Müqəddİmə Bir neçə zəruri xatırlatma

Dəvənin nisab həddi

Məsələ 1631: Dəvənin 12 nisabı var:

1. 5 dəvənin zəkatı 1 qoyundur. Bundan az miqdarın zəkatı yoxdur.

2. 10 dəvənin zəkatı 2 qoyundur.

3. 15 dəvənin zəkatı 3 qoyundur.

4. 20 dəvənin zəkatı 4 qoyundur.

5. 25 dəvənin zəkatı 5 qoyundur.

6. 26 dəvənin zəkatı 2 illik 1 dəvədir.

7. 36 dəvənin zəkatı 3 illik 1 dəvədir.

8. 46 dəvənin zəkatı 4 illik 1 dəvədir.

9. 61 dəvənin zəkatı 5 illik 1 dəvədir.

10. 76 dəvənin zəkatı 3 illik 2 dəvədir.

11. 91 dəvənin zəkatı 4 illik 2 dəvədir.

12. 121 və ondan yuxarı (olan) dəvələri 40-40 hesab edib və 40 (baş) dəvə üçün 3 illik 1 dəvə verməlidir. Yaxud 50-50 hesablayıb, hər 50 dəvə üçün 4 illik 1 dəvə verməlidir Yaxud 40-50 hesab etməlidir. Lakin, burda da elə hesablamalıdır ki, bir şey artıq qalmasın, qalsa da 9-dan çox olmasın. Zəkatı mütləq dişi dəvədən olmalıdır.

Məsələ 1632: İki nisab arasında olan say üçün zəkat vacib deyil. Yəni, əgər dəvələrin sayı birinci nisab həddi olan 5-dən keçib ikinci nisab həddi olan 10-a çatmasa, yalnız 5 dəvənin zəkatını verər. Başqa nisab hədləri də bu qayda ilədir.

Məsələ 1633: Dişi və ya erkək və ya bəzilərinin dişi və bəzilərinin də erkək olmasından asılı olmayaraq hər vaxt qoyun, inək, dəvə nisab həddinə çatsa zəkatı vacibdir.

Məsələ 1634: Keçi, qoyun və quzunun zəkatda bir-birləri ilə fərqi yoxdur. Habelə, müxtəlif dəvə, inək və camış növləri də eyni cinsdən hesab olunur.

Məsələ 1635: Vacib ehtiyata əsasən, zəkat üçün verilən qoyunun ən azı bir ili, keçinin isə iki ili tamam olmalıdır.

Məsələ 1636: Zəkat verdiyi qoyunun qiyməti digər qoyunlarının qiymətindən az olarsa, eybi yoxdur. Lakin, müstəhəbdir ki, qiyməti çox olan qoyunu versin. Yaxud da ən azı orta həddə olmalıdır. İnək və dəvə də eyni hökmə aiddir.

Məsələ 1637: Bir-birləri ilə şərik olanların payı nisab həddinə çatsa, gərək zəkat versin.

Məsələ 1638: Əgər bir nəfərin bir neçə yerdə qoyun, inək və dəvəsi varsa, üst-üstə toplanıldıqda nisab həddinə çatsa gərək zəkatını versin. Xəstə, nöqsanlı qoyun, inək və dəvələrin də zəkatları vacibdir.

Məsələ 1639: Əgər bütün qoyun, inək və dəvələr sağlam, nöqsansız və cavan olsa, onların zəkatını xəstə, nöqsanlı və qocadan verə bilməz. Əgər bə’zisi sağlam və ya xəstə, nöqsansız və ya eyibli və yaxud cavan və ya qoca olarsa, vacib ehtiyata əsasən, zəkat üçün sağlam, nöqsansız və cavanları seçməlidir. Lakin, onların hamısı xəstə, eyibli və qoca olarsa zəkatını onların özündən verə bilər.

Məsələ 1640: Ona mal-qaranın zəkatı vacib olan şəxs zəkatı başqa maldan versə, onların sayı nisab həddindən azalmayınca hər il zəkat verməlidir. Hər vaxt nisab həddi azalsa, artıq zəkat vacib deyil. Əgər 11-ci ay tamam olmazdan öncə heyvanı ayrı bir şeylə dəyişsə, ona zəkat vacib deyil. Lakin, o heyvanları başqa qoyun, inək və dəvə ilə dəyişsə, məsələn, 40 (baş) qoyun verib 40 (baş) ayrı qoyun alsa, vacib ehtiyata əsasən, onların zəkatını verməlidir.

Zəkatın istifadə olunduğu yerlər

Məsələ 1641: Zəkat aşağıda qeyd edilən səkkiz yerin birində istifadə edilməlidir:

1-2 ― Fəqir və miskinlərə; Bunlar özlərinin, ailələrinin illik xərclərini tə’min edə bilməyən şəxslərdir. Fəqirlə miskinin fərqi, fəqirin heç kəsdən bir şey ummamasında, ehtiyaclı miskinin isə (bir şey) ummasındadır. Sənəti, mülkü, sərmayəsi və yaxud qazancı olan şəxslər məişətlərini tə’min edə bilmədiyi hallarda fəqir sayılırlar və məişət çatışmazlıqlarını zəkatdan götürə bilərlər.

