Mühazirə materiallarının konspekti. GİRİŞ rabiTƏ qurğulari haqqinda ümumi anlayişlar və TƏYİnatlar

İDARƏETMƏ OBYEKTLƏRİ İLƏ ƏLAQƏ QURĞULARI

Fənni üzrə mühazirə materiallarının konspekti.
GİRİŞ

RABİTƏ QURĞULARI HAQQINDA ÜMUMİ ANLAYIŞLAR VƏ TƏYİNATLAR

Рягямли радиорабитя системинин (РРрС) тятбиги Бейнялхалг Радиорбитя Шябякясинин инкишафында йени дюврцн башланьыжыны гойду. РРрС -ин тятбиги истифадячиляр, операторлар вя аваданлыг истещсалчылары цчцн узун мцддят важиб ящямиййят кясб едир вя эюстярилян рабитя хидмятляриндя дяйишикликлярин щяйата кечирилмясини асанлашдырыр. Мигйас етибариля ДЖС технолоэийасынын тятбиги ХХ ясрин 70-жи илляриндя аналог-рягям (АРЧ), рягям-аналог чеврижиляринин (РАЧ) вя микропросессорларын радиорабитя технолоэийаларына тятбиги иля эениш вцсят алмаьа башламышдыр. Беля ки, йени техника вя технолоэийанын инкишафы, радиорабитядя проблем олан тезлик диапазонларындан тякрар истифадя етмяйя имкан верян принсипжя йени олан шанвари рабитя технолоэийасынын ишляниб щазырланмасына, бу нюв рабитя системинин кцтлявиляшдирилмясиня имкан вермишдир. Ящалисинин сайы 6 милйард олан йер кцрясиндя 4 милйарда йахын мобил рабитя абунячиляринин олмасы буна яйани мисалдыр.

Радиорабитя истифадячиляринин эюстярилян рабитя хидмятинин кейфиййятиндян бирбаша асылы олдугларына эюря онларын мцряккяб рабитя хидмятляриня, мясялян, ЭСМ технолоэийасы, транк радиорабитя системи, видео кофранслар, мясафядян верилянляр базасына дахилолма вя файл мцбадилясинин мцхтялиф вясаитляриндян истифадяйя тялябатлары чох артыр. Бу хидмятлярин эюстярилмяси цчцн эениш тезлик золагларынын тямин олунмасы, адаптасийа олунан шябякянин тяшкил едилмяси тяляб олунур.

РРрС ийерархийасына малик верилиш системляринин тятбтги шябякядя истифадя олунан аваданлыьын щяжминин азалмасы иля йанашы онун гиймятинин щисс олунажаг дяряжядя ашаьы дцшмясиня, шябякянин етибарлылыг вя еффективлийинин артырылмасына, файдалы тезлик золаьынын эенишляндирилмясиня эятириб чыхарыр ки, бу да техники хидмят вя истисмар просесиня гойулан хяржлярин азалдылмасы демякдир. Бундан башга РРрС аваданлыьы рабитя шябякясинин еффектив идаря олунма имканына малик олмасы иля шябякянин адаптивлийи вя йцксяк уйьунлашма габилиййятини тямин едир. Етибарлылыьын артырылмасы ися ещтийат аваданлыьын щяжминин азалдылмасына сябяб олур. Еффектив идаря олунмайа малик синхрон шябякянин истисмар хцсусиййятляри верилиш шябякясинин ишиня нязарят едилмяси заманы имканлары артырыр. Шябякянин конфигурасийа схемиини дяйишдирилмяси вя бярпа едилмя просесинин йцнэцлляшдирилмяси истисмарда олан аваданлыгдан даща йахшы истифадя едилмясиня вя абунячиляря хидмятлярин оператив эюстярилмясиня эятириб чыхарыр.

РРрС -дя Синхрон Рягям Ийерархийасы тяртиб едиляркян бир сыра йени стандартлар ишляниб щазырланмыш вя мювжуд верилиш системляринин чатышмайан жящятляри арадан галдырылмышдыр.

