Neft va gaz kimyosi

C=0,00012 (760-P) (273+t)

(1)

bunda: C – belgilangan haroratga kiritilishi zarur bo‘lgan, mos tuzatma, 0⁰Cda; P – amaldagi barometrik bosim, mm.sim.ust.da.

1.1-jadvalda Sidney-YUng formulasi asosida hisoblangan tuzatmalar keltirilgan (0 ⁰C da).

Harorat		Har 10	Harorat	Har	Harorat	Har 10 mm.sim.
chegarasi,		mm.sim. ust.	chegarasi,	10 mm.sim. ust.	chegarasi,	ust. bosim
0^0C		bosim farqiga	0^0C	bosim farqiga	0^0C	farqiga tuzatma
		tuzatma		tuzatma
10	– 30	0,35	130 – 150	0,50	250 – 270	0,64
30	– 50	0,38	150 – 170	0,52	270 – 290	0,66
50	– 70	0,40	170 – 190	0,54	290 – 310	0,69
70	– 90	0,42	190 – 210	0,57	310 – 330	0,71
90 – 110		0,45	210 – 230	0,59	330 – 350	0,74
110	– 130	0,47	230 – 250	0,62	351 – 360	0,75

Barometrik bosim 760 mm.sim.ust dan past bo‘lgan holda tuzatmalar qo‘shiladi, 760 mm.sim.ust. dan yuqori bosimda olib tashlanadi.

Fraksiyali tarkibi ma’lum bo‘lmagan neft mahsulotini haydashda uning maksimal chiqishini aniqlagan holda, biroq maksimal harorat o‘lchanmasdan, birinchi marta haydash bajariladi. Ikkilamchi haydashda o‘lchov silindridagi haydalgan mahsulotning hajmi birinchi haydashdagidan 1 mm ga kam bo‘lguncha olib boriladi. Bunda termometr ko‘rsatgan harorat belgilanadi va isitgich o‘chiriladi, jarayon avvalgi holdagidek davom ettiriladi.

Termometr ko‘rsatkichining to‘g‘riligi asosiy omil bo‘lib hisoblanadi.

XULOSA
Oʻzbekiston Respublikasi mustakillikka erishganidan soʻng Neft sanoatini rivojlantirish masalasi muhim ishga aylandi. 1992 yil 23-dekabrda neft va gaz sanoati hamda u bilan bogʻliq barcha korxona, tashkilot, muassasalar yagona boshqaruvga birlashtirilib, "Oʻzbekneftgaz" milliy korporatsiyam tashkil etildi. 1993 yil Fargʻona botigʻining oʻta chuqur qatlamlaridan (Mingbuloq tuzilmasidan) neft otilib chiqdi (qidiruv burgʻilash ishlari davom etmoqda). Respublika neft sanoati xalq xoʻjaligining neftga boʻlgan talabini toʻliq qondirish imkoniyatlariga ega. Ayniqsa, Koʻkdumaloq koni jadal surʼatlar bilan ishga tushirildi. 1995 yilda Oʻzbekistonda 7 mln. t ga yaqin neft va kondensat qazib olindi. 1991—2003 yillarda Oʻzbekistonda neft va gaz kondensatini olish 2,8 marta oshdi (1990 yilda 2,81 mln. t; 1997 yilda 7,9 mln. t) va 1995 yilda neft importini tugatib, respublikaning neft mustaqilligini taʼminlashga imkon yaratdi. 2001 yilning yanvariga kelib Oʻzbekistonda 59 kondan neft olindi, 17 ta kon ishlatishga tayyorlangan va konservatsiyada. 13 ta kon qidiruv holatida.

Neft qazib olish va konlarni izlab-tekshirish boʻyicha Oʻzbekiston — Malayziya qoʻshma korxonasi (Oʻz-Maloyl) (1994) tashkil etildi. Oʻzbekiston neft mustaqilligiga erishgach, chetdan neft va neft mahsulotlari tashib keltirishga zarurat qolmadi. 2000 yilda Oʻzbekiston Neft sanoatida gaz kondensata bilan birga 7,53 mln. t neft qazib olindi.

Neft-kimyo sanoatining rivojlanishi tufayli hozirgi zamon iqtisodiyotida neftning ahamiyati ortib bormoqda. Jahonda Neft sanoati AQSH, Rossiya, Buyuk Britaniya, Saudiya Arabistoni, Eron, Quvayt, Venesuela, Xitoy va boshqa mamlakatlarda rivojlangan.

Neftni  qayta ishlash  -  Neftdan  neft mahsulotlari (benzin, kerosin, dizel yonilgʻisi, mazut, moy, bitum, gudron, parafin va boshqalar)olishda qoʻllanadigan texnologik usullar majmui. Neftni qayta ishlashdan avval neft tarkibidagi suv, tuz va mexanik aralashmalar tozalanadi, keyin uni stabillashtirish, yuqori haroratda bugʻlatib haydash, distillyatlarni tozalash, qoʻshimchalar qoʻshish va boshqalar bajariladi. Neftni haydash usuli miloddan avval maʼlum edi. Bu usul neftdan dori-darmon tayyorlash maqsadida qoʻllangan. Qadimgi yunon tabibi Kassiy Feliks va Abu Ali ibn Sino neftni haydashga oid tajribalar oʻtkazishgan. Xorazm geografi Bakron (13-asr) Boku neftini haydash haqida birinchi boʻlib eslatib oʻtadi. XVIII asrga kelib neft konlarini qidirish va oʻrganish munosabati bilan neftni haydashga katta eʼtibor berildi. Neftni haydash laboratoralari qurildi. 1823-yilda aka-uka Dubininlar Mozdok shahri yaqinida davriy ishlaydigan neftni haydash zavodini qurdilar. Ular kubga quyilgan 40 chelak neftdan 16 chelak haydalgan neft olganlar. Shu tariqa neftni haydash zavodlari taraqqiy eta boshladi.