAH Süstlük, zayıflık.

ÜNAN İnleme.

ÜNAS Halk. İnsanlar.

ÜNBUB (Ünbube) Kamıştaki boğum arası kısım. * Parmak uçları. * Tüp. İnce boru.

ÜNBUSE Çocukların oyunu.

ÜNBUŞ (Ünbûşe) Bitki kökü. Kökü yerden takımıyla birlikte çıkarılan fidan.

ÜNCUC (C.: Anâcic) Hızlı yürüyen at.

ÜNCUR Şişe kılıfı.

ÜNF (Bak: Unf)

ÜNKUA Yağ biriken yer.

ÜNMA İçi saman veya ot doldurulmuş şey.

ÜNS Alışkanlık, alışma. * Arkadaş. Hemdem.

ÜNS TUTMAK Alışmak, birlikte düşüp kalkmak.

ÜNSA Dişi. Kadın, kız.

ÜNSA-ÜNS Sıkıfıkı konuşma.

ÜNSÎ (Ünsiye) Alışmış, ünsiyet etmiş, sokulgan. * Arkadaş.

ÜNSİYET Alışkanlık, dostluk. Birlikte düşüp kalkmak. Ahbablık.

ÜNŞUDE (Bak: Neşide)

ÜNŞUTA Düğüm, ilmik.

ÜNUF Henüz daha yedirilmemiş olan çayır. * (Enf. C.) Burunlar.

ÜNUSET Dişilik. Müennes oluş.

ÜNÜN Ayağı ve burnu kırmızı, vücudu kara olan bir kuş.

ÜNVAN İsim. Lâkab. Adres. * Önsöz, mukaddeme.

ÜNVAN-I MÜLÂHAZA Bir şeyin hakikatını bir derece düşünebilmek için olan isim, tabir ve vasıta.(Mi'raciyedeki mâceralar, mâlumumuz olan mânalarla, o kudsi ve nezih hakikatları ifade edemiyor. Belki o muhavereler birer ünvan-ı mülâhazadır; birer mirsad-ı tefekkürdür ve ulvi ve derin hakaika birer işarettir ve imanın bir kısım hakaikına birer ihtardır. Ve kabil-i tabir olmayan bazı mânalara birer kinayedir. Yoksa ma'lumumuz olan mânalar ile birer mâcera değil. Biz hayalimiz ile o muhaverelerden o hakikatları alamayız; belki kalbimizle heyecanlı bir zevk-i imanî ve nuranî bir neş'e-i ruhanî alabiliriz. M.)

ÜNZUHA Gurur, kibir, büyüklük.

ÜRBA Belâ, mihnet.

ÜRBE Büklüm. * Düğüm. * Hile.

ÜRBUN Pey akçesi, pey olarak verilen para.

ÜRCUCE Salıncak.

ÜRCUFE (C.: Erâcif) Yalan. Uydurma söz.

ÜRCUHA Salıncak.

ÜRCUZE (Recez. den) Edb: Mısraları kafiyeli, kısa vezinli nazım. (Bak: Kaside)

ÜRD f. Gibi, benzer.

ÜRDÜNN Uyuklamak. * Bir büyük ırmak.

ÜRK Mekân, mevki.

ÜRMULE (C.: Erâmil) Ergen delikanlı.

ÜRNE Taze peynir. * Keler tuzağı olan yer.

ÜRÜMEK f. Havlamak. (İt ürür, kervan yürür)Ürüyen köpek ısırmaz: Tehdit savuran, işi gürültüye boğan kimselerden yılmamak lâzım geldiğini anlatır.

ÜRVİYYE (C.: Ervâ-Erâvi) Dağ keçisinin dişisi.

ÜRYAN (Bak: Uryan)

ÜSAL Çok miktar mal.

ÜSAME Davar otlatmak. * Arslan.

ÜSAME BİN ZEYD (R.A.) Resül-ü Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'ın azadlısı olan Zeyd bin Harise'nin oğludur. Meşhur sahabedendir. 128 Hadis-i Şerif rivayet etmiştir. 75 yaşında iken 54 yılında vefat etmiştir. (R.A.)

