Sh. Sodiqova

Jismoniy mashqlar 
deganda, jism oniy tarbiya qonuniyatlari v a v a zi­
falari bilan b o g iiq lik d a m axsus tashkil etiluvchi ham da ongli ravishda
72

---

bajarishga qaratilgan harakatlar y ig ‘indisi tushuniladi. Jism oniy m ashqlar- 
ga ta s n if etishga doir xilm a-xil y o ndashuvlar m avjud b o ‘lib, k o ‘proq 
um um lashgan ta sn if o ‘zida gim nastika, o ‘yin, sayr k abilam i qam rab oladi.
P ed ag o g ik n u q tay i n azard an
gim nastika
o rg a n izm g a nafis ta ’sir etish 
y o k i uning alo h id a tiz im v a fu n k siy alarin i riv o jla n tirish im k o n iy atin i 
beradi. G im n astik an in g asosiy, g igienik, sp o rtg a oid, badiiy, ishlab 
ch iq arish g a doir, tibbiy tu rlari m avjud. M a k tab g a ch a ta 'lim m u assasalari 
o 'q u v dasturlari bilan b o g ‘liqlikda ta rb iy a la n u v c h ilar asosiy gim n astik a 
(narsa b u y u m lar va n arsa b u y u m larsiz b ajarilad ig an um u m iy riv o jlan ish g a 
doir m ashqlar, sakrash, yugurish, elem en tar ak ro b atik m ash q lar) b ilan
sh u g 'u llan ish la ri lozim .
О ‘y in
b o lan in g jism o n iy kuchini, q o ‘llarining qattiqligini, qad- 
q o m atin in g tik lig in i, ishonchli k o ‘zlarni rivoj lan tirish g a x iz m a t qilib, 
u n d a o ‘tk ir zehn, to p q irlik , tash ab b u sk o rlik kabi sifatlam i tarb iy alay d i. 
O 'y in n in g tarbiyaviy aham iyati k atta b o ‘lib, b o la lard a g ‘a m x o ‘rlik, 
o 'z ja m o a si u ch u n q a y g 'u rish , b irg alik d ag i h arak a tla n ish d an quvonish, 
d o ‘stlik v a o ‘rto q lik h issin i k uchaytiradi. M ak tab g ac h a t a ’lim y o sh id ag i 
b o la lard a asosan ochiq h av o d a tashkil etiluvchi h arak atlan tiru v ch i 
o ‘y in lard an fo y d alan ish m aq sad g a m uvofiqdir.
M ak tab g ach a t a ’lim y o sh id a k e n g q o ‘llashni ta la b etad ig an jism o n iy
m ash q la rd an y an a biri s m rd ir. S ayr piy o d a, q ayiqda, ch an ad a v a velosi- 
p e d d a o ‘tk azilish i m um kin. Sayr b olalarning u zoq vaqt ochiq h av o d a b o ‘- 
lib, ularn in g so g ‘ligi v a jism o n iy ta ra q q iy o tig a h a r to m o n lam a ijobiy ta ’sir 
k o 'rsa ta d i. B o lan in g say r v aq tid a ochiq h av o d a b o ‘lishi n a tijasid a qon 
k islo ro d g a t o ‘y ad i, tem p eratu ran in g o 'z g a rib tu rish i, h av o n in g nam ligi, 
sham ol ta 'siri term o reg u ly a tsio n apparatni m ash q qildiradi, organizm ni 
chiniqtiradi. B o lan in g faolligi oshadi, harak atlari, jism o n iy sifatlari tako- 
m illashadi.
Sayrni ta sh k il etish v a o ‘tk a zish d a q u yidagi p e d a g o g ik talab larg a 
rio y a etish m aq sad g a m uvofiq:
1) s a y rg a y ig ‘ilish k o ‘p vaq tn i o lm asligi, bolalarni b ir ta rtib d a k iy in ish
va y e ch in ish g a o ‘rg atish kerak;
2) sayr shunchaki tash k il etilm ay, uning rejasig a atro f-m u h itn i k u za­
tish, sport m a sh g 'u lo tla ri, m eh n a t v a o ‘y in faoliyati qam rab olinishi lo ­
zim ;
3) sayrni tashkil etish u ch u n z a m r jih o z la r a v v ald an ta y y o rlab q o ’yilib, 
b elg ilan g an talab la rg a ja v o b berishi kerak;
73

---

4) say rn in g d av o m iy lig i u c h -to ‘rt soatdan oshm asdan, h avo harorati 
h iso b g a olin ish i zarur;
5) sayrning d av o m iy lig ig ag in a em as, u n in g m azm unli tash k il etilishi. 
b olaga hissiy, jism o n iy m ad ad b era olishiga e ’tib o r qaratish lozim .
A 
_ ... 
, . 
M aktabgacha t a ’lim yoshidagi bolalar-