O. M. Mirtazaev epidemiologiyadan amaliy mashg


Xo’jayin organizmining epidemik jarayondagi xususiyatlari



Yüklə 0,79 Mb.
səhifə6/169
tarix26.11.2023
ölçüsü0,79 Mb.
#135416
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   169
O. M. Mirtazaev epidemiologiyadan amaliy mashg-fayllar.org (1)

Xo’jayin organizmining epidemik jarayondagi xususiyatlari 
Kasallanishga moyillik xo’jayin organizmning parazitlar uchun yashash
muhiti bo’la olish va ularning parazitlik qilib yashashiga javoban patologik va
immunologik reaksiyalar bilan javob qila olish xususiyatidir. Ma’lum turdagi
kasallik qo’zg’atuvchilariga nisbatan aholi orasidagi moyillik har xildir. Bundan
tashqari kasallikning kechishi va og’ir-engilligi ham turlicha bo’ladi (engil,
o’rtacha, og’ir). Kasallik qo’zg’atuvchisini tashuvchilik ham, kasallikning yashirin
davri ham turlicha bo’ladi. Odamlar populyatsiyasi kasallikka moyilliklari
bo’yicha geterogendirlar (turlichadir). Ular kasallikka nisbatan chidamliligi
jihatdan genotipik xarakterga ega bo’ladi. Bir turdagi kasallikka juda moyil
bo’lgan odam boshqa turdagi kasallikni yuqtirmasligi mumkin.
Har bir ma’lum turdagi kasallik qo’zg’atuvchilari organizmning ma’lum a’zo
va to’qimalarida yashashlaridan tashqari bir populyatsiyadagi odamlardan ma’lum
kishilargagina yuqadi. Bu xususiyat odamlarda interferon hosil bo’lishiga, qon
zardobi tarkibidagi immunoglobulinlarga, qon guruhiga va boshqa omillarga
bog’liqdir.
Immunitet - organizmning hayoti davomida hosil qiladigan kasallik
yuqtirmaslik xususiyatidir. Bu xususiyat irsiyat qonunlari bilan bog’liq bo’ladi.
Ba’zi organizmlarda immunitet kuchli va uzoq davom etadigan bo’lsa, ba’zilarida
kuchsiz va qisqa muddatli bo’ladi. Xo’jayin organizmi populyatsiyasining moyillik
darajasi bo’yicha genotipik va fenotipik geterogenligi, shu populyatsiyalarda
parazitlik qiluvchi kasallik qo’zg’atuvchilarning turli sharoitlarda yashashiga va
turli xususiyatlar kasb etishiga olib keladi. Ishlab chiqarish usuliga bog’liq bo’lgan
ijtimoiy munosabatlar yig’indisi va bundan kelib chiqadigan ma’lum ijtimoiy
elementlar epidemik jarayon rivojlanishida ishtirok etuvchi va sharoitga qarab bu
jarayonni tezlashtirishga yoki pasaytirishga ta’sir qiluvchi omil ijtimoiy omil deb
ataladi.
Ijtimoiy omilning epidemik jarayonga ta’siri to’g’risidagi ta’limotga birinchi
bo’lib L. V. Gromashevskiy asos soldi.
Bu ta’limotga asosan, epidemik jarayonning rivojlanishdagi sifat va miqdor


14
o’zgarishlari bu jarayonni harakatga keltiruvchi ijtimoiy, iqtisodiy va tabiiy


omillarning ko’p yoki kamligiga bog’liq bo’ladi. Ya’ni epidemiya xususiyatlari
bo’yicha o’zgarmas bo’lgan kasallik qo’zgatuvchilarining zararlangan
organizmdan zararlanmagan organizmga o’tishini kuchaytiruvchi ijtimoiy va tabiiy
omillar ta’siri ostida rivojlanadi.
Ijtimoiy va tabiiy omillar epidemik jarayonga faqatgina tezlashtiruvchi yoki
susaytiruvchi ta’sir qilib qolmay, balki bu jarayonning ichidan o’z-o’zini
boshqarishini ham ta’minlaydi.
Tabiiy omil - tashqi muhitdagi abiotik va biotik elementlarning uzluksiz yoki
biron-bir ijtimoiy muhit orqali epidemik jarayonga tezlashtiruvchi yoki
susaytiruvchi sifatidagi ta’siridir.
Shunday qilib, biologik, ijtimoiy va tabiiy omillar epidemik jarayonni
harakatga keltiruvchi kuch hisoblanadi.
Epidemik jarayon to’g’risidagi ta’limotning ikkinchi qismi uning rivojlanish
mexanizmidir. Ya’ni epidemik jarayon qanday rivojlanadi?


Yüklə 0,79 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   169




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin