Mühazirələr. Mövzu Müasir şəraitdə mülki müdafiənin rolu və vəzifələri. Plan

 
Sanitar drujina 
MM tibb xidmətinin kütləvi şəkildə səfərbəyliyə alınmasında sanitar, manqa və 
bölmələri mühüm yer tutur. Fəlakət baş vermiş yerlərdə zədə alan şəxslərə ilk 
yardım göstərilməsində başlıca vəzifə san. Drujinaların tərkibində olan sanitarlara 
düşür. Bura 19 yaşdan 60 yaşınadək qadınlar, 18 yaşından 65 yahınadək kişilər 
cəlb olunur. Sanitar drujinası 24 nəfərdən ibarətdir; bunlarıdan: 1 – komandir, 1 – 
siyasi rəhbər, 1 – şofer, 1- rabitəçi (o, həmçinin drujinada təsərrüfat işləri müdiri 
vəzifəsini daşıyır); 5 – manqa komandirləri; 15 – manqa üzvləri. 
Sanitar drujinasının hər biri 4 nəfərdən ibarət olan 5 sanitar manqasına bölünür: 
(bunlardan - 1 – komandir, 3 – üzv olur). 
Sanitar drujinaları təyin olunmuş tabel üzrə aşağıdakı vəsaitlə təchiz olunur: 
1. 
pambıq parçadan kombinezon; 
2. 
fərdi müdafiə vəsaiti (əleyhiqaz, qoruyucu paltar, rezin uzunboğaz çəkmə və 
rezin əlcək). 
3. 
fərdi kimya əleyhinə paket; 
4. 
su üçün flyaqa (qab); 

---

5. 
başa qoyan baret; 
6. 
qırmızı xaç nişanlı qol üçün sarğı; 
7. 
23 ədəd dərman və sarğı ləvazimatı idə təmin olunmuş sanitar çantası; 
8. 
5 ədəd sanitar xərəki; 
9. 
10 ədəd lyamka (yaralıları əllə daşımaq üçün); 
10. 
23 ədəd əl fanarı; 
11. 
8 ədəd fit (svestok). 
Hər manqa üzvün öz vəzifəsi vardır. 3 nömrəli sanitar xərək gəzdirir, 2 və 4 
nömrəli sanitarlar isə özü ilə lyamka və xəstə yaralılar üçün ehtiyat əleyhqaz 
gəzdirirlər.
Hər bir drüjinaçının sanitar çantası olmalıdır və burada aşağıdakı vasitələr olur: 
1. sarğı paketləri, 2. steril bintlər, 3. pambıq, 4. qayçı, 5. bağban bıçaqı, 6. süni 
tənəffüs üçün mask, 7. sancaqlar, 8. turna, 9. ləçəklər, 10. 5% yod məhlulu, 11. 
şpris-tyubiklər, 12. ampulada naşatır, 13.ampulada amilnitrat – spirti, 14FOZ
antidot-taren, 15. sulfadimetoksinin tab, 16. sistamin-radioaktiv zəhərlənməyə 
qarşı (tabe), 17. xlortet-rasiklinin tabl. 
Bunlardan əlavə ürək dərmanları, şokla mübarizə üçün sadə dərmanlar şinalar da 
verilir. 
Sanitar çantası 10 saatlıq iş ərzində işləmək üçün verili rvə bu müddət ərzində 1-2 
dəfə doldurula bilər. Bu çanta sağ böyürdə asılır və üzərində qırmızı xaç nişanı 
olur.
Bir neçə drujinaları təşkil olunmuş iri sənaye oöyektlərində, sovxozlarda və tədris 
müəssisələrində, onları daha yaxşı idarə etmək məqsədilə sanitar drujinasına 
dəstələri yaradılır. Sanitar drujina dəstələrin idarə heyyəti 5 nəfərdən ibarətdir. 
Dəstə komandiri, su müavini və 3 nəfər rabitəçi. Sanitar dəstəsində 97 nəfər olur. 
Sanitar drujinə dəstəsi eynilə sanitar drujinanın gördüyü işləri icra edir. Sanitar 
drujinanın hazırlanması məktəblərdə, ali təhsil müəssisələrində və ilk qarmızı 
aypara cəmiyyətində təşkil olunur.
Sanitar drujina üzvləri əldə etdiyi bilikləri əyani surətdə təkmilləşdirmək üçün, 
onlar müalicə müəssisələrində xəstələrə qulluq etmək və növbətçi sanitar kimi 
təhkim olunurlar. Bundan başqa san. drujina üzvləri təcili tibbi yardım 
məntəqələrində və epidemiya əleyhinə stansiyalarında, görülən tədbirlərin həyata 
keçirilməsində iştirak etməyə cəlb olunurlar. 
Sanitar drujinalardan əlavə müəssisə və təşkilatlarda, kolxoz və sovxozlarda, 
qırmızı aypara və xaç komitələrində ilk təcili yardım göstərmək üçün sanitar 
postları yaradılır, onlar istehsalat və məişətdə əhaliyə yardım göstərmək üçün cəlb 
olur. 
Sanitar postu 4 nəfərdən ibarət olur: 
1 – rəis və 3 – manqa üzvü. Sanitar postunun təchizatı eynilə sanitar manqasının 
təchizatı kimidir. Düşmən hücumu zamanı sanitar postları, öz ərazisində olan 
müəssisələrdə zərər çəkmiş əhaliyə ilk tibbi yardım göstərməyə cəlb olunurlar. 
Bəzən sanitar drujinasının bir hissəsi başqa dəstələrə kömək üçün müvəqqəti 
köçürülə bilər. Sanitar drujina və yardımların xərəklə daşınılmasını, əl altında olan 
başqa vasitələrdən bacarıqla istifadə etməlidir. Bundan əlavə sarğı qoymaq, 

