Nazariy fizika kursi

7
г va y2 bo'lgan ikkita o'tkazuvchi sirt chegarasidagi 
to‘g‘ri tok chiziqlarining sinish qonunini toping.
4. Tok 
j
zichlik bilan tekis taqsimlangan silindrik o'tkazgich ichida 
silin­
drik b o ‘shliq mavjud. Ularning o'qlari parallel va bir-biridan a maso­
fada joylashgan. Silindrik b o‘shliq ichidagi magnit maydon kuchlangan­
ligini toping.
5. Sirt zichligi г bo'lgan bir jinsli tok o'tayotgan tekislikning magnit may­
donini toping.
6. Magnit singdiruvchanliklari ji\ va 
/12
bo'lgan ikki muhit chegarasida 
tokli kontur joylashgan. 
Vakuumda bu kontur hosil qilgan magnit 
maydon ma’lum deb hisoblab, butun fazoda H  magnit maydon kuch­
langanligini toping.
7. Magnit singdiruvchanliklari ji\ va Ц
2
bo'lgan ikkita muhit chegarasi 
tekislikdan iborat. Birinchi muhitda chegara tekislikka parallel holda 
a
masofa joylashgan I tokli yassi kontur L bor. Tok hosil qilayotgan 
magnit maydonni aniqlang.
8. Qanday holda maydon magnitostatik deyiladi?
9. Magnitostatika tenglamalarini yozing va izohlang.
10. Om qonunining differensial ko'riuishini yozing.
11. Umumlashgan Om qonuni qanday ta’riflanadi?
12. Maydon energiyasining saqlanish qonuni qanday xulosalarga olib ke- 
ladi?
13. Chiziqli o'tkazgich uchun tok tenglamasini yozing.
14. Ikki o'tkazgich chegarasida skalyar potensial uchun chegaraviy 
shart 
bilan toklar orasida qanday bog'lanish bor?
15. O'zgarmas tokning magnit induksiya vektori qanday yoziladi?

---

12-bob
Kvazistatsionar maydonlar
12.1 
Kvazistatsionarlik shartlari
Shu vaqtgacha statik va statsionar m aydonlarni k o‘rib chiqdik. 
Umuman olganda m odd iy muhitlarda o ‘zgaruvchi m aydonlarning tabi- 
ati muhitning xossalariga va m aydonning o'zgarish chastotasiga b o g ‘liq 
b o ‘ladi. Bunday o ‘zgaruvchi m aydonlarni o'rganishga o'tishdan oldin 
'elektrom agnit hodisalarining ichida alohida o ‘rin tutgan va tajribalarda 
muhim ahamiyat kasb etgan - kvasistatsionar maydonlarni ko:rib chiqa­
miz. Bu m aydonlar uchun b a ’zi kattaliklar uchun d { . . .} / d t  = 0 b o ‘lsa, 
boshqalari uchun nolga teng b o ‘lmaydi. Q uyida biz qanday hollarda 
maydonni kvazistatsionar deyish mumkin degan savolga ja vob beramiz.
1. Tashqi elektrom agnit m aydonga joylashtirilgan massiv (o ‘lcham- 
lari yetarlicha katta) o ‘tkazgichni ko'ram iz. Elektrom agnit m aydonning 
o'zgarishini ifodalovchi xarakterli uzunlik (davriy m aydonlarda t o ‘lqin 
uzunligi) A ~ с / и  jism ning chiziqli o'lcham lari (jism ning ixtiyoriy ikki 
nuqtasi orasidagi eng katta m asofa) L dan ju d a katta b o ‘lsin, y a ’ni
A » L 
yoki 
w < c / L
(12.1)
Bu shart bajarilganda ko'rilayotgan sohaning biror nuqtasidagi may­
donning o'zgarishi shu onning o ‘zidayoq boshqa nuqtalarga deyarli tar- 
qalib ulgiradi. B u shartni boshqacha k o ‘rinishda ham yozish mumkin. 
M aydonning o ‘zgarishini ifodalovchi xarakterli vaqt (davr) T ~ l/ui 
r. 
Bu yerda r m aydonning kechikish vaqti. 
Shunday qilib, yuqoridagi 
shart bajarilganda kechikish vaqtini inobatga olm asa ham b o ‘ladi. Buni 
m aydon kvazistatsionar b o ‘lishining birinchi sharti deb qarayrniz.
2. M aydon sekin o'zgarganda o'tkazgichlarda siljish toki o'tkazuv- 
chanlik tokidan ju d a kichik b o ‘ladi, y a ’ni