Paragrafin yapisi
Mutlak olan yasama sorumsuzluğundan farklı olarak dokunulmazlık nisbi ve geçici nitelikte bir ayrıcalıktır. Nisbidir, çünkü TBMM tarafından
Yüklə 1,2 Mb.
|
Mutlak olan yasama sorumsuzluğundan farklı olarak dokunulmazlık nisbi ve geçici nitelikte bir ayrıcalıktır. Nisbidir, çünkü TBMM tarafından kaldırılabilir. Dokunulmazlık üyeler hakkında hukuk davası açılmasına engel olmaz. Koruma üyelik sıfatının devamı müddetince sürer. Üyelik süresinde zaman aşımının işlemeyeceği de kabul edilmiştir. Dokunulmazlığı kaldırılan bir üye tekrar seçilmişse, dokunulmazlığı da geri gelir. TBMM siyasi parti gruplarınca, yasama dokunulmazlığı ile ilgili görüşme yapılamaz ve grup kararı alınamaz. Dokunulmazlığının kaldırılmasını üyenin bizzat istemesi dokunulmazlığın kaldırılması için yeterli değildir.
|Yasama sorumsuzluğu ve yasamaj | dokunulmazlığından TBMM üyeleri dışında, | | Milletvekili olmayan bakanlar da yararlanırlar. Bu j jkişiler, diğer özlük hakları bakımından da| a.YD.!. Ştat üye tab id i rle r. j TBMM'NİN İÇ YAPISI VE ÇALIŞMA DÜZENİ Ülkemizde meclisin iç yapısı ve çalışma düzeni, kısmen Anayasa kısmen Meclis içtüzüğüyle düzenlenmiştir. 1982 Anayasasına göre seçilmiş olan TBMM, henüz kendi içtüzüğünü yapmamış olduğundan 12 Eylül 1980 tarihinden önce yürürlükte olan içtüzüğün, Anayasaya aykırı olmayan hükümleri uygulanmaktadır. Başkanlık Divanı: Başkanlık Divanı, Meclis üyeleri arasından seçilen Meclis Başkanı, Başkan vekilleri, Katip üyeler ve İdare Amirlerinden oluşur. Siyasi parti grupları üyeleri oranında katılırlar. Siyasi parti grupları Başkanlık için aday göstermezler. Bir yasama döneminde, Başkanlık unvanı için, iki seçim yapılır. TBMM Başkanı, Başkan vekilleri, partilerinin meclis içi ve dışı faaliyetlerine meclis tartışmalarına katılamazlar. Başkan ve oturumu yöneten Başkan Vekili oy kullanamazlar. Başkan adayları Meclisin toplandığı günden itibaren 5 gün (beş gün) içinde Başkanlık divanına bildirilir. Başkan seçimi gizli oyla yapılır. İlk iki oylamada üye tam sayısının üçte iki ve üçüncü oylamada üye tamsayısının salt çoğunluğu aranır. Son oylamada en çok oy alan iki adayın katılacağı dördüncü oylamada en fazla oy alan üye Başkan seçilmiş olur. Başkan seçimi aday gösterme süresinin bitiminden itibaren 5 gün (beş gün) içinde tamamlanır. Meclis Başkanının, Anayasa ile kendisine verilen diğer görevleri; » Tatil veya ara verme sırasında doğrudan doğruya veya üyelerin beşte birinin yazılı istemi üzerine meclisi (zorunlu) toplantıya çağırmak, » Cumhurbaşkanına vekalet etmek, » Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde geçici Bakanlar Kuruluna siyasi parti gruplarından alınacak üye sayısını tespit etmek,
Siyası Parti Grupları en az yirmi milletvekilinden meydana gelir. Meclisin toplanması ve Tatili: TBMM, her yıl Ekim ayının ilk günü kendiliğinden toplanır. Meclis, bir yasama yılında en çok üç ay tatil yapabilir. Ancak çalışmalarına ara verebilir. Ara verme, Meclisin onbeş günü geçmemek üzere çalışmaların ertelenmesidir. Toplantı ve Karar Yeter Sayısı: Anayasada, başka bir hüküm yoksa, TBMM üye tamsayısının en az üçte biri (184) ile toplanır ve toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir; Ancak karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tamsayısının dörtte birinin bir fazlasından (139) az olamaz. Mecliste Oylama Usulleri: Millet Meclisi Içtüzüğü, üç türlü oylama kabul etmiştir. Bunlar; işaretle oylama, açık oylama, gizli oylamadır. TBMM'NİN GÖREV VE YETKİLERİ Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin görev ve yetkileri, kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak; Bakanlar Kurulunu ve bakanları denetlemek; Bakanlar Kuruluna belli konularda kanun hükmünde karamame çıkarma yetkisi vermek; bütçe ve kesinhesap kanun tasarılarını görüşmek ve kabul etmek; para basılmasına ve savaş ilânına karar vermek; milletlerarası andlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilânına, mahkemelerce verilip kesinleşen ölüm cezalarının yerine getirilmesine karar vermek ve Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmektir. TBMM tarafından reddedilmiş olan kanun teklif ve tasarıları, ret tarihinden itibaren bir tam yıl geçmedikçe, aynı yasama dönemi içinde yeniden verilemez. Cumhurbaşkanı TBMM'ce kabul edilen kanunları on beş gün içinde yayımlar veya aynı süre içinde TBMM'ye geri gönderir. Affın genel veya özel oluşu, onun kapsamına giren kişilerin sayısıyla değil, affın hukuki sonuçlarıyla ilgilidir. Genel af, ceza ile birlikte suçu ve dolayısıyla ceza mahkumiyetinin bütün sonuçlarını ortadan kaldırır. TBMM'nin yetkilerinden olan savaş ilanı ve silahlı kuvvet kullanılmasına izin verilmesi yetkilerinin, bir TBMM kararı ile kullanılması gerekir. Silahlı kuvvet kullanılmasına derhal karar verilmesinin kaçınılmaz olduğu durumlarda Cumhurbaşkanı da, silah kullanılmasına karar verebilir.