---

müxtəlif materiallardan şin qoymağı bacarmalıdır, dərmanların eyni təsir 
qüvvəsinə malik olan bir dərmanın başqası ilə əvəz olmasını bilməlidir.
Əsasən, sanitar drujina və sanitar postu aşağıdakı məqsədlə istifadə edilir: 
1. 
kütləvi qırğın ocağında ilk tibbi yardım göstərmək üçün. 
2. 
səyyar epidemiya əleyhinə aparılan işlərdə kömək üçün (məs. Heyətləri gəzb 
qızdırmalı şəxsləri aşkar etmək, profilaktik olan dərmanlar paylamaq, dezinfeksiya 
işlərində iştirak etmək), 
3. 
ilk tibb dəstəsi tərkibində işləyəndə tibbi şöbələrin açılmasında, xəstələrə 
qulluq etməkdə, sarğı altında tibb işçilərinə köməkdə, xəstələrin nəqliyyata 
mindirməkdə kömək edirlər, 
4. 
ixtisaslaşmış xəstəxanalar açılanda onlara kömək etmək. 
Kütləvi qırğın ocağınla MM-ə rəisinin verdiyi sərəncamdan sonra sanitar 
drujinaların komandirləri öz rəyini şifahi əmr halında öz işçilərinə aşağıdakı 
formada bildirir: 1. iş yerinin sərhəddi, 2. tələb olunan iş həcmi, 3. zədələnmənin 
xarakteri, tibbi köməyin həcmi və işləmə şəraiti, 4. yaralılarn daşınma yolu və ilk 
t/dəstənin yeri (YTD), 5. müvəqqəti yığılma məntəqəsi və nəqliyyata minmə yeri, 
6. yemək və istirahət qaydaları, 7. özünün olduğu yer, rabitə və məlumat vermə 
qaydası. 
Bütün zədə almış şəxslər ilk t/yardım aldıqdan sonra ilk t/yardım məntəqəsinə 
gətirilir və burada onlara ilk həkim yardımı göstərilir. Belə məntəqələr dağıntı 
ocağından 10 km uzaqlıqda ola bilər, belə olduqda zədələnmiş şəxslər avtomaşınla 
buraya gətirilir.
MM tibb xidmətinin qüvvələri hərbiləşməmiş tibb dəstələrindən və tibbi 
müəssisələrdən ibarətdir. Onlar tibbi tədbirləri həyata keçirmək üçün, yəni 
zədələnən və xəstələrə tibbi yardım göstərmək üçün nəzərdə tutulmuşdur.
MM-də zədələnmiş və xəstələrə tibbi yardımın göstərilməsi iki mərhələli müalicə-
köçürmə təminatı sistemi prinsipi əsasında təşkil edilir. Bu sistemin mahiyyəti 
ondan ibarətdir ki, bu zaman t/yardım tədbirləri ardıcıl və arasıkəsilmədən həyata 
keçirilir. Belə olduqda zədələnmiş və xəstələrə tibbi yardım göstərməklə birlikdə 
xəstələr t/yardım məntəqələrindən xəstəxana bazasının müalicə müəssisəsinə 
köçürülür. Yəni zədələnmiş və xəstələnmiş şəxslərə zədə yerində ilk t/yardım 
göstərdikdən sonra, onlar ilk t/yardım dəstələrinə və ya zədələnmə ocağının 
yaxınlığında salamat qalmış, müalicə müəssisələrinə köçürürlər. Bu t/köçürmənin
birinci mərhələsi sayılır. Burada zədələnənlərə ilk həkim yardımı göstərilir və onlar 
ikinci mərhələyə köçürülmək üçün hazırlanır. 
Tibbi köçürmənin ikinci mərhələsi şəhərdən kənar zonada yerləşən xəstəxanalar 
bazasında birləşən ayrı-ayrı ixtisas üzrə müalicə müəssisələrdən ibarətdir. Burda 
zədələnənlərə və xəstələr ixtisaslaşdırılmış həkim yardımı göstərilir və müalicə 
olunur.
Yardım göstərməzdən əvvəl xəsarət almış insanların eyni müalicə köçürmə 
tədbirlərinə ehtiyacı olan qruplara ayrılması tətbiq olunur, yəni tibbi çeşidləmə 
təşkil edildi. çeşidləmədə məqsəd – xəsarətə uğrayana – həmin mərhələdə 
göstərilməli olan tibbi yardımın müəyyən növbəliyi və xarakterini təyin etməkdən 
– və həmçinin gələcək köçürmənin növbəliyi və istiqamətini müəyyən etməkdən 
ibarətdir.

