Nig m atov xik m atulla raxm ano V qurbon sodikovich

2.3. Rolli - o‘yinlar orqali o‘qitish
Ushbu o‘qitish usuli A&ikada bizning eramizdan oldin \1-IV asrlarda 
boslilangan. Barcha sport o‘yinlari liam o‘rganish asosida bo‘ladi. Masalan, 
harbiy o ‘ymlar, ya’ni har xil nuanyovrlar ham o‘rgatish usuh hisoblanadi.
9

---

0 ‘yin orqali bilim olish boshqa pedagogik texnologiyalardan farqi 
quyidagilar:
har xil yoshdagi insonlarga taalluqliligi;
o'yinda inson o‘zining barcha kuchini va emotsiyasini ishlatib 
psixologik barer qiyinchiliklaridan o‘tadi;
ishtirokchidan initsiativlikni, xohishni, malakasini va harakatini 
talab qiladi;
har qanday savollarni yechishga, bilimni berishga va undashga
chorlaydi;
jamoalik, kollektivlik, guruhlik forma bo‘lgani uchun bir-biri 
bilan musobaqa asosida yangi natijalarga erishishi mumkin.
Rolli о‘yin interaktiv o‘qitish usuli (metodi) hisoblanadi, ya’ni 
talabalami samaraU o‘qitish usuli boiib, amaliy ishlarga oigatadi.
Ushbu o‘yin bilim berish usulini samaradorligini oshirish uchun ular 
qisqa yo‘naltirilgan va juda yaxshi rejalashtirilgan boiishi shart.
Asosan rolli o‘yinlari pedagogikada quyidagi yo‘nalishlarda 
ishlatiladi:
- diagnostikada;
- bilimni namoyish qilishda;
- xatolami ko‘rsatishda;
- bilimning samarasini baholashda;
- passiv talabalami ishga jalb etishda.
Ushbu rolli usulini ayniqsa chet tillarini o‘rgatishda keng 
foydalaniladi.
2.4. Trening;
Trening so‘zning inglizcha tarjimasi training - trenirovka degani. Bu 
so‘z XX asrning boshida Deyl Karnegi tomonidan taklif etilgan.
Trening - bu o‘qitishning intensiv formasi hisoblanadi, unda asosiy 
maqsad amahy (praktik) bilim olishga va ozgina (20%) nazariy bilimga 
asoslangan. Ushbu o£qitish 10-15 kishilik gxmjhlarda o‘tkazilib 6-8 soatdan 
5 kun ichida olib boriladi. Treneming asosiy maqsadi (masalasi) barcha 
ishtirokchilarga qo‘yilgan muammoni yechish uchun impuls (yo‘nalish, 
yordam) berish hisoblanadi.
Treningda ham amaliy topshiriqlaini bajarish, miyani maksimal 
ishlatish, rolli o‘yinlaridan foydalanish hisoblanadi. Bu esa insonlaming 
o‘zini bilishga, boshqa ishtirokchilar tomonidan berilgan kritik xatolarini 
to‘g£rilashga va o‘zini ustida ishlashga chaqiradi.
Asosan ushbu trening usuli qachon va kimlarga kerak degan savolga 
quyidagiclia javob berish mumkin:
- inson o‘zining qobiliyatiga ishonmay qolganda;
- insonda qandaydii' qo‘rquvlar boiganda;
10

---

- o‘z ishidagi daromadini oshirishda;
- o‘zinmg fikrlash potentsial oshirishda;
Treningning turlari:
Bilim 
olish. 
Bularga 
rahbarlar, 
liuxgalterlar, 
IT 
(axborot 
texnologiyalari) 
va 
boshqa 
sohalardagi 
mutaxassislar 
bilimlarini 
oshirishlari ucihun kerak.
Psixologik. 
0 ‘quvchilar o‘z bilimini oshirish uchun psixologik 
muammosini yechish uchun kerak.
0 ‘zini sihaxs sifatida oshirishda. Asosiy masala - bu har bir shaxs 
o'zining o‘ziga nisbatan ishonchligini oshirishga va tayyor shaxs sifatida 
ekanligini tan olishga mo'ljallangan.
Bundan tashqari:
- ijtimoiy psixologik (adaptivlik);
- biznes - treninglar (daromadini oshirish);
- relaksatsion treninglar (ishlash va dam olishni o‘rniga qo'yish);
- korpotativ (kvahfikatsiyasini oshirish);
- aralash (8 soatlik bilim olish).
Trening usulida nazariy bilim 10-20%, qolgan 80-90% amahy.
Repititorlar kurslarni vaqtini cho‘zib maydalab o‘qitishadi, treningda 
esa masalan 2 kun 8 soatdan olib boriladi. Biznesmenlar va tadbirkorlar 
treningni xohlashadi.
Treningtu albatta aqlh, tajribah va juda katta tajribaga ega bo‘lgan, 
har xil masalalarni yecha oladigan mutaxassis bo‘lishi kerak.
Trening darslarini olib borish uchun quyidagilar kerak bo‘ladi:
- qisqarlirilgan ma’ruzalar;
- diskussiyalar;
- video yozuvlar:
- har xil turdagi mashqlar:
- o'yinfer formasi va boshqalar.