Üa möheaöıslerı odası aylık japırpıdır
Yüklə 1,26 Mb.
|
| 4 MÜHENDiS
sa bile üniversitenin en azından, daha iyi mühendisleri yetiş- tirebilmesine yardımcı olunmalıdır. Tekstil sektörünün sadece ekonomik yönden ele alınma- sı yanlıştır. Teknolojideki yeniliklerin ve sektörün sorunlan- nm bilimsel olarak incelenmesi yapılmadan, başı bozuk bir gidişle hiç bir yere varılması düşünülemez. Bu gün böyle bir tıkanıklık bilhassa kumaş üretim sektöründe mevcuttur. Mo- dem teknolojinin inceliklerine dikkat edilmeden makinalar alınmakta bunlann verimli çalışıp, çalışmadığına dikkat edilmemektedir. Her türlü çalışmalar işletmelerde bölük pörçük devam etmektedir. Her işletme kendi sorunlarına çareler bulmak için ya kendi uğraşmakta, ya da dışandan uz- manlar getirmektedir. Eğer bir çözüm bulunursa bu gizli tutulmaktadır. Oysa bilim ve teknoloji evrenseldir. Sorunla- rın ve çözümlerin kamuya açıklanması esas olmalıdır. Diğer kuruluşların da bunlardan yararlanması memleket ekonomisi açısından son derece lüzumludur. Aksi taktirde bilgi ve deneyim birikimi olmayacağından teknolojik geliş- me sağlanamıyacaktır. Bu bilgi ve deneyim birikimlerinin yapılacağı yerler ise üniversitelerdir, işbirliğinin bu bakımdan da dikkate alınması zorunludur. Teknolojik deneyimlerin sonuçları, problemlerin çözümleri, üniversitelere bildirilme- lidir. Bir diğer konu makina ve teknoloji seçimidir. Modern teknolojinin yurdumuza getirilmesinde mühendisin, üniver- sitedeki araştırmalardan haberdar olması ve yenilikleri iz- lemesi, en uygun teknolojiyi seçmesinde yardımcı olacaktır. Bilimsel yöntemlerin ışığında yapılan ön incelemeler- den sonra alınacak kararların sağlıklı sonuçlar vermesinden kuşkumuz olmamalıdır. Buna karşılık çoğunlukla firmala- rın kataloglarında yazılan nitelikler karşılaştırılarak karar verilmektedir. Oysa bu kataloglardan bilgilerin ancak sınır- lı ve bazen de abartılmış olduğu göz önünde tutularak, ta- rafsız yayınlara dikkat edilmesini önermekteyiz. Burada dikkatimizi çeken bir diğer üzücü durum, tekstil teknolojisi- ni bilmeyen kişilerin bazı hallerde büyük yatırım kararlarını kulaktan dolma bilgilerle almasıdır. Böyle olunca, örneğin Avrupa koşullarında arızasız ça- lışan makinalar, bizim fabrikalarımızda arıza yapmaya baş- lamakta ve daha sonra ya çok düşük bir verimle çalışmaya devam etmekte ya da tamamiyle devre dışı bırakılmaktadır. Mühendisin modem teknolojiyi tanımasının gerekli ol- duğu ama yeterli olmadığı ne yazıkki halâ pek iyi anlaşıla- bilmiş değildir. Yurdumuzun koşullarını son derece iyi tanı- yan mühendislerin en yararlı olacaklarına kuşkumuz yoktur. Yabancı uzmanlar yerine kendi teknik elemanlarımızı