Sh. Sodiqova

Ilk yo sh guruh (2—3 yo sh li bolalar)
ta rb iy alan u v ch ilari b ilan jism o - 
piy tarb iy a b o ‘y ic h a b ajarilad ig an ish n i to 'g 'r i rejalash tirish v a o ‘tkazish
74

---

uni sam arali hal etish d a n ih o y atd a m uhim dir. K un d av o m id a tu rli xilda- 
gi m a s h g 'u lo tla rn in g jism o n iy m a sh q v a harakatli o 'y in la r bilan q o 's h ib
olib borilishi b o lan in g t o ‘g ‘ri h arak atin i ta ’m in lash g a y o rd am beradi. 
M a sh g ‘ u lo tlar t o 1 g ‘ ri tash k il etilsa, qiziqarli, ibratli j ih atlari oshirilsa, bola­
la r o 'z v a q tid a dam o lishlariga e ’tib o r berilsagina, jism o n iy m ash q la m in g
sam arad o rlig i ortadi. M a sh g ‘ulo td a en g m uhim i m ash q v a o ‘y in lam in g
t o 'g 'r i taqsim lanishidir. B u n d a m a sh g 'u lo tn in g asosiy v azifasin i ajrata 
olish lozim , u n ing m azm uni k o ‘zd a tu tg a n m aq sad n i h iso b g a olib, bola 
ta n a sin in g m a ’lu m q ism larig a h a r to m o n lam a t a ’sir o 'tk a z is h zarur. 
Shu ju m lad an , m a sh g ‘ulo tlar unum d o rlig in i o sh irish m a q sad id a turli 
m ash q larn i bir-biri b ilan b o g 1 lash h am m uhim dir.
M a sh g 'u lo tn i rejala sh tirish d a harak a t tartibini va tak ro riy lig in i, vazi- 
fani to ‘g ‘ri taq sim lash v a bolalarni u y u sh tirish n in g eng an iq v a oqi- 
lo n a usullari k o ‘z d a tutiladi. B unga, avvalo, etarli h a ra k a t faolligi v a 
m ash g 'u lo tla rn in g zich lig in i t a ’m in lash orqali erish ish kerak. M a sh g 'u - 
lotlarni rejalash tirish d a gu ru h n in g sharoiti, m a s h g 'u lo tla r u ch u n zarur 
b o ‘lgan jih o z la rn in g m av ju d lig i h iso b g a olinadi. O chiq h av o d ag i m ash- 
g ‘u lo tla r m azm u n i y il fasllariga, ob -h av o g a m uvofiq ra v ish d a tan lan ad i. 
M ash g 'u lo tn i re jalash tirish v a o ‘tk azish usullari tu rlich a b o ‘lib, u la r aso­
siy h arak at v a o ‘y in m ashqlari, bir qolipdagi m a sh g ‘u lo tlard an tortib, turli 
xildagi, y a ’ni h arak atli o ‘yinlar, x a lq o 'y in la ri. estafetalar, o ch iq h avoda 
o 'tk a z ila d ig a n m a sh g 'u lo tla rn i o ‘z ich ig a oladi.
E rtalabki badantarbiya, sayrdagi jism o n iy m ash q v a o 'y in la m i m ash- 
g ‘ulo tla m in g o 'q u v m ateria lig a m u vofiqlashtirish m uhim . K u n n in g turli 
p a y tid a bo lalarn in g h a rak a t fao llig in i h iso b g a olish, sh u n g a k o ‘ra, h arak at 
k o 'n ik m a va m alak alarin i ta k o m illa sh tirish uchun ha rak at sifatlarin i o ‘sti- 
rad ig an m ash q la m in g turli usullari ta v siy a etiladi. B o lalarn in g m ustaqil 
fao liy ati tarb iy ach in in g b ev o sita rah b arlig id a o 'ta d i. U h a r bir bolaning 
o 'y in v a m ash q larn i erkin ta n lash ig a h arak at qiladi.
e —fv a v /;//^ a rb iy a la n u v c h ila rn i jism o n iy riv o jlan tirish d a 
quyidagi jih a tla rg a e ’tib o r q aratish m a q sad g a m uvofiq:
1) b o la h arak a tlarin in g sh ak llan ish ig a y o rd am berish, g avdasini tik
tu tish g a o 'rg a tish ;
2) bolalarni m ustaqil o 'y n a v o tg a n p ay tlarid ag i h arak atlari fao llig in in g
b arq aro rlash u v ig a y o rd am berish;
3) tarb iy ach i to m o n id an k o 'rsa tila y o tg a n turli h a rak atlarg a b o lan in g
tu sh u n ib b o rish ig a v a b irg a lik d a hara k at qilishga undash;
75