Синхрон Рягям Ийерархийасы шябякя операторларына бцтцн шябякя цзря информасийа верилишиня нязарят, мцшащидя етмяк вя бюлцнмяси цчцн эцжлц механизм вермишдир. Бу жцр шябякянин йцксяк етибарлылыьа малик олмасы истисмар хяржляринин азалдылмасына вя шябякянин адаптасийа олунмасы ися ялавя эялир эятирян хидмят нювляринин абунячиляря эюстярилмясиня имкан верир. Беляликля, Синхрон Рягям Ийерархийасы рабитя шябякясинин рентабеллийини артырмаьа вя дцнйа мигйасында рягабят апара биляжяк телекоммуникасийа шябякясинин тяшкил едилмясиня имкан веряжякдир.

RABİTƏ SİSTEMİNİN ÜMUMİLƏŞDİRİLMİŞ STRUKTUR SXEMİ

Радиорабитянин цмуми схеми кифайят гядяр садядир. Беля ки, радиоверижидя хцсуси эенераторун кюмяйи иля йцксяк тезликли електрик рягсляри формалашдырылыр. Сонра ися бу рягсляр файдалы мялуматла гарышдырылараг (модулйасийа едиляряк) эцжляндирилдикдян сонра антеннайа верилир. Антеннада бу модулланмыш рягсляр ефирдя йайыла билян електромагнит дальасына чеврилир. Йайылан електромагнит дальалары гябул антенасына чатдыгда онда йайылан електромагнит дальаларынын тезлийиня вя интенсивлийиня мцвафиг дяйишян жяряйан йарадыр. Йаранмыш е.щ.г. эцжляндирилир, модулйасийанын якс просеси олан демодулйасийа едилир вя ишлядижи гурьуда лазым олан формада жанландырылыр. (шяк.1.1)

Шякил 1.1. Радиорабитянин цмумилящдирилмищ структур схеми.

Илк анда садя эюрцнян бу радиорабитя схеминин йарадылмасы цзяриндя бир нечя нясил алимляр тяряфиндян он иллярля эярэин елми-тядгигат ишляри вя тяжрцби ишлямяляр апарылмышдыр. Електромагнит дальаларынын ютцрцлмяси вя гябулу принсипляри 100 илдян чох мялум олса да, алимляр индийя гядяр бу просесин эетдикжя тякмиллядирилмяси, мцккямялляшдирилмяси вя гиймятинин ужузлашдырылмасы цзяриндя ишляйирляр. Лакин радиорабитянин реал вязиййяти щяля дя идеалдан узагдыр, бир просесин йахшылашдырылмасы диэяринин писляшмясиня эятирир вя беляликля системин тякмилляшдирилмяси просеси тцкянмяздир.
RADİOVERİCİLƏR HAQQINDA ÜMUMİ MƏLUMAT. VERİCİLƏRİN STRUKTUR SXEMLƏRİ

Рабитя системляриндя файдалы мялуматы ефирдя йайыла биляжяк електромагнит дальаларына чевирян мялумат формалашдырыжылары радиоверижи гурьулар адланыр.

Илк радиоверижиляр телеграф реъиминдя ишляйиб. Йяни мялумат Морзе коду адланан нюгтя вя тирелярля ютцрцлцрдц. Бу системлярдя сигналын кейфиййяти важиб дейилдир, важиб онун варлыьы (мювжудлуьу) иди. Беля ки, истянилян кейфиййятя малик олан верилишдя нюгтя иля тирени чох асанлыгла фягрляндирмяк олурду. Сяс рабитясинин йаранмасы иля мялумат формалашдырыжылары мцряккябляшмяйя башлады.