kul- lanmalıyız derken bunu kastetmekteyiz. Ancak, kendimizi tanıyalım demekle kendi içimize kapanalım demek istemi- yoruz. Tüm dünyadaki teknolojik gelişmelerin izlenmesi ge- rektiğine ve bunların ülkemize en uygun biçimde aktarıl- masının zorunlu olduğuna inanmaktayız. Tekstil Mühendisliğinin sorunlarından birisi de farklı dallarda yetişmiş kişelerin sonradan, yeterli bilgiye sahip ol- madıkları noktalarda görevlendirilmesidir. Büyük aksaklıkla- ra yol açan ve uygulamalarda çok sık karşımıza çıkan böyle durumlann, konulannda uzman tekstil mühendislerinin fabrikalara gitmesiyle çözüleceğini umuyoruz. Mesleki terminolojide açıkça gördüğümüz yanlışklar da buradan kaynaklanmaktadır. Tekstil Mühendisliği, fizik, kimya ve matematik gibi temel bilimlerden başka, lif, iplik, kumaş ve terbiye teknolojilerinin öğretilmesini esas aldığı için, farklı VE MAKİNA DERGİSİ CİLT 25 SAYI 299 KASIM-ARALIK 1984 mühendislik dallarıyla yeri doldurabilecek bir meslek değil- dir. Tekstil sektörünü destekleyen bir "Tekstil Makinalan İmalat" sektörünün, vakit geçirilmeden ülkemizde kurulma- sı, bu konuda dışarıya ödediğimiz dövizleri en aza indirmek açısından hayati önem taşımaktadır, îthal ettiğimiz tekstil makinalanna, yedek parçalarına ve yabancı uzmanlara öde- diğimiz paralan, tekstil ürünlerimizin ihracatından çıkardı- ğımızda geri kalan kısım mümkün mertebe büyük omahdır. ihracatımızın artması ise ürünlerimizin uluslararası standart- lara uygunluğunu ve buna bağlı olarak kalite kontrola bü- yük önem vermemizi gerektirmektedir. Tekstil makinalan imalatında bize en uygun teknolojiyi seçebilmek, enönemli sorunumuz olacaktır. Bu ve ardından gelecek sorunların çözümünü ise yukarıda bahsetmiş oldllğll- muz "yüksek seviyeli teknik elemanlarımız" yapacaklardır. Tekstil mühendisliğinin bu bakımdan üzerine düşen büyük sorumluluğu artık anlaması ve vakit geçirmeden uzmanlar yetiştirmeye başlaması zamanı gelmiştir. Türkiyemizde ken- dimize en uygun tekstil makinalarım'imal edebileceğimize ve hatta bunlan dışarıya satabileceğimize dair kimsenin şüp- hesi olmamalıdır. Tekstil makinalan imalâtı için modern teknolojinin çok gerisinde olduğumuzu iddia edenler çıkabilir. Bizim inancımız; artık hazırlıklara girişilmesi ve bu iş için gerekli elemanların yetiştirilmesi yönünden hiç bir engelin bulun- madığı şeklindedir. Unutulmamalıdır ki "zararın neresinden dönülse kârdır.''
Mekanik li varyatör imalâtında 12 yıllık tecrübe • 0.1 d/dak. dan 2800 d/dak.« 0.3 HP den 7,5 HP gücüne kadar. • Uzaktan veya elle kumanda «Yüksek verim • Sessiz çalışma • Düşük devir • Yüksek moment • 1/5 veya 1/20 değiştirme oranında • Genel makina imalatı ve mühendislik hizmetleri.