Bakanlar Kurulu adına, sözlü veya yazılı olarak cevaplandırmak üzere Başbakan veya bakanlardan bilgi istemekten ibarettir. Genel Görüşme: Toplumu ve devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun, TBMM Genel Kurulunda görüşülmesidir. Hükümet siyasi parti grupları veya en az 20 milletvekili tarafından bir önerge ile istenebilir. Genel görüşme açılıp açılmamasına Meclis Genel Kurulu kararverir. Meclis Araştırması: Belli bir konuda bilgi edinilmek için yapılan incelemeden ibarettir. Genel görüşme açısındaki hükümler uygulanır. Meclis Soruşturması: Başbakan veya bakanların görevleri ile ilgili "cezai" sorumluluklarının araştırılmasını sağlayan bir denetim aracıdır. Üye tam sayısının en az onda birinin vereceği önerge ile soruşturma istenebilir. Meclis, bu istemi en geç bir ay içinde görüşür ve karara bağlar. BilfliNotu f ^üce Divana sevk kararı ancak üye tam sayısının| |salt çoğunluğu ile alınır. Meclisteki parti gruplarındaj |Meclis soruşturmasıyla ilgili görüşme yapılamaz ve\ |karar alınamaz. TBMM kararı ile Yüce Divanaj [verilen bir bakan bakanlıktan düşer. Başbakanın| İYüce Divana sevki halinde hükümet istifa etmişj jsayılır. | G  ensoru: Gensoru önergesi bir siyasi parti grubu adına veya en az yirmi milletvekilinin imzasıyla verilir. Gensorunun görüşülmesi gündeme alma kararının verildiği tarihten başlayarak iki gün geçmedikçe yapılamaz ve yedi günden sonraya bırakılamaz. Bakanlar Kurulunun veya bir bakanın düşürülebilmesi üye tamsayısının salt çoğunluğuyla olur. Oylamada yalnız güvensizlik oyları sayılır.
-TEMEL YURTTAŞLIK BİLGİSİ- 85  YÜRÜTME ORGANI
Anayasamıza göre (m.8) "yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından Anayasa'ya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir." VE I- CUMHURBAŞKANININ SEÇİMİ TARAFSIZLIĞI 1982 Anayasası, 1961'den farklı olarak, Cumhurbaşkanının TBMM dışından da seçilebilmesine imkan vermiştir. 1961 Anayasası "arka arkaya iki defa" seçilmeyi yasakladığı halde, 1982 Anayasası tekrar seçilmeyi mutlak olarak yasaklamıştır. Cumhurbaşkanı TBMM üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile ve gizli oyla seçilir. Cumhurbaşkanının görev süresinin dolmasından otuz gün sonra seçime başlanır ve otuz gün içinde seçim tamamlanır. Cumhurbaşkanlığı seçiminde en az üçer gün ara ile yapılacak oylarm ilk ikisinde üye tamsayısının üçte iki çoğunluk oyu sağlanmazsa üçüncü oylamaya geçilir. Üçüncü oylamada ise üye tam sayısının salt çoğunluğunu sağlayan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. Bu çoğunluk sağlanamadığı takdirde üçüncü oylamada en çok oy almış bulunan iki aday arasında dördüncü oylama yapılır. Bu oylamada da üye tam sayısının salt çoğunluğu ile Cumhurbaşkanı seçilemediği takdirde derhal TBMM seçimleri yenilenir.