Фярз едяк ки, биз йцксяктезликли рягсляр эенератору йаратдыг. Бяс сонра ня? Бизи марагландыран файдалы мялуматы, о жцмлядян бизим сяси електромагнит дальалары васитяси иля дашынмасыны нежя тямин етмяк олар? Щяля 1900-жу илдя Америка мцщяндиси Режиналд Фесседен бу мягсядля модулйасийа просесини истифядя етмяйи тяклиф етмишдир. Файдалы сяс сигналы акустик рягс вя йа сяс дальаларыдыр. Тябии ки, бу дальалар микрафонун кюмяйи иля електрик сигналына чеврилмялидир.

Фярз едяк ки, сяс тезликли електрик сигналы вя дашыйыжы олан йцксяктезликли електромагнит дальасына маликик. Йяни биздя мялумат вя ону дашыйан сигнал вардыр. Мясяля електромагнит дальасына файдалы мялуматын нежя «йцклянмясидир». Еля бу мягсядля дя модулйасийа просеси истифадя едилир. Модулйасийа -мялумат тезлийи иля эенератор тезлийини бирляшдирян просесдир (шяк. 1.2). Модулйасийа бир нежя нюв олуб, сигналын бу вя йа диэяр параметрини дяйишдирир. Радиорабитядя ян чох амплитуд (АМ) вя тезлик (ТМ) модулйасийасындан истифадя едилир.

Шякил 1.2 Модулйасийа принсипляри

Модуллайыжы сигнал дашыйыжы тезлийин йа амплитудуну йада тезлийини дяйишдирир. Щяр ики щалда дашыйыжы тезлик файдалы сигналла йцклянир. Беляликля биз, електромагнит дальаларыны сясимизи дашымаьы мяжбур етдик вя нятижядя радиоверижи гурьу (шякил 1.3) ялдя етмиш олдуг.

Шяк.1.3 Радиоверижи гурьунун садяляшмиш структур схеми

Лакин практик олараг мясяля даща мцряккябдир, чцнки сигналы эцжляндирмяк, тящриф вя кцйляри сцзмяк, мцхтялиф тезликляря кюклямяк вя с. просесляри дя верижи гурьуда йериня йетирмяк лазымдыр. Бунлардан ялавя, мцасир портатив радиостансийаларда вя Мобил телефонларда, мцхтялиф, чохлу сайда сервис функсийалары йериня йетирмяк лазымдыр. Бунлара истянилян абонентин чаьрылмасы, каналын вя тезлийин нязаряти, иш реъиминин индикасийасы вя с. дахилдир. Лакин бу хидмятляр верижинин иш принсипи дяйишмир. Хатырладаг ки, мцасир радиоверижилярдя ясас идаря реъими бир микросхем – микропросессорун цзяриндя йериня йетирилир ки, бу микропросессор гурьунун фяалиййятини вя бцтцн блокларын гаршылыглы тясирин нязарятдя сахлайыр. Республикамызда радиоверижи гурьулар йзря йцксяк ихтисаслы кадр АзТУ-нун «Радиотехника» кафедрасынын профессору, т.е.д. И.Р.Мяммядовдур.

Vericilərin struktur sxemləri

Radioverici qurğu informasiyanın radiodalğaların köməyi ilə ötürülməsi üçün istifadə olunur. Yüksək tezlikli elektromaqnit sahəsi olan radiodalğa hərəkətdə olan materiyanın xüsusi formasıdır. Radioverici qurğunun tərkibinə verici və verici antena daxildir.

Vericidə üç əsas proses baş verir:

— yüksək tezlikli rəqsin generasiyası;

— yüksək tezlikli rəqsin zəruri gücə qədər gücləndirilməsi;

— yüksək tezlikli rəqsin parametrlərindən birinin (amplitudasının, tezliyinin və ya fazasının) ötürülən informasiyaya uyğun dəyişdirilməsi.

Yüksək tezlikli rəqs avtorəqs generatorunda generasiya olunur. Bu generatoru oyadıcı və ya verici generator (VG) adlandırırlar. Belə ki o vericinin daşıyıcı tezliyini qərarlaşdırır.

