Qarabağ: folklor da bir tariXDİR

SƏN GET ZURNA ÇALMAĞA
Bir günnərisi biri özünü saxlıya bilmir. Deer, bizim bu uşax­lar kimi, iş yox, güj yox. Nağayrsın? Əlacı kəsilir. Deyir, ə, bın­nan­sa, ölməh yaxşıdı. Gedip şaha söyəcəm, məni öldüsün. Boynumu vurdusun, çıxıb gedəjəm. Durur gedir şahın hüzuruna. Görür şah divandadı, hamı durup nöbüyə. Bu da durur nöbüyə. Nəyisə. Hamı gedir, bu durur qıraxda. Axırda bu təh qalır. Şah deyir?

– Ə, gəl görüm da. Nəyə gəlmisən?

Gəlir içəri.

Deyir:

– Ə, danış görüm.

Vəzir də oturup. Dimmir.

– Ə, söylə.

Dimmir. Nağayrır, dimmir. Deyir:

– Ə, de görüm, nədi? Deyir, buyur. Buyur deəndə deyir:

– Əşi, buyurum? Atan belə, buyurum, anan belə, buyurum, arvadın belə, buyurum, arvadın belə, uşağın belə.

Deyir:

– Qutardın?

Deyir:

– Hə.

Şah götürür bına bir kağız verir. Deyir ki, vəzir, bı adam ora çatan kimi xəzinədara de, bına yüz qızıl versin. Bu durur, kağızı alır. Deyir, həə, gedirəm, boynum vurulacax, bir belə söyüşdən soora. Gedir. Vəzir deyir:

– Bala, sən şaha nə demisən ki, saa bir belə ənam verir?

Deyir:

– Nə verir?

Deyir:

– Yüz qızıl.

Deyir:

– Verməlidi də.

Deyir:

– Nə demisən ona?

Deyir:

– Yox, deməsən, vermiyəjəm. Deyir, Vallah, düzün axdarsan... Ağzın bərkdi? Qalajax burda?

Deyir:

– Hə.

Deyir:

– Canınçun o şaha zurna çalmağ öyrədirəm. Onçun da onun hakqın ödüyür da şah.

Deyir:

– Vay dədə, mənim başıma nə oyun gəldi, sabah şahnan çıxajam yaylağa, deəjəh ki, vəzir, mən çallam, canın çıxsın, sən dəmin tut. Dəmin tutəmmirsən, nə vəzirsən?

Vəzir deyir ki, ə, yüzün də mən verrəm. Dəmi də maa örgət. Deyir:

– Baş üsdə. Dəmi çalmağa nə var? Pülə, barmağıı qaldır, vır.

Nəyisə. Belə örgədir. Bir gün, iki gün. Bı iki yüz qızılın alır, gedir resdaran bağlıyır. Bütün kasıfları, yeən-içənnəri hamısını çağırır, yedirdir, bıraxır. Özü də orda – resdaranda yeyir.

Yaz vaxdı gəlir. Paççah çıxır, deyir, vəzir, hazırraş, çıxırığ yaylağa. İndi vəzir zurnanı götürüf. Bu da uzun şeydi dana, çuxanı qaldırıp belə, salıb tokqasına. Nəyisə. Çox gedir. Paççah görür kü, vəzirin nəyisə, çuxası qalxıxdı. Bı qılış dəyil, qalxan dəyil. Deyir:

– A vəzir, o nədi?

Deyir:

– Şah sağ olsun, səninkinnəndi.

– Ə, mənim nəyim var?

Deyir:

– Sən öl, səninkinnəndi.

Şah üsdün vurmur. Bir də gedir, yaxınnaşanda deyir:

– A vəzir, doğurdan, o nədi? Çuxanı qaldır, baxım.

Deyir:

– Vallah, şah sağ olsun, səninkinnəndi.

Çıxır yaylağa. Düşür. Deyir:

– Ə, görüm, o mənimkinnən olan şey nədi?

Baxır, görür kü, çalan zurnadı. Deyir:

– Ə, bı nədi, nə mənimkinnən?

Deyir:

– Şah sağ olsun, yadaa düşmür? Filan lotunun birinə bir kağız vermişdin ki, yüz qızıl ver haa.

Deyir:

– Hə.

Deyir:

– Onnan soruşdum ki, sən neynəmisən?

Deyir, dedi:

– Mən ona zurna çalmağ öyrətmişəm.

Mən də ona dedim ki, mənə də dəm tutmağı örgət. Yüzün də mən verdim. Şah deyir, saa bir bu gün, bir də sabaxki günü vax ve­rirəm. Harda olur-olsun o lotunu tap, gətir. Tap­madın, vay halına. Boynun vurdurajam. Ora lotu, bura lotu, axdarır. Axırda deyillər filan yerdə bir resdaran var, yaqın odu. Gedir, görür helə bıdı. Deyir, ə, əvıı Allah yıxsın sənin, şah səni gəzir. Deyir:

– Mən piyada gedəmmərəm.

Durur, vəzir alır tərkinə (canının qorxusunnan), götürür, gətirir.

Şah deyir:

– Bala.

Deyir:

– Hə.

Deyir:

– Sən maa nə dedin? Mən saa nə dedim?

Deyir:

– Şah sağ olsun, mən saa nə dedim, onu Allah, sən, mən billəm. Onu heş kəs bilməməlidi. Sən də maa dediyıı da vəzirə demisəm, qızılı ver da. O da verip.

Deyir:

– Bəs nətəər oldu, aldın?

Deyir:

– Gördüm, vermiyejeh, canımın dərdinnən yalan dedim də, şaha zurna çalmağ örgədirəm. Baxdım ki, vəzirin başı yaxşı dəyil. O da dedi, maa dəm örgət. Mən də indi iki yüz qızıl da onnan aldım dəm örgətməyə.

Deyir:

– İndi hardasan?

Deyir:

– İndi yeyirəm, içirəm. Özü də bütün ajdarı çağırıram resdaranda yeyir, örgənə bilərsən.

Deyir:

– Vəzir, ağlıncan sən maa vəzir ola bilərsən, bı? Bir halda ki, səni alladıfsa, sənnən maa vəzir olar?

Deyir:

– Yox.

– Onda paltarıı soyun.

Soyunur.

– Çuxaa da soyun. Hamısın. Deyir, lotu geyin.

Geyinir. Zırnanı yerdən götürür. Vəzir, – deyir, – ala, sən get zırna çalmağa. Mənim vəzirim bıdı.