Yürütme İle İlgili Görev ve Yetkileri; • Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek Başbakanın teklifi üzerine bakanları atamak ve görevlerine son vermek Gerekli gördüğü taktirde Bakanlar Kurulu'na başkanlık etmek veya Bakanlar Kurulu'nu başkanlığı altına toplantıya çağırmak. Yabancı devletlere Türk Devletinin temsilcilerini göndermek, Türkiye Cumhuriyeti'ne gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek Milletlerarası anlaşmaları onaylamak ve yayımlamak TBMM adına Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Başkomutanlığı'nı temsil etmek Türk Silahlı Kuvvetleri'nin kullanılmasına karar vermek Genel Kurmay Başkanını atamak Milli Güvenlik Kurulu'na başkanlık etmek Başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu kararıyla, sıkıyönetim veya olağanüstü hal ilan etmekve KHKçıkarmak Kararnameleri imzalamak Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebiyle belirli kişilerin cezalarını hafifletmek veya kaldırmak Devlet Denetleme Kurulu üyelerini ve Başkanını atamak Devlet Denetleme Kurulu'na inceleme, araştırma ve denetleme yaptırmak YÖK üyelerini seçmek, üniversite rektörlerini seçmek Yargı İle İlgili Görev ve Yetkileri; Anayasa Mahkemesi üyelerini seçmek Danıştay üyelerinin dörtte birini seçmek Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Vekili seçmek Askeri Yargıtay üyelerini seçmek Askeri Yüksek İdare Mahkemesi üyelerini seçmek Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerini seçmek SİYASAL CUMHURBAŞKANININ SORUMSUZLUĞU Anayasaya göre, "Cumhurbaşkanının, Anayasa ve diğer kanunlarda Başbakan ve ilgili bakanın imzalaması gerek olmaksızın tek başına yapabileceği belirtilen işlemleri dışındaki bütün kararları, Başbakan ve ilgili bakanlarca imzalanır; bu 86- -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ- kararlardan Başbakan ve ilgili bakan sorumludur." Anayasa hukukunda "karşı imza" kuralı denilen ve parlamenter rejimin temel ilkelerinden birini oluşturan bu kural, yürütme yetkisinin gerçekte Cumhurbaşkanında değil, yürütme organının sorumlu unsuru olan Bakanlar Kurulunda olduğu anlamına gelir. Cumhurbaşkanının sorumsuzluğu aslında onun yetkisizliği demektir. Çünkü kamu hukukunda sorumluluk ve yetki paralellik gösterir.
CEZAİ IV- CUMHURBAŞKANININ SORUMSUZLUĞU Cumhurbaşkanının cezai sorumsuzluğu, ancak onun göreviyle ilgili suçlardan dolayı söz konusu olur. Cumhurbaşkanı adi suçlardan, yani göreviyle ilgili olmayan suçlardan dolayı her vatandaş gibi sorumludur. Cumhurbaşkanının göreviyle ilgili işlerden dolayı cezai sorumsuzluğu bile mutlak değildir. Parlamenter Cumhuriyetlerde genel olarak, Cumhurbaşkanının, vatana ihanet teşkil eden suçlarından dolayı cezai bakımdan sorumlu olacağı ilkesi kabul edilmiştir. Cumhurbaşkanının vatana ihanetle suçlanması halinde onu yargılayacak olan makam, Yüce Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesidir.