Yüksək tezlikli rəqsin parametrlərindən birinin ötürülən informasiyaya uyğun idarə olunması modulyasiya adlandırılır. Bu modulyatorda (M) həyata keçirilir. Vericidə amplitud modulyasiyası (AM), tezlik modulyasiyası (TM) və ya faza modulyasiyası (FM) həyata keçirilə bilər. Amplitud modulyasiyasının xüsusi halı impuls modulyasiyasıdır.

Modulyasiya nəticəsində modulyasiya olunmuş yüksək tezlikli cərəyan, gərginlik və elektromaqnit sahə rəqsləri alınır. Modulyasiya olmadıqda vericinin antenasında yüksək tezlikli modulyasiyasız rəqs yaranır və uyğun olaraq fəzaya şüalanır.

Modulyasiyalı və ya modulyasiyasız yüksək tezlikli rəqslərin gücləndirilməsi güc gücləndiricisində (GG) həyata keçirilir. Onları həmçinin xaricdən təsirlənən generator da adlandırırlar. İş rejimlərinə nəzərən vericidə istifadə olunan gücləndiriciləri üç əsas qrupa bölmək olar: bufer gücləndiriciləri, gücləndirici-vurucular və çıxış gücləndiriciləri. Sadə vericidə birinci iki növ gücləndirici olmaya, çıxış gücləndiricisi isə həmdə tezlik vurucusu ola bilər.

Bir çox radiolokasiya vericilərində gücləndirici olmur. Belə vericilər impuls rejimində işləyirlər. Bu halda avtogenerator kifayət qədər böyük gücə malik olur. Radiolokasiya vericisinin tipik güclü impuls avtogeneratoru maqnetrondur. Metal-keramik lampalar, xüsusi İYT cihazlar və adi lampalar üzərində yığılmış güclü avtogeneratorlardan da istifadə olunur.

Sadə AM rəqs vericisinin sxemi şək. 1.1-də təsvir olunmuşdur. Orada hər bir pillənin çıxışındakı gərginliyin qrafiki verilmişdir. Verici generatorda parametrləri dəyişməyən yüksək tezlikli rəqslər yaradılır. Güc gücləndiricilərində onlar gücləndirilir və amplitudaları modulyatorda informasiya siqnallarının təsiri ilə dəyişdirilir. Nəticədə tələb olunan gücə malik amplitud modulyasiyalı siqnal alınır. Bu siqnal verici antenaya istiqamətləndirilir və fəzaya şüalandırılan AM radiodalğa yaradır.

Sadə TM rəqs vericisinin sxemi şək. 1.2-də təsvir olunmuşdur. Belə vericidə modulyator verici generatorun rəqs konturuna təsir edərək onun kökləmə tezliyini informasiya siqnalına uyğun olaraq dəyişdirir. Bu səbəbdən generasiya olunan rəqslərin tezliyi dəyişir. Bu dəyişmə orta qiymətə nəzərən kiçik intervalda həyata keçirilir.

Güc gücləndiricisində TM rəqslər gücləndirilir. Verici antena fəzaya TM dalğa şüalandırır. TM yalnız UQD diapazonda tətbiq olunur. Digər diapazonda onun tətbiqi mümkün deyil.

Sadə radiolokasiya vericisinin struktur sxemi şək. 1.3- də verilir. Bu sxemdə modulyator dövri olaraq təkrarlanan düzbucaqlı formalı gərginlik videoimpulsları formalaşdırır. Onlar güclü avtogenerator üçün qida gərginliyi kimi istifadə olunurlar. Ona görə də onların amplitudaları kilovoltlarla ölçülür. Avtogenerator dövri olaraq yüksəktezlikli radioimpulslar generasiya edir və onları verici antenaya istiqamətləndirir. Şüalandırılan radioimpulsların davametmə müddəti adətən bir mikrosaniyə, təkrarlanma dövrü isə yüzlərlə və ya minlərlə mikrosaniyə ətrafında olur. Onları zondlayıcı radioimpulslar da adlandırırlar.

