Musiqiy-ritmik faoliyatlarini shakllantirish metodikasi. Reja: Kirish

O'rganish mavzusi- maktab yoshdagi bolalarda raqs-ritmik harakatlarni rivojlantirish metodikasi.
Tadqiqot maqsadi- musiqiy asarlar bilan tanishish jarayonida bolalarning raqs-ritmik harakatlarining rivojlanishini o'rganish.


2.Adabiyot manbalarini haqida umumiy ma'lumot; Adabiyot sharhi.
2.1.Ta'limdagi musiqiy-ritmik faoliyatning tarixiy sharoitini o'rganish

Musiqa va harakatning organik birligi zarur va tabiiydir. Harakatlar musiqaning mazmunini ochib berishi, musiqa asarining xarakteri, shakli, dinamikasi, tempi va ritmiga mos kelishi kerak. Shu bilan birga, harakatlar musiqa asarini ongli ravishda idrok etishni keltirib chiqaradi. Va musiqa yanada tushunarli bo'lib, o'zlashtirilishi osonroq bo'lib, harakatlarga o'ziga xos ekspressivlik, ravshanlik, ritm beradi. Ma'lumki, qo'shiq aytishda ham, harakatda ham musiqa bilan to'liq moslashishga erishish kerak. Musiqa va harakatlar o'rtasidagi bog'liqlikning yorqin misollarini badiiy gimnastika, figurali uchish, sinxron suzish kabi sport turlari ko'rsatadi.

