Tefsir ekolleri I. Cİlt ilk Müfessirler, Rivayet Ekolü, Rivayet Tefsirleri

8.  هُوَ الَّذِيَ أَنزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُّحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِينَ في قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاء الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاء تَأْوِيلِهِ وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلاَّ اللّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ ¹²²⁵

Bu ayetin delaletini beyan ederken şöyle buyurmuştur:

Bu ayet, Kur’an’da muhkem ve müteşabih bulunduğuna; sadece Allah’ın ve ilimde derinleşmiş olanların bilebileceği tevili olduğuna dair sarih nastır. Ayette bahsedilen “ilimde derinleşenler”in [masum] İmamlar olduğuna, Allah’tan ve onlardan başkasının Kur’an’ın tevilini bilemeyeceğine, çoğu ayetin zâhirine aykırı tevili bulunduğuna, nasih ve mensuh, muhkem ve müteşabih, âmm ve hâs, tefsir ve tevili onlardan başkasının bilemeyeceğine ve bütün bu konularda onlara müracaat edilmesinin vacip olduğuna ilişkin mütezafir rivayetler vardır. [Bu revayetler gözönünde bulundurulduğunda] ayetin [bu iddiaya] delaleti ortadadır. Hatta sarihtir.¹²²⁶

Cevap:

Birincisi, “تَأْوِيلِهِ” kelimesindeki zamir muhtemelen “مَا تَشَابَهَ مِنْهُ” cümlesine atıftır ve ayet, genel olarak Kur’an’ı anlama ve tefsir etmeyi değil, Kur’an’ın müteşabih ayetlerinin tevilini sadece Allah’ın ve ilimde derinleşenlerin bildiğini ifade etmektedir. İkincisi, başka yerde tahkik edildiği üzere¹²²⁷, tevil, Kur’an-ı Kerim’in tefsir edilebilirliği manasına gelmez. Bilakis Arap edebiyatı kuralları ve diyalogun akılcı ilkeleri çerçevesinde, Nebiyy-i Ekrem ve diğer ilimde derinleşmiş olanların izahı bulunmaksızın anlaşılamayacak ve idrak etmenin tek yolu ilimde derinleşmiş olanlardan eğitim almak olan ayetlerin anlamı ve karşılığıdır. Buna göre “تَأْوِيلِهِ”nin zamiri “ الْكِتَابَ”a atıf olsa bile ayet, Kur’an’ın mana ve maarifinin mutlak anlamda tefsiri ve anlaşılmasının ilimde derinleşenlere mahsus olduğuna delalet etmez. Bilakis Kur’an-ı Kerim’in, bâtıni olan ve aşikar olmayan ve tevil adı verilen mana ve karşılıklarının bir kısmını bilmenin ilimde derinleşenlere özgü bir iş olduğuna delalet eder.

9. ayete 7. ayetin izahında ve 10. ayete 6. ayetin izahında cevap verilmiştir.