Nv-nin diaqnostikası fənnindən mühazirələr. Bölmə Diaqnostika, predmeti və sistemi. Diaqnostikanın əsas anlayışları

Diaqnostika sistemi

Obyekti kimi nəzərdən keçirilən avtomobilin yaxud onun hər hansı aqreqat və mexanizminin diaqnostikası texniki sənədlərdə verilmiş xüsusi alqoritmi əsasında icra edilir. Bu vaxt müxtəlif təyinatlı texniki vasitələrdən istifadə edilir.

Obyekt texnoloji avadanlıq və alqoritm birlikdə diaqnostika sistemini təşkil edir.

Diaqnostika obyektinin işləmə qabiliyyətinin öyrənilmə mümkünlüyü , onun istismar prosesində texniki vəziyyətinin dəyişmə qanınauyğunluğundan asılıdır. Yəni, avtomobilin konstruksiyasında elə xarici əlamətlər yaranmalıdır ki,onlara əsasən obyektin texniki vəziyyəti haqqında mülahizə yürüdülə bilsin və texniki vəziyyətin parametrləri sökmə - yığma işləri aparmadan bilavasitə ölçülə bilsinlər.

Şəkil 1.3-dən göründüyü kimi, diaqnostikada işlədilən texniki vasitələri 2 qrupa bölünür: xarici və daxili avadanlıqlar.

Obyektin işləmə xarakterinə görə funksional və test sistemli diaqnostikaları fərqləndirirlər.

Funksional sistem obyekt özü işlədiyi zaman, test sistemi isə obyektin müxtəlif qurğular vasitəsilə (imitasiya avadanlığı ilə) işlədilərkən aparılan diaqnostikaya deyildir. Bir neçə diaqnostika prosesi üçün olan sistem universal,bir diaqnostik prosesi nəzərdə tutan sistem isə xüsusi diaqnostika sistemi adlanır.

Ümumi diaqnostika sistemində element bütövlükdə, diaqnostika obyekti kimi qəbul edilir və onun texniki vəziyyəti, istismara yararlılığı baxımından təyin edilir. Lokal diaqnostika sistemində isə elementin tərkib hissələri (aqreqat, sistem, mexanizm) diaqnostika edilir.

Diaqnostika avadanlığının idarə olunma xarakterinə görə diaqnostika sistemi avtomatik və əl ilə idarə edilən tipli olurlar.Diaqnostika prosesi periodik və fasiləsiz aparıla bilər. 1-cisi müəyyən yürüşlərdən sonra texniki qulluqdan,həmçinin avtomobilin cari təmirindən əvvəl xarici avadanlıqla ,2-cisi isəhərəkət tərkibinin istismarı prosesində daxili texniki vasitələrlə yerinə yetirilir.

Elmi texniki tərəqqinin nailiyyətlərinin Avtomobil sənayesinə tətbiqi ilə əlaqədar müasir avtomobillərin konstruksiyalarının təkmilləşdirilməsi nəticəsində onların dinamikliyi, etibarlılığı, məhsuldarlığı və digər istismar xüsusiyyətləri, kəskin yüksəlmişdir. Bununla yanaşı, müasir avtomobillərin konstruksiyaları kifayət qədər mürəkkəbləşib,onların qiyməti artıb və eyni zamanda hərəkət təhlükəsizliyi tələblər yüksəlib. Bütün bunları müasir şəraitdə avtomobillərin texniki vəziyyətinin daha səmərəli idarə edilməsinin təşkil edilməsi üçün operativ nəzarətin tətbiqini normallaşdırır. Avtomobillərin texniki vəziyyətindən operativ nəzarəti texniki qulluq və təmir sahələrindəki diaqnostika avadanlıqları vasitəsilə təşkil etmək, iqtisadi və təşkilatı cəhətdən səmərəli deyil və mürəkkəb prosesdir. Ona görə də avtomobilin texniki vəziyyətinə operativ nəzarəti təmin etmək məqsədilə konstruksiyada quraşdırılan diaqnostika vasitələri daha geniş tətbiq edilir.

Bu səbəbdən hazırda dünyanın aparıcı avtomobil firmaları avtomobilin konstruksiyalarında quraşdırılan diaqnostika vasitələrinin tətbiqinə yüksək diqqət yetirirlər.

Funksional tələbatına görə, diaqnostika vasitələri 2 qrupa bölünürlər. 1-ci qrup bütövlükdə avtomobilin və ya onun bir sıra aqreqatlarının diaqnostika edilməsi üçün nəzərdə tutulan diaqnostik vasitələri kompleksindən ibarətdir. 2-ci qrup isə avtomobilin elementlərinin dərin diaqnostikası üçün olan işçi və xüsusi diaqnostika vasitələri daxildir.

Avtomobilin diaqnostika avadanlığı ilə əhatə edilmə dərəcəsi baxımından diaqnostika vasitələri 3 hissəyə bölünürlər:

-avtomobilin bütövlükdə diaqnostikasının ümumi sisteminə daxil olan vasitələr;

-avtomobilin ayrı-ayrı aqreqat, sistem, mexanizm və qovşaqlarının lokal sisteminə daxil olan vasitələr;

-ayrılıqda tətbiq edilən diaqnostika vasitələri.

Idarə olunmanın avtomatlaşdırma dərəcəsinə görə diaqnostika vasitələri avtomatlaşdırılmış, yarımavtomat, avtomatlaşdırılmamış və kombinə edilmiş olur.

Diaqnostika vasitələri istifadə edilən enerji növünə görə təsnif olunurlar.Rabitə kanalında siqnal daşıyıcıların enerji növünə görə diaqnostika vasitələri elektrik, maqnit, mexaniki, optik, pnevmatik, hidravlik, elektron, kombinə edilmiş və s.olur.Enerji mənbəyinə görə isə diaqnostika vasitələri:avtomobilin elektrik şəbəkəsindən ,xarici elektrik şəbəkəsindən mexaniki və pnevmatik tipli enerji ilə qidalanan olur.

Avtomobilin onun hər hansı elementinin texniki vəziyyəti diaqnostika proqramına daxil olan əməliyyatların müəyyən ardıcıllıqla yerinə yetirilməsi nəticəsində qiymətləndirilir. Proqrama daxil olan əməliyyatlar ilə xarakterik xüsusiyyətlərə malik olmalıdır ki,alınan nəticəyə əsasən, obyektin texniki vəziyyəti haqqında düzgün mühakimə yürüdülsün.

Avtomobildə baş verən imtina və nasazlıqların müəyyənləşdirilməsi obyektiv xarakter daşımalıdır. Obyektiv xarakter dedikdə, operatorla(diaqnostika işçisi ilə) avadanlığın birlikdə fəaliyyəti başa düşülür.