İmpuls radiorabitə vericilərində (o cümlədən radiolokasiya vericilərində) şüalandırılan radioimpulsların davametmə müddəti, onların amplitudaları və ya təkrarlanma tezliyi dəyişə bilər. Bundan əlavə radioimpulsların generasiya vaxtı müəyyən takt momentlərinə nəzərən də dəyişə bilər. Ona görə də impuls modulyasiyası ümumi şəkildə çox müxtəlif ola bilər.

Əsas istifadə məqsədinə nəzərən radiorabitə, radioyayım, televiziya, radiolokasiya, radionaviqasiya və s. vericilərini fərqləndirirlər. Quraşdırılma yerinə nəzərən stasionar və mobil vericiləri fərqləndirirlər. İşçi tezlik diapazonuna nəzərən uzundalğalı, ortadalğalı, qısadalğalı və UQD vericiləri fərqləndirirlər. Öz növbəsində UQD vericiləri metrlik, desimetrlik, santimetrlik və millimetrlik vericilərinə bölürlər. Optik diapazon (lazer) vericilərini xüsusi qrup kimi ayırırlar.

Vericiləri həmçinin iş növünə, modulyasiya növünə, gücünə və digər əlamətlərinə nəzərən fərqləndirirlər.
KƏNARDAN HƏYACANLANAN GENERATOR VƏ ONUN AKTİV ELEMENTLƏRİ HAQQINDA ÜMUMİ MƏLUMAT

Müasir radiovericilərin ən geniş yayılmış pilləsi kənardan həyəcanlanan generatordur (KHG). Onun tərkibinə aktiv element (AE), yük, AE-nin qida və sürüşmə dövrəsi və radiosiqnalın oyadıcıdan AE-nin girişinə ötürülməsini təmin edən oyadıcı dövrə daxildir. Oyadıcı qismində vericinin əvvəlki pilləsi çıxış edir. Oyatma və sürüşmə dövrələri AE-nin giriş dövrəsini yaradırlar. Giriş dövrəsi, həmçinin razılaşdırıcı giriş dövrəsi məsələsini də həll etməlidir. Öz növbəsində qida və yük dövrələri AE-nin çıxış dövrəsini yaradırlar. Bu dövrə razılaşdırıcı çıxış dövrəsi funksiyasını da yerinə yetirir.

Qeyd edək ki razılaşma dövrələri aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirir: 1. müqavimətlərin transformasiyası (razılaşdırılması); 2. qida və sürüşmə dövrələri ilə birgə cərəyan və gərginliklərin KHG-nin tələb olunan iş rejimini təmin edən zəruri görünüşlərinin formalaşdırılması; 3. yüksək harmonikaların süzgəclənməsi.

KHG – nin ümumiləşdirilmiş struktur sxemi şək. 1-də verilir.

Razılaşdırıcı giriş dövrəsi AE-nin giriş müqavimətini oyadıcının (O) daxili müqavimətinə bərabər olan müqavimətə transformasiya edir. Razılaşdırıcı çıxış dövrəsi istifadəçinin müqavimətini (sonrakı pillənin, fiderin, antenanın giriş müqavimətini) AE-nin optimal yük müqavimətinə transformasiya edir.

Vericidə KHG üç müxtəlif funksiyanı yerinə yetirir: radiotezlikli rəqslərin gücləndirilməsi (gücləndiricilər); bu rəqslərin tezliyinin tam ədəd dəfə artırılması (tezlik vurucuları); radiotezlikli rəqsin amplitudasının aşağı tezlikli siqnala uyğun dəyişdirilməsi (amplitud modulyatorları).

KHG-də AE kimi elektrovakuum lampalarından, bipolyar və sahə tranzistorlarından istifadə olunur.

Tranzistor üzərində yığılmış sadə KHG – nin sxemi şək. 2-də verilir.