ÜSARA (Bak: Üsera)

ÜSARE (Bak: Usare)

ÜSBU' Hafta. Yedi günlük zaman.

ÜSBUBE (C.: Esâbib) Sövme, küfür.

ÜSBUÎ (Üsbuiyye) Haftalık.

ÜSERA (Üsârâ) Esirler. Harbde teslim alınanlar. * Köleler.

ÜSFİYYE (C.: Esâfi) Üzerine tencere koyup yemek pişirilen ocak taşı.

ÜSİR Yaranın iyi olduktan sonra kalan izi.

ÜSKUB Sıra ile dikilmiş olan ağaçlar. * Kunduracı. * Dökülmüş olan, akan su. * Demirci.

ÜSKUF (C.: Esâkıf) Kâfirlerin kadısı ve ruhbanları.

ÜSKUF (C.: Esâkife) Pabuç diken, kunduracı.

ÜSKUTUSS (Rumcadan) Cevher, asıl, unsur, madde.

ÜSKUN Koruk halinde hurma salkımı.

ÜSKÜDAR Mushaf cildi.

ÜSKÜFFE Eşik tahtası.

ÜSKÜR f. Kirpi.

ÜSLEM El arkasında hınsırla pınsır arasındaki damar.

ÜSLUB Tarz, yol. Biçim. İfade tarzı. Dizmek.

ÜSLUB-U ÂDÎ Alelâde ifade tarzı. İfadesinde hiçbir üstünlük bulunmayan tarz.

ÜSLUB-U ÂLÎ Edb: Üstün ifade tarzı. İfadenin yüksek ve nezih olanı.

ÜSLUB-U HAKÎM Edebî san'atlardan biridir. Sorulan bir suale, soranın halini nazara alarak başka bir sual gibi telâkki edip, ona göre cevab vermek demektir. Meselâ : Bazı Ashab Resulüllah'a (A.S.M.) hilâlin ince başlayıp, kalınlaşarak bedr şekline gelip, sonra yine başladığı şekle dönmesinin sebebini sordular. Bunun cevabı onlara lâzım olmadığı için, Kur'ân-ı Kerim o vaziyetin neticesine terettüb eden hikmeti, yani ayın takvimcilik yaptığını söylemiştir. Çünkü bu, soranlar için daha mühim ve anlaşılması daha kolaydır.

ÜSLUB-U MÜCERRED (Sade üslub) Bu üslupta tabiîlik, akıcılık, selâset, kısalık, mânâ ve maksada kifayet sıfatları vardır. Bu üslup, âlet ilimlerinde, ders kitablarında, konuşmalarda ve beşerî muamelelerde kullanılır.

ÜSLUB-U MÜZEYYEN (Ziynetli ve parlak üslub) Bu üslub tergib ve terhib (teşvik etme ve sakındırma) gibi hususları tazammun eder. Hitabiyat ve iknaiyatta kullanılır.

ÜSLUB-PERESTLİK Kelâmın mâna ve maksada uygunluğuna değil de, ifade tarzının güzelliğine önem vermek.

ÜSR Sidik tutulması, sidik zoru.

ÜSRE Seleften gelen şan şeref. * Söz veya hadis nakletmek.

ÜSRE Cemaat, topluluk.

ÜSRUŞ f. Güzel ses.

ÜSRÜB f. Kurşun.

ÜSS Esas, asıl. Kök, temel. * Askerlikte herhangi bir düşman hücumuna karşı esas dayanak olmak üzere önceden hazırlanmış yer. * Harb gemilerinin, noksanlıklarını tamamladıkları yer. * Mat: Bir sayının hangi kuvvete çıkarıldığını gösteren sayı.

ÜSS-ÜL ESAS Hakiki sağlam temel.

ÜSS-ÜL HAREKÂT Askerî harekâtın başlangıcına esas olan yer.

ÜSTAD (Üstaz) İlim veya san'atta üstün olan kimse. Usta, san'atkâr. Muallim, profesör. Bilgide veya san'atta veya amelde meharetli zât.

ÜSTAD-I A'ZAM En büyük üstad. Muallimlerin en üstünü ve reisi olan.