Hizmetler, makine, ekipman ve teçhizat ile iç üretimde kullanılan yarı mamul maddeler (Türkiye’den: baklagil, ekmeklik un, şeker ve şekercilik mamulleri, çikolata, bisküvi gibi gıda maddeleri ile plastik eşyalar, mutfak eşyaları, mensucat ürünleri ve bazı sanayi makineleri)
Önemli İhracat Kalemleri
Tarım ürünleri (Türkiye’ye: hayvan derileri ve bazı sanayi yarı işlenmiş malzemeleri)
Filistin’de Türk vatandaşlarının sayısı
Filistin’de Kudüs Başkonsolosluğumuz veri tabanına kayıtlı 324 vatandaşımız yaşamaktadır. Vatandaşlarımızın büyük çoğunluğu doğumla Filistin vatandaşı olup, sonradan vatandaşlığımızı alan kişilerdir.
Türkiye’deki Filistin vatandaşlarının sayısı
Ülkemizde çeşitli sebeplerle ikamet eden 435, çalışan 20, öğrenim gören 416 olmak üzere 871 Filistin vatandaşı bulunmaktadır.
Kardeş Şehirler
Şanlıurfa-El Halil(Hebron), Antalya(Kale)-Bet Jallah, Isparta(Yalvaç)-Beytüllahim, İstanbul(Zeytinburnu)-Beyt Hanun, İstanbul(Pendik)-Cenin, İstanbul(Ümraniye)-Jabalia Nazlah, İstanbul(Bayrampaşa)-Nablus, Bursa(Osmangazi)-Gazze, Konya(Selçuklu)-Beyt Hanun, Ankara(Keçiören)-Jabalia Nazlah, Ankara(Sincan)-Gazze(Beyt Lahya) arasında kardeş belediye ilişkisi mevcuttur.
FİLİSTİN HAKKINDA GENEL BİLGİLER
15 Kasım 1988 tarihinde Cezayir’de 19uncu toplantısını yapan Filistin Kurtuluş Örgütüne bağlı (FKÖ) Filistin Ulusal Konseyi (FUK), sürgünde bağımsız “Filistin Devleti”nin (State of Palestine) resmen kurulduğunu ilan etmiştir.
Filistin’deki mevcut yönetim yapısı, mevcut adıyla Filistin Ulusal Yönetimi (FUY), 1993 ile 1995 yılları arasında Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) ile İsrail arasında imzalanmış olan bir dizi anlaşmayla (Oslo I ve II) biçimlendirilmiştir. Hem sürgündeki Filistin Devleti’ni hem de FUY’ni tanıyan devletler olduğu gibi, yalnızca FKÖ’nü ya da FUY’ni tanıyanlar da bulunmaktadır. Mayıs 2012 itibarıyla 132 ülke sürgündeki Filistin Devleti’ni tanımış olup, Türkiye, Filistin Devleti’ni ilk tanıyan ülkeler arasında yer almıştır.
Filistin’in siyasal ve yönetim yapısı, birbiri içine girmiş, karmaşık, kuvvetler ayırımının kesin çizgilerle belirlenmediği, değişken ve geçici nitelikli, ilk bakışta anlaşılması zor bir görünüm yansıtmaktadır. Filistin topraklarının 1967’den bu yana İsrail’in işgali altında bulunması bu yapının net bir şekilde anlaşılmasını daha da güçleştirmektedir.
Siyasal bir yapı olarak, sürgündeki Filistin Devleti mevcudiyetini sürdürmekle birlikte, İsrail işgali altındaki topraklarda (Doğu Kudüs dahil Batı Şeria ve Gazze Şeridi) halen bir “devlet” değil bir “yönetim” (Filistin Ulusal Yönetimi) bulunmaktadır. Gazze Şeridi fiilen Hamas’ın kontrolündedir.