Giriş dövrəsinin tərkibinə bölücü kondensator və baza cərəyanının sabit təşkiledicisinin qapanmasını təmin edən rezistor daxildir. Tranzistorun kollektor dövrəsi gərginlikli mənbədən qidalanır. Çıxış dövrəsinin tərkibinə bölücü tutum və kollektor cərəyanının dəyişən təşkiledicisinin mənbə vasitəsi ilə qapanmasının qarşısını alan bloklayıcı elementlərdən , ibarət qida dövrəsi daxildir.

Vericilərin KHG-da tranzistorların ümumi emitterli və ya ümumi bazalı qoşulma sxemlərindən istifadə olunur. Hər bir sxemin öz üstünlükləri var.


KHG-da aktiv elementin iş rejimləri

AE-nin məlum iş rejimləri iki böyük sinfə bölünür: birinci cins rəqs rejimi və ikinci cins rəqs rejimi. Birinci cins rəqs rejimi işçi nöqtənin başlanğıc vəziyyətdə keçid xarakteristikasının xətti hissəsinin ortasında seçilməsi ilə reallaşdırılır (şək. 3). Şəkildə işarə edilmişdir: - kollektor cərəyanının sabit təşkiledicisi; – kollektor cərəyanının birinci harmonikasının amplitudası; – kollektor cərəyanının ani qiyməti.

КHG-nin çıxış dövrəsinin faydalı iş əmsalı (FİƏ)

,

burada - faydalı güc; – kollektordakı gərginlik; - kollektor qida mənbəyindən sərf olunan gücdür. Beləliklə

,

yəni, FİƏ əsasən faydalı təşkiledicinin səviyyəsindən asılı olur.

Birinci cins rəqs rejimi üçün mümkün olan maksimal FİƏ-ni hesablayaq:

.

və olduğu üçün .

Bu rejimdə işləyən real pillələrdə adətən olur. Ona görə də birinci cins rəqs rejimi radiovericilərdə demək olar ki istifadə olunmur.

Giriş rəqsinin dövrünün yalnız müəyyən hissəsində çıxış dövrəsindən cərəyan axan AE-nin iş rejimləri ikinci cins rəqs rejiminə aiddir. Bu rejimi reallaşdırmaq üçün işçi nöqtəni tranzistorun keçid xarakteristikasının aşağı hissəsində yerləşdirirlər (şək. 4).

Beləliklə ikinci cins rəqslər halında tranzistorun çıxış cərəyanı dövri impuls ardıcıllığı formasında olur. Kosinusoidal adlanan bu impulsların davametmə müddəti və amplitudası sürüşmə gərginliyi və kollektor kəsmə gərginliyinin qiymətlərindən asılı olur. Onlar iki əsas parametr ilə xarakterizə olunurlar: impulsun amplitudası və kəsmə bucağı . Giriş siqnalı keçid xarakteristikasının yuxarı bükümünə çatdıqda AE doyma vəziyyətinə keçir və kosinusoidal impulsun yuxarısı kəsilmiş kimi olur. Bu halda AE-nin iş rejimi açar rejimi adlandırılır.

İmpulsun (dərəcələr və ya radianlar) ilə ölçülən davametmə müddətinin yarısı kəsmə bucağı adlandırılır. Kəsmə bucağının qiymətindən asılı olaraq AE-nin iş rejimlərini A, AB, B, C və D kimi işarə edirlər. А – birinci cins rəqs rejimi və ya kəsməsiz rejimdir. АВ, В və С rejimləri ikinci cins rəqs rejimi olub impuls iş rejimini göstərirlər. D – açar rejimidir. Bu rejimlərin kəsmə bucağı Θ ilə əlaqəsi şək. 5-də verilir.

A rejimi ilə müqayisədə impuls rejimləri enerji nöqteyi-nəzərdən daha effektivdir. Belə ki bu halda çıxış cərəyanının sabit təşkiledicisi çox kiçik olur. FİƏ-nin yüksək olması kəsmə ilə iş rejimli KHG-ni radioverici qurğuların əsas gücləndirici pilləsi edir.
KƏNARDAN HƏYACANLANAN GENERATORLARIN ENERJİ GÖSTƏRİCİLƏRİ

İmpuls iş rejimlərinə baxaq.