---

Bütün yeni daxil olunmuş zədələnmişlər qabaqcadan çeşidləmə meydançasında 3 
qrupa bölünürlər:
1. sanitariya təmizlənməsinə ehtiyacı olanlar, yəni zəşərləyici və radioaktiv
maddələrə məruz qalanlar, bakterial vasitələrə yoluxanlar. Onlar burada 
zədələnmənin dərəcəsindən asılı olaraq tam və qismən təmizlənmədən keçirilir. 
2. izolyasiyaya ehtiyacı olanlar (infeksion xəstə və şübhəli xəstələr). Belə xəstlərə 
t/yardım izolyatorda ya ayrıca sarğı otağında göstərilir. 
3. ətrafdakılar üçün təhlükəli olmayanlar şəxslər. Bunlar ağır və yüngül 
xəstələnmişlərə bölünüb, müvafiq şöbələrə göndərilir. 
Belə çeşidləmədən əlavə qəbul-köçurmə şöbəsində xəstəxananın başqa şöbələrində 
zədələnmiş şəxslər 4 qrupa bölünür a. həmin mrəhələdə yardıma ehtiyacı olanlar; 
b. irəliyə köçürülməli olanlar, c. sağalana qədər həmin mərhələdə qalib sıraya 
qaytarıla biləcək yüngül xəstələr, d. yalnız ağır vəziyyətlərinin yüngülləşdirlməsinə 
ehtiyacı olanlar.
Zədələnmişlərin çeşidləməsi həmçinin məntəqədaxili və köçürmə – nəqletmə 
formasında həyata keçirilir. 
1. 
məntəqədaxili çeşidləmə. Xəstənin hansı şöbəyə və hansı növbədə 
göndərilməsi müəyyən edilir. 
2. 
köçürmə – nəqletmə çeşidləmədə isə xəstənin hansı nəqliyyatda, hansı 
vəziyyətdə (oturaraq, uzanmış, halda) və haraya köçürülməsi müəyyən edilir.
Tibbi köçürmədən məqsdə – xəsarətə uğrayana həmin mərhələdə göstərməli olan 
tibbi yardımın növbəliyini və xarakterini müəyyən etmək və həmçinin gələcək 
köçürmənin növbəsini və istiqamətini təyin etməkdir.
Nüvə partlayışı, kimyavi və bakterioloji hücum zamanı əhali arasında sanitar-
gigiyena və epidemiya əleyhinə tədbirlər həyata keçirirlər. Bu vəzifələrin yerinə 
yetirmək üçün sanitar-epidemioloji stansiyaları əsasında səyyər epidemiya əleyhinə 
dəstələr yaradılır. Bu dəstələrin əsas vəzifəsi əhalinin bakteriya əleyhinə 
mühafizəsini təşkil etməkdir. Bu məqsədlə ərazidə bakterioloji kəşfiyyatı aparılır, 
ərazinin və suyun labarator analizi edilir, əhali arasında sanitariya təmizliyi, 
dezinfeksiya və deratizasiya işləri aparılır, epidemioloji yoxlamalar aparılır.