Hamas, 25 Ocak 2006’da Filistin’de, İsrail’in zımni onayı, ABD ve AB olmak üzere, uluslararası toplumun desteğiyle yapılan ve demokratik standartlara uygun, adil ve şeffaf bir şekilde gerçekleştirildiği kabul edilen Yasama Konseyi seçimlerini Fatah’ı geride bırakarak kazanmıştır.
2007 yılı içerisinde önce Hamas ile Fatah arasında sağlanan Mekke Mutabakatı’yla Ulusal Birlik Hükümeti kurulmuş; ancak, bilahare taraflar arasında silahlı çatışmaların artmasıyla, biri Batı Şeria’da uluslararası toplum tarafından tanınan meşru, diğeri Hamas’ın kontrolü altına giren Gazze’de fiili ve uluslararası alanda kabul görmeyen iki ayrı FUY Hükümeti hüküm sürmeye başlamıştır.
Fatah ve Hamas, Filistin’de birlik ve beraberliğin sağlanabilmesini teminen Mısır’ın arabuluculuğunda uzlaştıklarını açıklamışlar; bu çerçevede, 4 Mayıs 2011 tarihinde Kahire’de uzlaşı belgesini imzalamışlardır. Taraflar arasında varılan anlaşma çerçevesinde tarafsız teknokratlardan oluşacak geçici bir hükümet teşkil edilmesi, hükümetin 6 ay boyunca görev yapması ve bu süre zarfında seçimlerin tertiplenmesi öngörülmüştür. Bununla birlikte geçici hükümetin Başbakanı üzerinde mutabakata varılamadığı cihetle uzlaşı henüz uygulamaya geçirilememiş olup, Filistinli grupların son dönemde bu yöndeki çabalarını yoğunlaştırdıkları gözlemlenmektedir.
FUY’nde halen geçmişteki Osmanlı, İngiliz ve Ürdün yönetimlerinin izlerini taşıyan, şeriat hükümlerine bağlı mahkemelerin de bulunduğu karmaşık ve kademeli bir yargı sistemi bulunmaktadır. Yüksek yargı mensupları doğrudan FUY Başkanı tarafından seçilmektedir.
Yerel yönetim olarak, Filistin topraklarında 16 valilik bulunmaktadır. Aynı zamanda seçim bölgeleri olan valiliklerin 11’i Batı Şeria’da, 5’i Gazze Şeridi’ndedir. Valiler FUY Başkanı tarafından atanmaktadır. Valilikler FUY Yerel Yönetim Bakanlığına bağlıdır.
BM Genel Kurulu’nun 22 Kasım 1974 tarih ve 3236 sayılı Kararı ile Filistin ile ilgili konulardaki “oturumlara katılma” çağrısı yapılan FKÖ’ne, aynı tarihli 3237 sayılı Kararla da BM’de “gözlemci” statüsü verilmiştir. Filistin Devleti’nin ilanı kararından sonra ise BMGK bu statüyü 43/177 sayılı karar ile Filistin Devleti’ne devretmiştir. BM Genel Kurulu’nun Temmuz 1998’deki 52/250 sayılı Kararıyla da Filistin’e “BM Genel Kurulu’nun oturumlarına katılma, yanıtlama ve karar tasarılarına ortak sunucu olma”, “Filistin ve Ortadoğu sorunlarında usule ilişkin söz alma” gibi hak ve imtiyazlar tanınmıştır. Halen Filistin, Arap Ligi’nde ve İslam İşbirliği Örgütü’nde (İİT) “Filistin Devleti” adıyla tam üye olarak yer almaktadır. Bağlantısızlar Hareketi’nin tam, Afrika Birliği Örgütü’nün de gözlemci üyesidir.
