Mühazirə materialları Mövzu İnsan resurslarının idarə edilməsinin (human resources management hrm) əsasları

Daxili motivlər insanın daxilində mövcud olur, onun fəaliy­­yəti üçün vacib amil hesab edilir. Daxili motivlər in­sa­nın daxili imkan­ları və potensialıdır. İdarəetmənin əsas şərt­lərin­dən biri də, işçinin daxili potensialını təş­ki­la­tın məq­səd­ləri na­minə səfərbər etmək və ondan səmərəli isti­fadə etmək­dir. Bu­nun üçün rəhbərlər daxili motivləri öy­rən­­mə­dən və araş­dırmadan ondan səmərəli şəkildə is­ti­fadə edə bilməzlər. Bu məq­sədlə də təşkilat rəhbərləri psi­xo­­­lo­gi­ya, idarəetmə psi­xo­­logiyası, məntiq elmlərinə dair bilik­lərə yiyə­lən­mə­li­dirlər.

Daxili motivləri aşağıdakı kimi təsnifləşdirmək olar:

1) Təhsil (ali, orta ixtisas, peşə, orta).

2) Dünyagörüşü (biliklər, bacarıqlar, vərdişlər).

3) Davranış motivləri (xarakter, səy­lər, ma­raqlar, cəhd, qətiyyət,).

4) Psixoloji keyfiyyətlər (təşəbbüskarlıq, diqqətlilik, həs­saslıq).

Təhsil biliklərin insana aşılanmasında rol oynayır. İn­san malik olduğu təhsilin formasına görə idarəetmə və əmək fəaliy­­yətində vəzifələrə nail olur. Məsələn idarə­et­mə fəaliy­yəti ilə məşğul olmaq üçün ali təhsil almaq məq­sə­d­ə­uy­ğun hesab edilir.

İnsanın dünyagörüşü dedikdə, onun nail olduğu bi­lik­lər, bacarıqlar və vərdişlər başa düşülür.

Bilik təbiət, cəmiyyət və idraka aid olan məlumat­ların, qa­nun və qanunauyğunluqların məcmusudur. Baca­rıq bilik­lərin həyatda və fəaliyyətdə tətbiqidir. Vər­diş isə ba­carığın av­tomatlaşdırılmış forma­sıdır. Məsələn avto­mo­bil sürmək, pal­tar tikmək, musi­qi alətində ifa etmək, dəzgah, avadanlıq və texniki vasitələrdə çalışmaq və s.

Qabiliyyət isə fəaliyyətin müvəffəqiyyətli icrasının şər­ti olub, onun üçün zəruri olan bilik, bacarıq və vərdiş­lə­rə yi­yə­­lənmə dinamikasının fərdlərdə təzahürüdür. Qa­bi­liy­­yət­li insanlar bilik, bacarıq və vərdişlərə sürətlə yiyə­lə­nirlər.

Xarakter insanın fərdi-psixoloji xüsusiyyətlərindən biri kimi daxili motivasiya amilləri içərisində böyük əhə­miy­­yət kəsb edən ünsürlər toplusuna aiddir. İnsanın xa­rak­teri ailədə, əmək kollek­tivin­də, cəmiyyətdə forma­la­şır və davranışın təsir vasi­tə­sinə çevrilir. Xarak­ter insanda özünü davamlı formada büruzə verir. Məsələn insan iş yoldaşları ilə bir dəfə humanist dav­ran­maq­la ona humanist insan de­mək olmaz. Əgər bu xüsusi­y­yə­t davamlı formada onun dav­ranış tərzində müşahidə olunursa, həmin insan hu­ma­nist xarakterli insan kimi qəbul oluna bilər. Xarakterik əla­mətlər 4 cür təsnifləşdirilir:

1) Kollektivə və insanlara münasibəti ifadə edən xa­rak­­terik əlamətlər (kollektivçilik, humanistlik, xeyir­xahlıq, qayğıkeşlik, sədaqətlilik, səmimilik, diqqətlilik, sa­də­­lik, nəzakətlilik, ədalətlilik);

2) Əməyə münasibəti ifadə edən xarakterik əla­mət­lər (əmək­­­sevərlik, işgüzarlıq, məsuliyyətlilik);

3) İnsanın özünə münasibətini ifadə edən xarakterik əla­mət­ləri (təvazökarlıq və ya şöhrətpərəstlik);

4) Əşyalara münasibəti ifadə edən xarakterik əla­mət­lər (səli­qəlilik, ehtiyatlılıq, qayğıkeşlik və s.).

Daxili motivlərlə bərabər insanın motivləşməsində xarici motivlərin də rolu böyükdür.

Xarici motivlərin mənbəyi müəssisənin rəhbər­liyi, müş­tərilər, tərəfdaşlar, sifarişçilər hesab olunurlar. Xa­rici motiv­lər 2 cür qruplaşdırılır. Maddi və mənəvi.

Mad­di motiv­lərə əmək haqqı, əlavə əmək haqqı mü-ka­fatlar, mad­­di yardım­lar və s. aiddir. Mənəvi mo­tiv­lərə isə tərif­­na­mə­lər, fəxri fərman­lar, diplomlar, orden və me­dal­­­lar, fəxri ad­­lar və s. aiddir.

Xarici motivlərin köməyi ilə motivləşmənin iki üsu­lu möv­cuddur.