Tel çekme haddelerine genel bir bakış dası yoktur. Giriş açısı 0, yağlayıcıya yer sağlamak için ye- teri kadar büyük olmalıdır. Giriş kısmından sonra, çekilen tel kesitinin sürekli ola- rak azaldığı 2 numaralı iş (çalışma) konisi gelir. Koninin anadoğrusunda eğrilik ve koni yüzeyinde hata olmamalıdır. Konik kısmın uzunluğu her zaman minimum bir l değerin- den büyük alınmalıdır (Tablo 1). Tablo l incelenirse, çekilen malzeme ile temasta olan çalışma konisi anadoğru uzunluğunun, genellikle, çıkış ça- pının 0,3... 0,5 katı kadar olduğu görülür. Bu uzunluk, çı- kış çapı örneğin l mm olan bir tel için yalnızca 0,3 .. .0,5 mm iken, haddenin toplam kalınlığı 6... 8 mm, yani 20 kat daha büyük olabilmektedir. Doç. Dr. Levon ÇAPAN iTÜ Makina Fakültesi Teknoloji Kürsüsü Gümüşsüyü İSTANBUL Haddenin, tasarlanan tel çekme işlemine uygun olması malzeme kaybına yol açabilir. Bu nedenle hadde imalâtında, malzeme seçimi, boyutların saptanması, işleme, kontrol ve montaj safhalarının herbiri ayrı ayn önem taşımaktadır. Yazıda tel çekme haddeleri kısaca incelenerek randımanlı bir çekme işlemi için hadde yönünden alınması gereken önlemler ana hatları ile belirtilmiştir. Tel çekme konusunda çalışan bazı kimseler, her meka- nik işlemde takıma verilmesi şart olan önemi unutarak, bel- ki de daha esrarlı bulmaları nedeniyle kimyasal faktörlere gereğinden de fazla eğilmektedirler. Tel ve çubukların soğuk çekilmesinde, takımın oynadı- ğı büyük rolün unutulması önemli miktarda malzeme kaybı- na yol açabilir. Bu nedenle, diğer tüm çalışma şartlan ne kadar mükemmel olursa olsun, her şeyden önce haddenin tasarlanan çekme işlemine tam anlamı ile uygun olması ge- rekir. Her işlemde olduğu gibi tel çekmede de iyi takım ol- madan iyi iş yapmak mümkün değildir. Tekniğin ilerlemesi, tel çekmede haddenin oynadığı rolün daha iyi anlaşılmasını sağlayacak ve sonuçta haddeye hak ettiği itina gösterilecek- tir. Hadde profili Çekme tezgâhlarının başlıca elemanlarından biri olan hadde iki parçadan oluşur: çekme deliğini taşıyan asıl had- de (I) ve bu haddenin içine geçirilmiş olduğu tutucu (II), (Şekil 1). Asıl hadde ise, Şekil l'den de görülebileceği gibi, dört ana kısımdan meydana gelir. Bunlardan huni şeklinde- ki I numaralı giriş kısmında, çekilen malzemenin hasara uğ- ramaması için hiçbir keskin kenar bulunmaması gerekirse de, bu kısmın büyük itina ile padatılmasının pratik bir fay-
Tablo l Tel çekme haddelerinde, çalışma konisinden sonra, çı- kıştan önce, silindirik bir loşun bulunman (Şekil l, 3 nu- maralı kısım), özellikle kuru yağlayıcılar kullanılması halin- de faydalıdır. Silindirik kısmın uzunluğu, kuru yağlayıcılar- la çekmede, çıkış çapının yanandan, sıvı yağlayıcılarla çek- mede ise çıkış çapının dörtte birinden büyük olmamalıdır. Aksi takdirde, silindirik kısmın hadde ömrüne yaptığı olum- lu etkiye karşılık, ısınmanın ve enerji tüketiminin artması gibi sakıncalar doğar. Çıkış bölgesinde (Şekil 1,4 numaralı kısım), çıkış açı- sı çalışma konisi açısına eşit veya daha büyük olabilir. Çe- kilen malzeme çıkışta haddeye temas etmediği için bu kıs- mın şekil değiştirmeye doğrudan bir etkisi yoktur. Bu ne- denle çıkış açısı geniş sınırlar arasında değişebilir. Hadde açısının tayini Çalışma konisi yan açısı a (hadde açısı) üzerine çekme hızının, kesit küçülmesinin, yağlayıcı cinsinin ve çekilen tel sertliğinin etkileri incelenmiş ve aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir'1' :
