Mühazirə müəllimi: Dos. H. H. Həsənov

KitabYurdu.az 
203

---

Fəaliyyətin xarakterindən asılı olmayaraq bütün xidmət müəssisələrinin 
fəaliyyətinin nəticəsi mənfəətlə başa gəlməlidir. Mənfəət iqtisadi səmərəliliyi 
xarakterizə etməklə bərabər maliyyə öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi və təkrar 
istehsalın həyata keçirilməsinin əsas maliyyə mənbəyidir. Ona görə də mənfəətin 
artırılması üçün bütün ehtiyatlardan səmərəli istifadə edilməlidir. 
Mənfəət bölüşdürüləndə mənfəətdən vergi ödənilir. Xalis mənfəət bölüşdürüləndə 
istehlak və yığım fondları yaradılır. Mənfəətdən fondlara ayrılan vəsait tələbata əsasən
müəssisə tərəfindən sərbəst müəyyən edilir.
DÖVRIYYƏ VƏSAITLƏRININ TƏŞKILI 
Maliyyə işinin təşkilinin əsas istiqamətlərindən biri dövriyyə vəsaitlərinə tələbatın 
maliyyələşdirilməsidir. Başqa müəssisələrdə olduğu kimi, xidmət müəssisələrin də 
fəaliyyətinin həyata keçirilməsi üçün zəruri həcmdə dövriyyə vəsaiti olmalıdır. 
Xidmətedici müəssisələrdə dövriyyə vəsaitlərinin dövriyyəsi xidmətin sahələri üzrə 
fərdi xüsusiyyətlərə malikdir.
Dövriyyə vəsaitləri ümumi prinsiplər əsasında təşkil edilir. Ilk növbədə dövriyyə 
vəsaitlərinə tələbat hesablanmalıdır. Tələbat xidmətin və işin həcminə və normalara 
əsasən hesablanır. Tələbat hesablandıqdan sonra onun ödənilməsinin mənbələri 
müəyyən edilir: xüsusi vəsait, möhkəm passivlərin artımı, cəlb edilən vəsaitlər, bankın 
qısamüddətli kreditləri. 
Dövriyyə vəsaitləri təşkilinə görə normalaşdırılan və normalaşdırılmayan
vəsaitlərə bölünür. Normalaşdırma zamanı daimi minimum ehtiyat müəyyən edilir. 
Normalaşdırma iqtisadi cəhətdən məqsədəuyğunluq nəzərə alınmaqla dövriyyə 
vəsaitlərinin formalaşdırılması və istifadə edilməsinə nəzarət etməyə imkan verir. 
Normalaşdırmada məqsəd vəsaitlərdən səmərəli istifadə etməkdir. Normalaşdırılan 
dövriyyə vəsaitlərinə daxildir: istehsal prosesinin fasiləsizliyini təmin etmək üçün 
əmtəə-material qiymətlilərin zəruri minimum ehtiyatının yaradılması üçün pul 
vəsaitləri, maşın və mühərriklərin dəyişmə fondu, ehtiyat hissələri, quraşdırma üçün