---

4) b o lalarn i tu rg an jo y da sakrashga, ikki o y o q n i ju ftla b sak rash g a v a 
y en g il tu sh ish g a, em aklashga, tirm ashib ch iqishga, to ‘p b ilan h arak at qi­
lishga, d um alatish, u lo q tirish g a o ‘rgatish;
5) b o lalard a e rtalab k i b ad an tarb iy ag a n isb atan qiziqish, ijobiy m uno- 
sab atlarn i u y g ‘otish o ‘y in la rd a ishtirok etish g a o ‘rgatish.
K ich ik y o sh guruhi tarb iy alan u v ch ilarin i asosiy h arak atlarg a tizim li 
od atlan tirib b o rish lozim . Jum ladan:
1) to ‘p -to ‘p b o ‘lib yu rish , y o ‘nalishni o ‘zgartirib yu rish , d o ira b o ‘ylab 
ju ft-ju ft b o ’lib q o ‘l u sh lash ib yu rish , y u rish d an y u g u rish g a o 'tis h g a, y o n
to m o n g a y urish, k etm a -k et y u rish g a o 'rg a tish :
2) tarb iy ach in in g orq asid an y ugurish, d u m alatib y u b o rilg an buyum ni 
quvib etish, ikki c h iziq o rasid an chiqm ay y ugurish, 20—40 m etr m a so fag a 
o ‘rtach a tezlik d a, 7 0 -8 0 m etrga asta sekin y u g u rish g a o ‘rgatish;
3) ikki o yoqni ju ftla b turgan jo y d a sakrash, balan d lik k a sakrash ham da 
2 0 -3 0 sm m aso fag a h atlash g a, 1 0 -1 5 sm b alandlikdagi pred m etd an
sak rash g a o ‘rgatish;
4) t o ‘pni b ir-b irig a qaratib dum alatish, to 'p m ikki q o 'lla b old in g a 
pastdan, k o ‘krak oldidan, b o sh id an oshirib otish, 5 0 -1 0 0 sm oraliqdagi 
to ’pni ilib o lish g a h arak at qilish, shuningdek, t o ‘p y o k i qum xaltach asin i
1 m m asofaga bir q o ‘llab o ‘ng yo k i chap q o 'l bilan irg 'itish ;
5) 3—4 m m aso fag a em aklash, 3 0 -4 0 sm , to ‘siq tag id an o ‘tish, arqonli 
narvoncha, tik d evorchadan bola uchun qulay b o ‘lg an usulda y u q o rig a 
tirm ash ib ch iq ish g a o 'rg a tish ;
6) to ‘g ‘ri y o i a k b o ‘ylab yu rish , eni 20 sm, u zu n lig i 2 -3 m, ilon izi 
y o ia k c h a d a n . d o ira b o ‘ylab ta sh la b q o ‘y ilg an arq o n ch ad an qiya taxta- 
ch ad an y u rish y o k i em aklash, h alq ad an -h alq ag a, d o irad an -d o irag a o 'tis h ­
ga, shuningdek, 1 0 -1 5 sm b alan d lik d ag i to ‘siq lard an h atlab o ‘tishga, ba- 
landlikda q o ‘llarni y o n g a qilib tu rish g a, aylanishga. oyoq u c h id a k o ‘ta- 
rilish g a o^rgatish.