TəLİm və TƏRBİYƏ prosesiNİn həyata keçİRİLMƏSİ Layihə Avropa İttifaqı tərəfindən maliyyələşdirilir

 
Formalar
 
Didaktik vəzifələr
 

---

Modulun adı: Təlim və tərbiyə prosesinin həyata keçirilməsi 
97 
5.
Müstəqil işin yerinə yetirilməsi
qaydalarına nələr daxildir?
6.
Sinifdənkənar tədbirlərin təşkil formalarını cədvəldə ümumiləşdirin.
Kütləvi
Qrupla 
Fərdi
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
7.
Dərsdən, sinifdən və məktəbdənkənar işlərin təlim və tərbiyədə rolunu izah edin.
8.
Məktəbdənkənar təlim
-
tərbiyə müəssisələrini sadalayın.
9.
Ən çox xoşunuza gələn sinifdənkənar tədbiri layihələşdirin.

---

Modulun adı: Təlim və tərbiyə prosesinin həyata keçirilməsi 
98 
2.2. Nizam
-
intizam qaydalarının mahiyyətini izah edir
 
2.2.1. Nizam
-
intizam qaydaları
 
İnsanların əməyə, təbiətə, ictimai mülkiyyətə, başqa adamlara, şəxsi və ictimai borca 
münasibətlərini tənzim edən, yerinə yetirilməsi zəruri sayılan qaydalar toplusu intizam 
sayılır.
İntizam anlayışına böyüklərə hörmət, ehtiram xalqımızın mühafizə edib saxladığı ən 
gözəl keyfiyyətlər daxildir. Böyüyə hörmətdə qəribə bir təkrarlıq görünür.
Bö
yükdən qayğı 
və hörmət görən uşaq böyüklərə hörmət edə
-
edə özü də böyüyür, onun özünə kiçiklər 
hörmət edir. Beləliklə, nəsillər arasında sıx əlaqə
-
böyüyə hörmət, kiçiklərə qayğı göstərmək 
əlaqəsi toxunulmaz əxlaqi
-
etik qanun kimi fəaliyyət göstərir. Deməli, böyüklərə hörmətin 
meyarı qayğıdır, ehtiramdır. Buna görə də ailədə tərbiyə alan övladın ən böyük dövləti ata 
və anasının, müəlliminin və ustadının ehtiramını saxlamaq, qocalara, böyüklərə, qadınlara 
hörmət etməkdən ibarətdir. İntizamlı insan böyüyə, ata, anaya hörmət və məhəbbət hissi ilə 
yanaşır. Ata və anaya hörmət, məhəbbət təkcə fərdi, ailəvi səciyyə daşımır. Bu hörmət və 
məhəbbət inkişaf edərək Vətənə, xalqa məhəbbətə, hörmətə çevrilir.
İntizam, tərbiyə, insanın bəzəyidir. İnsan şüurlu məxluq olduğu üçün onun bütün 
fəaliyyəti, davranışı şüurla tənzim olunur. Buna görə də ilk növbədə
şüura təsir göstərmək, 
onda əxlaqi təsəvvürlər, inam, əqidə formalaşdırmaq lazım gəlir.
Tərbiyə şüurla davranışın vəhdətinə əsaslanır. İnsana əxlaqi normaları izah etməklə 
yanaşı, onun bu normalara uyğun davranması, müsbət adətlərə yiyələnməsi də vacibdir. 
Tərbiyə keyfiyyətlərinin böyük qismi adətlərlə bağlıdır. Məsələn, intizam, mədəni davranış, 
səhiyyə
-
gigiyenik vərdişlər, həyati tələbat
və bacarıqlar adət nəticəsində formalaşır. Böyük 
yaşlarda şüura təsir göstərmək imkanı məhdud olan dövrdə tərbiyə işində adətlər böyük rol 
oynayır.
Deməli, tərbiyə işində insanın iradəsini möhkəmlətmək, onda müsbət adətlər 
yaratmaq və bu yolla düzgün davranış təcrübəsi formalaşdırmaq zəruridir. Tərbiyə 
metodlarının müəyyən qrupu məhz bu məqsədə xidmət edir.
Müəllim tərəfindən
“Davranış qaydaları” şagirdlərə öyrədilərkən onların psixologiyası 
nəzərə alınmaqla müşahidə və fəallığın dialektik vəhdət təşkil etməsinə nail olmalıdır. 
Çünki, şagirdin gələcəkdə cəmiyyətin fəal üzvü olması və qanunlara əməl etməsi elə məktəb 
dövründə sadəlikdən mürəkkəbə, fərdidən ümumiyə doğru inkişaf etdirilməlidir.
Elm
-
təhsil ocağı olan məktəb kiçik bir cəmiyyətdir. Sinif isə müqayisədə ondan bir 
qədər də kiçikdir.
Siniflər məktəbi əmələ gətirir. Bir anlığa təsəvvür edək ki, təxminən 600 
şagirdin təhsil aldığı məktəbdə heç bir davranış qaydası yoxdur. O zaman hansı mənzərə ilə 
rastlaşarıq? Əlbəttə ki, özbaşınalıq yaranar. Buna görə də sinif və məktəb üçün davranış 
qaydaları tərtib olunmuşdur. Həmin Qaydalar əsasən I
-
IV siniflər, V
-
VIII siniflər və IX
-
XI 
siniflər üçün ayrılıqda tərtib olunur.
Məlumdur ki, I
-
IV sinif şagirdləri hələ çox kiçikdirlər. Onlardan çox şey tələb etmək 
mümkün deyil. I sinfə yenicə qəbul olunmuş uşaq məktəblə, onun xüsusiyyətləri və 
yoldaşları ilə tanış olur. Onlar çox vaxt darıxır, evə getməyə tələsirlər. Getdikcə məktəbə 
alışan uşaqlar daxili nizam
-
intizam qaydalarını öyrənir və ona əməl edirlər. 

---