mühendis ve makina dergisi cilt 25 sayı 299 kasım-arauk 1984 Teorik hesaplamalar sonucunda, tel çekmede en uygun hadde açısı için aşağıdaki ifade elde edilmiştir<2) :
Bu ifadede m çekilen telle hadde arasındaki sürtünme katsayı», S0 telin çekilmeden önceki (giriş) kesiti, S, ise çı- kış kesitidir. Bu formüle göre, örneğin % 40 uzama için, sür- tünme katsayısı 0,1 alınarak .,... 2 ' 2 +in 1,40 a=0,12radyan=7° bulunur. Toplam hadde açısı ise 2 a= 2.7° = 14° dir. arasında yüzeysel bit oksit filmi ÖUMiaÜUİISe ÖÇ,HUÜİİüyOR- lar, boşluk ve oksit birikimleri olmamalıdır. Haddelerin kontrolü Kullanılmadan önce haddelerin mutlaka kontrol edil- meleri gerekir. Bu kontrol, delik profilinin, özellikle telli te- mas edeceği kısım üzerinde yapılmalıdır. Pertavsız ve mastarla yapılacak basit bir kontrol yüzey durumu ile delik boyutu hakkında bir ön fikir verebilir. Hadde deliğinin ölçüleri hakkında daha iyi bilgi sahibi olabilmek için, haddenin kullanılacağı şartlarda, kısa bir tel çekilerek boyut kontrolü yapılmalıdır. Delik profili ise çeşitli metotlarla kontrol edilebilir. Bu metotlardan en eski ve en basit olanı, erime sıcaklığı düşük bir alaşımla veya dişçilikte kullanılanlara benzer plas- tik bir malzeme ile delik profilinin örneğini elde etmektir. Delik profilinin örneği, sünek metalden bir telin çekil- mesi ile de elde edilebilir. Bu metotlardan biri ile elde edilen delik profili, pertav- sızla, mikroskopla veya projeksiyonla kontrol edilerek had- de açısı ve silindirik kısmın uzunluğu ölçülür. Şekil l Hadde malzemeleri Tel çekmede çelik haddeler artık kullanılmamaktadır. Günümüzde tel çekme haddeleri genellikle toz metalürjisi (sinterleme) usulü ile imâl edilmektedir. Küçük çaplı tellerin sinter haddelerle çekilmesinde, hadde ağırlığı nisbeten küçük olacağı için malzeme maliye- tinin toplam hadde maliyeti içindeki payı fazla değildir. Fa- kat tel çapı büyüdükçe, hadde maliyetinde sinter malzeme- nin payı çok artar. Bu nedenle, hadde ağırlığının mümkün olduğu kadar düşürülmesi, buna karşılık dayanıklılık sağ- lanması bakımından, haddenin uygun bir montajla bir tutu- cu içine oturtulması yoluna gidilir. Tutucunun malzemesi çelik, pirinç, bronz olabilir. Hadde, tutucu içine pres geçme veya fretajla oturtulabilir. Çekme işlemi sırasında tutucu- nun soğutulması gerekir. Aksi takdirde fretajın etkinliği azalacağı için haddenin kırılma olasılığı artar. Çok ince tellerin çekilmesinde elmas haddeler de kulla- nılabilir. Elmasın hadde malzemesi olarak kullanılmasının nedeni sertliğinin yüksek, genleşme katsayısının çok düşük, ısı iletkenliğinin iyi olmasıdır. Çeşitli sanayi elmasları arasından hadde için uygun ola- nının seçilmesi büyük tecrübe istediği gibi, seçilen elmas iş- lenirken hadde ekseninin, elmasın kübik kristal kafesinin köşegenlerinden birine paralel olması sağlanmalıdır. Fretaj metali elmasla doğrudan temas etmelidir, ikisi Hadde Işık = Hadde açısının ölçül- mesi ve delik yüzeyin- deki kusurların görüle- bilmesi için başka bir metot, Şekil 2-de pren- sip şeması verilen özel bir aletle, hadde üzeri- ne gönderilen ışık huzmesinin yansımasının incelenmesidir. Şekil 2 Yüklə 1,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||