3-İmam, yaxud onun naibi tərəfindən zəkatı yığmağa, saxlamağa, hesablamağa və yaxud onu İmam (əleyhis-salam)-a, naibinə və yaxud istifadə olunması üçün lazımi yerlərə çatdırmağa vəzifəli şəxs zəhmət çəkdiyi qədər zəkatdan istifadə edə bilər.

4-Zəkat almaqla (imanı) güclənən və ya İslam dininə marağı artan zəif imanlı şəxslərə;

5-Qulların alınıb və azad olunmasına;

6-Öz borcunu verə bilməyən borclu şəxslərə;

7-“Səbilillah”(Allah yolunda), yə’ni, ümumi dini faydası olan məscid, dini məktəblər, təbliğat mərkəzləri tikmək, (müxtəlif yerlərə dini) təbliğatçı göndərmək, faydalı dini kitablar nəşr etmək , qısası hər bir vasitə ilə İslama faydası olan işlər görmək, xüsusi ilə Allah yolunda cihad etmək;

8-İbnüs-səbil. Səfərdə yolda qalan ehtiyaclı şəxs ehtiyacını təmin edə bilən qədər zəkatdan istifadə edə bilər.

Məsələ 1642: Ehtiyat-vacibə əsasən, fəqir və yaxud miskin özünün və ailəsinin illik xərclərindən artıq zəkatdan götürə bilməz. Əgər çatışmazlığı varsa, yalnız çatışmazlığı qədər götürə bilər.

Məsələ 1643: Qazancı illik xərclərindən az olan sənətkar və yaxud fəhlə xərclərini ödəməyən hissəsini zəkatdan götürə bilər və iş alətləri, sərmayəsi və mülki ilə xərclərini təmin etməsi lazım deyil.

Məsələ 1644: Ehtiyaclı şəxs ehtiyac duyduğu minik vasitəsini, evi və qazanc üçün lazım olan sərmayəni zəkatla hazırlaya bilər. Bu hissədə gərək ehtiyacını ödəyən, şəxsiyyətini təmin edən miqdarla kifayətlənsin.

Məsələ 1645: Hansısa bir sənəti və yaxud başqa işləri öyrənməklə məişətini idarə etməyi bacara bilən şəxs zəkata ehtiyacı olmasın deyə mütləq (sənət) öyrənməlidir. Lakin, sənəti öyrənməyə məşğul olana qədər, zəkatdan istifadə edə bilər.

Məsələ 1646: Vacib elmləri öyrənənlər, qazilər, (şəriət) hədləri icraçıları və bu kimi şəxslər zəkatdan istifadə edə bilərlər.

Məsələ 1647: Zəkatı olan və fəqirə borc vermiş şəxs borcunu zəkat ünvanı ilə hesablaya bilər. Əgər fəqir borclu dünyasını dəyişsə belə borcunu zəkatdan hesablaya bilər. Əgər (borclu şəxs) borcu qədər özündən bir şey saxlayıbsa, vacib ehtiyata əsasən, onun borcunu zəkatla hesablamaq olmaz.

Məsələ 1648: Fəqirliyi mə’lum olmayan şəxsə zəkat vermək olmaz. Lakin, əgər zahiri görkəmindən fəqirliyi ehtimal olunsa, həmçinin, e’timadlı şəxslər fəqir olmasını xəbər versələr, ona zəkat vermək caizdir.

Məsələ 1649: Fəqirə - bu, zəkat malıdır- deyilməsi lazım deyil. Əksinə, zəkatı ona hədiyyə adı ilə vermək olar (yalan danışmamaq şərti ilə). Lakin, hər bir halda, zəkat qəsdi etməlidir.

Məsələ 1650: Əgər fəqir hesab edib, bir şəxsə zəkat verilsə və sonradan fəqir olmaması bilinsə və yaxud məsələni (şəriət hökmünü) bilmədiyindən fəqir olmayan şəxsə zəkat verilsə, əgər ona verdiyi (zəkat) qalmış olsa, geri alıb, müstəhəqqinə çatdıra bilər. Əgər aradan gedibsə, o şeyi alan şəxs onun zəkat olmasını bilib və yaxud ehtimal veribsə, onun əvəzini verməli və o da müstəhəqqə çatdırmalıdır. Əgər zəkat adı ilə verməyibsə, ondan heç nə ala bilməz. Hər bir halda, əgər müstəhəqq seçimində səhlənkarlıq etməyibsə, ikinci dəfə öz malından (zəkat) ödəməsi lazım deyil.

Məsələ 1651: Borcunu qaytara bilməyən, hətta illik xərcləri olan şəxs, borcunu qaytarmaq üçün zəkat ala bilər. Bu şərtlə ki, borcu günah işlərdə xərcləməyib.

Məsələ 1652: Pulu qurtaran, malları oğurlanan və yaxud nəqliyyatı xarab olan müsafirin səfəri günah yönlü deyilsə və məqsədinə çatmaq üçün borc ala və ya bir şeyi sata bilmirsə, vətənində fəqir olmamasından asılı olmayaraq, zəkat ala bilər. Vətənə çatdıqdan sonra zəkat adı ilə aldığı miqdarı qaytarması lazım deyil. Lakin, vətənə çatdıqdan sonra zəkatın artıq qalan miqdarını şəriət hakiminə qaytarmalı və onun zəkat olmasını deməlidir.