Kudüs’ün statüsünü ise 29 Kasım 1947 tarihli 181 sayılı BM Genel Kurulu Kararı ile kabul edilen “corpus separatum” tanımlamaktadır. Bu karara göre, Beytüllahim (Betlehem) de içinde olmak üzere yakın civarındaki kasaba ve köyleri de kapsayacak Kudüs ve çevresi, askersizleştirilerek uluslararası bir rejim çerçevesinde BM adına “Vesayet Konseyi” (Trusteeship Council) tarafından yönetilecek “ayrı ve özel statülü bir toprak parçası“ olarak öngörülmüştür. Bu Karar, Kudüs’ün yönetim şeklini, sınırlarını, Kutsal yerlerin durumunu diğer hususlarla birlikte belirlemiştir. BM, 1948 yılında İsrail Devleti’nin ilanından sonra “corpus separatum” statüsünün geçerliliğini müteakip kararlarıyla da güvence altına almış, 9 Aralık 1949’da kabul ettiği 303(III) sayılı Karar ile Kudüs’ün sürekli uluslararası rejim altına alınması niyetini yinelemiş ve 4 Nisan 1950’de Kudüs kentinin bu statüsünü onaylamıştır. Kararda “corpus separatum”un sınırları da tanımlanmıştır.
Filistin Devleti Başkanı Mahmud Abbas, 66.BM Genel Kurulu sırasında 23 Eylül 2011 tarihinde Filistin Devletinin BM’ye tam üyelik başvurusunu BM Genel Sekreteri Ban Ki-Moon’a resmen tevdi etmiştir. Filistin’in tanınma başvurusu ilk aşamada Güvenlik Konseyi’nde incelenmektedir.
4 Ekim 2011 tarihinde AKPM Filistin Parlamentosu’na “Demokrasi Ortağı Statüsü” tanımıştır.
5 Ekim 2011 tarihinde UNESCO Yürütme Kurulu 40 olumlu, 4 olumsuz, 14 çekimser oyla, Filistin’in UNESCO’ya üyeliğine ilişkin bir tavsiye kararı almıştır. 31 Kasım 2011 tarihinde 36. UNESCO Genel Konferansı’nda gerçekleştirilen oylama neticesinde Filistin katılan 173 ülkenin 107 evet oyuna karşılık 14 hayır ve 53 çekimser oy ile, UNESCO’nun 195.üyesi olmuştur. Olumsuz oy veren ülkeler ABD, İsrail, Kanada, Almanya, Hollanda, Çek Cumhuriyeti, İsveç, Litvanya, Avustralya ve bazı küçük ada devletleri iken, AB üyelerinin çoğunluğu ile Japonya, Kore gibi ülkeler çekimser kalmışlardır. Heyetimiz Filistin’in UNESCO üyeliğini öneren karar tasarısının ortak sunucuları arasında yer almış ve olumlu oy kullanmıştır.
Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas, 67. BM Genel Kurulu sırasında 27 Eylül 2012’de yaptığı konuşmada ise özetle, barış şansının artırılması yolunda, Filistin’in, BM’de tam üyelik elde edebilmesi için çabalarını sürdüreceklerini, aynı zamanda BM Genel Kurulu’nun bu oturumunda, Filistin Devleti’ni BM’ye “üye olmayan devlet” olarak değerlendirecek bir kararın kabul edilmesi amacıyla, bölgesel kuruluşlar ve üye devletlerle yoğun istişarelere başlayacaklarını, bu çabalarında mevcut İsrail devletinin meşruiyetini kaybetmesini değil, Filistin devletinin gerçekleşmesini savunmayı amaçladıklarını dile getirmiştir.
Arap Ligi’nin 12 Kasım 2012 tarihinde gerçekleştirdiği toplantıda, Filistin’in 29 Kasım’da BM’ye “üye olmayan gözlemci devlet” statüsü için başvurması kararlaştırılmıştır.
TÜRKİYE-FİLİSTİN İLİŞKİLERİ Karşılıklı ziyaretlere ilişkin son durum:
10. Cumhurbaşkanımız Sayın Ahmet Necdet Sezer 8 Haziran 2006 tarihinde Filistin’i ziyaret etmiştir.
Filistin Devleti Başkanı Mahmud Abbas, 12-13 Kasım 2007 tarihlerinde ülkemizi ziyaret etmiştir. Başkan Abbas ayrıca, 6-8 Şubat 2009, 16-17 Temmuz 2009, 6-7 Ocak 2010, (CICA Zirvesi öncesinde) 6-7 Haziran 2010, 5-7 Aralık 2010 ve 23-24 Haziran 2011 tarihlerinde ülkemize çalışma ziyaretinde bulunmuştur. Adıgeçen ayrıca, 23 Temmuz 2011 tarihinde İstanbul’da düzenlenen II. Filistin Büyükelçiler Konferansı kapsamında ülkemizi ziyaret etmiştir.
Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas, 19-21 Aralık 2011 tarihlerinde ülkemize çalışma ziyareti gerçekleştirmiş, bu çerçevede Sayın Cumhurbaşkanımız, Sayın Başbakanımız ve Sayın Bakanımız ile temaslarda bulunmuştur.
Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas, 28 Şubat – 1 Mart 2012 tarihlerinde ülkemize çalışma ziyareti gerçekleştirmiş, bu çerçevede Sayın Cumhurbaşkanımız, Sayın Meclis Başkanımız, Sayın Başbakanımız ve Sayın Bakanımız ile temaslarda bulunmuştur.
Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas, 3-6 Haziran 2012 tarihlerinde, Dünya Ekonomik Forumu’na katılmak üzere ülkemizi ziyaret etmiş, Sayın Cumhurbaşkanımız, Sayın Başbakanımız ve Sayın Bakanımızla görüşmeler gerçekleştirmiştir.
Başkan Abbas ayrıca, 21-23 Eylül 2012 tarihlerinde ülkemizi ziyaret etmiş, Sayın Başbakanımızla bir görüşme gerçekleştirmiştir.
Başkan Abbas son olarak, 16-17 Ekim 2012 tarihlerinde ülkemize çalışma ziyaretinde bulunarak Sayın Başbakanımız ve Sayın Bakanımız ile temaslarda bulunmuştur.
Filistin Devlet Başkanının eşi Amina Abbas, Sayın Başbakanımızın refikalarıyla birlikte himaye ettikleri Van depremzedelerine yardım amaçlı yemek vesilesiyle, 13-15 Nisan 2012 tarihlerinde ülkemizi ziyaret etmiştir.
Gazze’deki fiili yönetimin Başbakanı İsmail Haniye, özel bir ziyaret çerçevesinde 1-4 Ocak 2012 tarihleri arasında ülkemize gelerek, Sayın Başbakanımız, Sayın Bakanımız ve siyasi partilerin liderleriyle temaslarda bulunmuştur.
Hamas lideri Halit Meşal, 16-17 Mart ve 24 Temmuz 2012 tarihlerinde ülkemizi ziyaret etmiş, Sayın Cumhurbaşkanımız, Sayın Başbakanımız, Sayın Bakanımız ve MİT Müsteşarı Hakan Fidan ile görüşmüştür. Ayrıca, 30 Eylül 2012 tarihinde Adalet ve Kalkınma Partisi 4. Olağan Kongresine katılmak üzere ülkemizi ziyaret etmiştir.
Gazze’deki fiili yönetimin Başbakan Yardımcısı, Dışişleri ve Planlama Bakanı Muhammed Awad, 14-17 Mayıs 2012 tarihlerinde ülkemize özel bir ziyarette bulunmuş, Sayın Bakanımız, Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Mehmet Görmez ve TİKA Başkan Vekili ile görüşmeler gerçekleştirmiştir.
Sayın Başbakanımız 2 Mayıs 2005 tarihinde Filistin’i ziyaret etmiştir.
Dönemin Dışişleri Bakanı Ali Babacan Ekim 2007’de bölge turu çerçevesinde 8-9 Ekim 2007 tarihlerinde Filistin’i ziyaret etmiştir.