Aktiv elementi ümumi emitterli sxem üzrə qoşulmuş KHG-nin işində iştirak edən əsas gərginlik və cərəyanlar şək. 1-də (mühazirə 2) göstərilmişdir:

,

burada – yük üzərindəki gərginlik; – kollektordakı gərginlik. Uyğun olaraq sərf olunan güc

,

burada - kollektorda səpələnən güc; - kollektor cərəyanının yükdə ayrılan harmonikalarının güclərinin cəmidir.

Gücləndirici kimi işləyən KHG (yük birinci harmonikanın tezliyinə köklənir) üçün:

, olduqda, və ,

burada - kollektor cərəyanının birinci harmonikasının tezliyinə köklənmiş yükdə ayrılan gücdür.

Bu ifadə güc gücləndiricisinin çıxış dövrəsinin energetik balansının yazılışıdır.

Yükü -ci harmonikanın tezliyinə köklənmiş tezlik vurucusu üçün:

, olduqda, və ,

burada - -ci harmonikanın yükdəki gücüdür.

Sonuncu ifadə tezlik vurucusunun çıxış dövrəsinin energetik balansının yazılışıdır.

КHG-nin çıxış dövrəsinin faydalı iş əmsalı (FİƏ)

burada - yükdə ayrılan rəqsi gücdür. Köklənmiş yük halında (gücləndirici üçün) və (tezlik vurucusu üçün).

Gücləndirici üçün

burada - yükdə dəyişən gərginliyin amplitudasıdır.

Kollektor cərəyanının birinci harmonikasının amplitudasının onun sabit təşkiledicisinin qiymətinə nisbəti çıxış cərəyanının forma əmsalı adlandırılır, yəni

Yükdəki dəyişən gərginliyin amplitudasının kollektor qida mənbəyinin gərginliyinə nisbəti tranzistorun kollektor gərginliyi üzrə istifadə əmsalı adlandırılır

.

Beləliklə,

,

və, uyğun olaraq, FİƏ ni artırmaq üçün çıxış cərəyanının və yükdəki gərginliyin dəyişən təşkiledicilərinin payını AE-nin çıxış dövrəsinin sabit təşkiledicilərinə nəzərən artırmaq zəruridir.

KHG-nin giriş dövrəsinin enerji göstəriciləri
Giriş dövrəsinin tərkibinə oyatma və sürüşmə dövrələri daxildir (şək. 1). AE-nin giriş gərginliyi sürüşmə və oyatma gərginliklərinin cəmi kimi tapılır:

.

Əgər pillə harmonik gərginliklə oyadılırsa, onda

,

burada - oyatma gərginliyinin amplitudasıdır, və

.

Əgər bərabərliyin hər iki tərəfini giriş (baza) cərəyanına vursaq və alınmış hasilləri yüksək tezlikli rəqsin dövrü həddində inteqrallasaq, alarıq

, (1)

burada - giriş elektrodunda (bazada) səpələnən güc; - sürüşmə mənbəyindən ayrılan güc; - oyadıcı gücdür.

,

burada - giriş cərəyanının sabit təşkiledicisi; və - oyadıcı gərginlik və cərəyanın dəyişən təşkiledicilərinin amplitudalarıdır. KHG-nin giriş dövrəsinin energetik balansı (1) ifadəsi ilə yazılır. Bu ifadəni halında aşağıdakı kimi yazmaq olar:

,

burada – KHG-nin girişində siqnalın birinci harmonikasının gücüdür.

KHG-nin işinin effektivliyini tam qiymətləndirmək üçün faydalı siqnalın alınması ilə əlaqədar bütün itkiləri nəzərə almaq və tam FİƏ üçün düsturdan istifadə etmək lazımdır:

.

Adətən, tranzistor üzərində yığılmış KHG-nin faydalı iş əmsalı 70÷90% intervalında olur.