Bakanlar Kurulu, yürütmenin siyasal bakımdan sorumlu olan, dolayısıyla yürütme yetkisini fiilen kullanan organdır. Cumhurbaşkanının Başbakanı seçme ve atama yetkisi elbette sınırsız değildir. Kurulan Bakanlar Kurulunun TBMM'den güven oyu alması zorunluluğu, Cumhurbaşkanının ancak Meclisin güvenine sahip bir kişiyi Başbakan olarak atayabileceği anlamına gelir. Bakanlar Kurulu, Cumhurbaşkanının atama işlemiyle birlikte kurulmuş olur ve göreve başlamak içîn TBMM'nin güvenoyunu beklemesi söz konusu değildir. Bakanlar Kurulunun güvenoyu almış sayılması için, özel bir çoğunluk öngörülmemiştir. Meclis içtüzüğüne göre "güvenoyu verenlerin sayısı, güvensizlik oyu verenlerden fazlaysa, Bakanlar Kurulu güven almış olur." I- BAKANLARIN SORUMLULUĞU Siyasal Sorumluluk: Bu sorumluluk, bakanların görevlerine parlamento tarafından son verilebilmesi anlamına gelir. Yani müeyyide, cezai veya hukuki değil, sadece siyasaldır. Siyasal sorumluluk, kolektif ve bireysel olmak üzere iki türlüdür. Kolektif sorumluluk hükümetin genel siyasetinin yürütülmesinden doğan sorumluluktur. Bakanlar Kurulu hükümetin genel siyasetinden birlikte sorumludur. Ayrıca, her bakan, kendi yetkisi içindeki işlerden ve emri altındakilerin eylem ve işlemlerinden de sorumludur. Siyasal sorumluluğu gerçekleştirecek anayasal yöntem, güvenoyu mekanizmasıdır. Güvensizlik önergesinin kabulü Meclis üye tam sayısının salt çoğunluğu ile mümkün olur. Cezai Sorumluluk: Bakanların görevleriyle ilgili suçlarından doğan sorumluluklarıdır. Bu sorumluluk, Meclis soruşturması yoluyla araştırılır. Hukuki Sorumluluk: Bakanların görevleriyle ilgili olarak Devlete verdikleri zararın, kendilerine tazminat davası yoluyla ödettirilmesidir. jSeçimler sırasındaki Bakanlar Kurulundan seçimden| |önce, Adalet, İçişleri ve Ulaştırma bakanları çekilirj |Yerlerine bağımsız (Meclis içinden veya dışından)! İkişileratanır. | -TEMEL YURTTAŞLIK BİLGİSİ- 87 
ÇDZUMLU KONU KAVRAMA TESTİ 1. Tüzük için aşağıda verilen bilgilerden hangisi vanlıstır? veya
E) Bakanlar Kurulu'nca çıkarılır. 4.
E) Kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması 2. Aşağıdakilerden hangisi 1982 Anayasası ile getirilen kurumlardan biridir?
E) Yönetmelikler S2 "(3 tE LU Q A) B) C) D) E) W W o "5 UJ 1982 Anayasasına göre, TBMM'nin aşağıdaki işlemlerinden hangisi bir parlamento kararı değildir? T Bir milletvekilinin dokunulmazlığının kaldırılması Cumhurbaşkanının seçilmesi Bir bakanın Yüce Divan'a sevk edilmesi Bir milletlerarası antlaşmamın onaylanmasının uygun bulunması  3. Aşağıdakilerden hangisi Cumhurbaşkanının Anayasada belirtilen görev ve yetkileri arasında yer almaz?
E) Milletlerarası antlaşmaları onaylamak ve yayınlamak 6. Aşağıdakilerden hangisinin kamu tüzel kişiliği Anayasada belirtilmemiştir?
E) Yükseköğretim Kurumu -GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-  7. Aşağıdakilerden hangisi, olağanüstü hallerde çıkarılacak kanun hükmünde kararnamelerin özelliklerinden biri degildir?
E) Olağanüstü hal KHK'larının Anayasaya aykırılıkları ileri sürülerek Anayasa Mahkemesine başvurulamaz. 10.1982 Anayasasına göre, aşağıdakilerden hangisi TBMM'nin görev ve yetkilerinden bir degildir?
E) Bakanlar Kuruluna belli konularda kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermek Cumhurbaşkanlığına 11. Aşağıdakilerden hangisi bağlı kuruluşlardan biridir?
E) Türk Dil Kurumu  8. Aşağıdakilerden hangisi Cumhurbaşkanına ilk kez 1982 Anayasasıyla tanınan yetkilerden biridir?
E) Milli Güvenlik Kuruluna başkanlık etmek 12.1982 Anayasası uyarınca Cumhurbaşkanının bir kimseyi hükümeti kurmakla görevlendirebilmesi için, o kişide aşağıdakilerden hangisinin mutlaka bulunması gerekir?
E) Bir siyasal partiye üye olması 9. Aşağıdakilerden hangisinin yönetmelik çıkarma yetkisi voktur?
E) Karayolları Genel Müdürlüğünün 13. Kanun hükmünde kararnameler Türk Hukukuna ilk kez hangi anayasal düzenleme ile girmiştir?
E) 1982Anayasasıyla -TEMEL YURTTAŞLIK BİLGİSL 89  14. Aşağıdakilerden hangisi göreviyle ilgili suçlardan dolayı yüce divanda yargılanamaz?
E) Cumhurbaşkanı 18. Kanun Hükmünde Kararname çıkarma yetkisini tanıyan Anayasamız aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
15. Anayasa Mahkemesi Yüce Divan sıfatıyla aşağıdakilerden hangisini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı vargılavamaz?
E) Sayıştay Başkanını 19. Cumhurbaşkanı kaç yıl için seçilir? A)3 B)4 C)5 D)7 E) 10 16. Tüzük çıkarma yetkisi kime aittir?
E) Kamu Tüzel Kişiliklerine Yüklə 1,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|
BMM içtüzüğünde değişiklik yapılması