Albatta, keling, ta’limdagi musiqiy-ritmik faoliyatning tarixiy mazmuniga to‘xtalib o‘tamiz.
Qadimgi kelib chiqishi:
Musiqiy-ritmik faoliyat qadimgi sivilizatsiyalarga borib taqaladigan boy tarixga ega. Ko'pgina ilk madaniyatlarda musiqa va ritm ta'limda muhim rol o'ynagan. Masalan:
1. Qadimgi Yunoniston: Yunonlar o'zlarining ta'lim tizimiga musiqa va raqsni kiritdilar. Mashhur faylasuf Platon musiqa xarakterni shakllantirishi va intellektual rivojlanishni kuchaytirishi mumkinligiga ishongan. Qadimgi yunon musiqa asbobi bo'lgan lira ta'lim sohasida keng qo'llanilgan.
2. Qadimgi Hindiston: Hindistonda “Nada yoga” tushunchasi ma’naviy-ma’rifiy maqsadlarda tovush va ritmdan foydalanishga urg‘u bergan. Bu an'ana o'z-o'zini takomillashtirish vositasi sifatida qo'shiq aytish, qo'shiq aytish va cholg'u asboblarini chalishni o'z ichiga olgan.
O'rta asrlar va Uyg'onish davri:
O'rta asrlar va Uyg'onish davrida Evropada musiqa va ritm tarbiyaviy ahamiyatga ega bo'lgan:
1. O'rta asr monastirlari: monastir maktablari rohiblar va yosh olimlarni tarbiyalash uchun oddiy va grigorian qo'shig'idan foydalangan. Ushbu qo'shiqlar yodlash va ruhiy tafakkurga yordam berdi.
2. Uyg'onish davri gumanizmi: Uyg'onish davrida yunon va rim ta'lim falsafalariga qiziqish uyg'ondi. Musiqa, xususan, vokal musiqa va madrigallar ijodkorlik va tanqidiy fikrlashni rivojlantirishda muhim rol o'ynadi.
18-19-asrlar:
18—19-asrlarda musiqa taʼlimining rasmiylashtirilishi guvohi boʻldi:
1. Konservatoriyalar va akademiyalar: Parij konservatoriyasi va Leyptsig konservatoriyasi kabi muassasalar tizimli musiqa ta'limini ta'minlash uchun tashkil etilgan. Bu muassasalarda bastakorlar, ijrochilar, musiqa o‘qituvchilari tayyorlanar edi.
2. Orff Shulverk: 20-asrda Karl Orff Orff Shulverk yondashuvini ishlab chiqdi, u erta bolalik taʼlimida ritm, harakat va zarbli cholgʻu asboblaridan foydalanishga urgʻu berdi. Ushbu yondashuv bugungi kunda ham keng qo'llaniladi.
20-asr va undan keyingi davrlar:
Musiqiy-ritmik faoliyat 20-asrda rivojlanishda davom etdi:
1. Kodali usuli: Zoltan Kodalining yondashuvi musiqa ta’limida qo‘shiq aytish, ritmik mashqlar va xalq musiqasiga urg‘u berdi. Uning maqsadi musiqani hamma uchun ochiq qilish edi.
2. Zamonaviy sinf yondashuvlari: zamonaviy ta'lim usullari ko'pincha yaxlit ta'limning bir qismi sifatida musiqiy-ritmik faoliyatni o'z ichiga oladi. Masalan, musiqaning Montessori usuliga integratsiyalashuvi bolalarni ritm va ohangni o'rganishga undaydi.
3. Musiqa texnologiyasi: Texnologiyaning paydo bo'lishi musiqiy-ritmik ta'lim imkoniyatlarini kengaytirdi. Raqamli vositalar va dasturiy ta'minot talabalarga ritm va musiqa bilan innovatsion usullar bilan shug'ullanish imkonini beradi.
20-asr va undan keyingi davr (davomi):
4. Inklyuziv ta'lim: 20-asrning ikkinchi yarmida inklyuziv ta'limga e'tibor kuchaydi va bu harakatda musiqiy-ritmik faoliyat hal qiluvchi rol o'ynadi. Musiqa turli xil o'rganish uslublari va qobiliyatlariga ega bo'lgan talabalarni jalb qilish uchun kuchli vosita sifatida tan olingan. Masalan, ritm va zarbli asboblardan foydalanish alohida ehtiyojli talabalarni jalb qilishda samarali bo'ldi.
5. Madaniyatni asrab-avaylash: Madaniy meros va an’analarni asrab-avaylashda musiqiy-ritmik faoliyat ham muhim ahamiyatga ega. Butun dunyodagi mahalliy madaniyatlar o'zlarining tarixi va o'ziga xosligini yosh avlodlarga etkazish uchun musiqa va ritmik amaliyotlardan foydalanganlar. Bu, ayniqsa, tubjoy amerikalik baraban doiralarida va afrikalik baraban chalish an'analarida yaqqol namoyon bo'ladi.
21-asr:
6. Neyroilmiy tushunchalar: Neyrologiya sohasidagi yutuqlar musiqiy-ritmik faoliyatning kognitiv afzalliklarini yoritib berdi. Tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, ritm va musiqa bilan shug'ullanish miyaning turli sohalarini rag'batlantirishi, xotirani, e'tiborni va muammolarni hal qilish qobiliyatini oshirishi mumkin. Bu topilmalar zamonaviy sinflarda musiqa ta’limining ahamiyatini yanada ko‘rsatdi.
7. Raqamli innovatsiyalar: 21-asr musiqa taʼlimida raqamli inqilobga guvoh boʻldi. Interfaol ilovalar, onlayn darsliklar va virtual asboblar barcha yoshdagi talabalar uchun ritm va musiqani o'rganishni osonlashtirdi. Ushbu raqamli vositalar ko'pincha o'quv jarayonini o'yinga aylantiradi va uni yanada qiziqarli va qulay qiladi.
8. Globallashuv va termoyadroviylik: Dunyo o‘zaro bog‘langani sari musiqiy-ritmik faoliyat global xilma-xillikni aks ettirish uchun rivojlandi. Fyujn janrlari va madaniyatlararo hamkorlik keng tarqalgan bo'lib, ritm va musiqa qanday qilib chegaralardan oshib, odamlarni birlashtirishi mumkinligini namoyish etadi.
9. Terapevtik ilovalar: An'anaviy ta'limdan tashqari, musiqiy-ritmik faoliyat terapiya va reabilitatsiyada qo'llanilishini topdi. Musiqa terapiyasi, xususan, jismoniy va psixologik holatlarning keng doirasini hal qilish uchun ishlatiladi. Ritmik mashg'ulotlar vosita qobiliyatini rivojlantirish, nutq buzilishlari va hissiyotlarni ifodalashda yordam beradi.
Xulosa qilib aytish mumkinki, musiqiy-ritmik faoliyat ta’limda boy va rivojlanib boruvchi tarixga ega. Ular o'zgaruvchan ta'lim falsafalari, texnologik yutuqlar va madaniy siljishlarga moslashdilar. 21-asrda ritm va musiqaning ko'p qirrali afzalliklarini e'tirof etish innovatsiyalar va turli ta'lim sharoitlariga integratsiyalashuvni davom ettirmoqda va bu tarixiy an'ana o'rganish va inson ifodasining muhim qismi bo'lib qolishini ta'minlaydi.