FUY Dışişleri Bakanı Riyad Al-Malki 14-17 Şubat 2008 tarihlerinde Ankara’da düzenlenen Filistin Büyükelçileri Konferansı kapsamında ülkemizde bulunmuştur. Adıgeçen ayrıca, 7-9 Haziran 2010 tarihlerinde İstanbul’da düzenlenen CICA Zirvesi’ne iştirak etmiş; bu çerçevede Sayın Bakanımızla bir görüşme gerçekleştirmiştir. Malki son olarak, 9 Kasım 2012 tarihinde ülkemizi ziyaret etmiş, Sayın Bakanımız ve Mısır Dışişleri Bakanı ile birlikte Filistin’in Ankara Büyükelçisi tarafından ülkemizde mukim Büyükelçilere verilecek akşam yemeğine katılmıştır.
5 Eylül 2011 tarihinde ülkemizi ziyaret eden FATAH Dış İlişkiler Komiseri Nabil Şaat, Sayın Bakanımızla Filistin’in BM’ye başvurusu konusunda istişarelerde bulunmuştur.
14-18 Kasım 2011 tarihlerinde Filistin Ulusal Yönetimi (FUY) Askeri İstihbarat Kurumu Başkanı başkanlığındaki heyet, ülkemize gelerek Ankara ve İstanbul’da Emniyet Genel Müdürlüğü birimlerini ziyaret etmiştir.
Sayın Bakanımız, İsrail’in Gazze’ye yönelik operasyonları nedeniyle bazı Arap Ligi üyesi devletlerin Dışişleri Bakanları ile birlikte Filistin halkı ile dayanışma sergilemek amacıyla, 20 Kasım 2012 tarihinde Gazze’yi ziyaret etmiştir.
İkili Siyasi İlişkiler:
Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ)’yle 1975 yılından itibaren resmi ilişki kuran Türkiye, 15 Kasım 1988’de Cezayir’de sürgünde ilan edilen “Filistin Devleti”ni tanıyan ülkeler arasında ilk sıralarda (11inci) yer almıştır.
Ülkemiz, ODBS kapsamında 1996 yılında oluşturulan Filistin Ulusal Yönetimi’yle (FUY) yakın ilişkiler kurmuştur.
1980 yılında İsrail’in Kudüs’ü “bölünmez ve ebedi” başkenti ilan etmesi üzerine kapatılmasının ardından 1992 yılında yeniden faaliyete geçen Kudüs Başkonsolosluğumuz ülkemizi FUY nezdinde temsil etmektedir.
Filistin tarafıyla ikili ilişkilerimizin kurumsal çerçeveye oturtulması amacıyla, Bakanlığımız ile FUY Dışişleri Bakanlığı arasında siyasi istişare mekanizması kurulmasına ilişkin protokol FUY Başkanı Abbas’ın 12-13 Kasım 2007 tarihlerinde ülkemizi ziyareti sırasında imzalanmıştır. İki ülke Dışişleri Bakanlıkları arasındaki siyasi istişarelerinin ilk turu 10 Mart 2010 tarihinde Ankara’da yapılmıştır.
İsrail-Filistin ihtilafının ilgili BM Kararları çerçevesinde (242, 338, 1397, 1515, 1850 ve 1860), Madrid İlkeleri, Yol Haritası ve Arap Barış Girişimi zemininde, tanınmış ve güvenli sınırlar içinde yan yana yaşayacak iki-devletli çözüm vizyonunu destekleyen ülkemiz, bu bağlamda başkenti Doğu Kudüs olan bağımsız ve egemen Filistin Devleti’nin kurulmasına yönelik siyasi çabalara aktif katkı sağlamaktadır.
Türkiye ile Filistin arasında, iki ülke Dışişleri Bakanları başkanlığında faaliyet gösterecek bir Ortak Komite’nin müzakereleri tamamlanmış ve Komite’ye ilişkin belge 7 Haziran 2010 tarihinde Sayın Cumhurbaşkanımız ve Filistin Devlet Başkanı Abbas’ın huzurunda, Sayın Bakanımız ve Filistin Dışişleri Bakanı Riyad Malki tarafından İstanbul’da imzalanmıştır.
BM Filistin Halkının Vazgeçilmez Haklarının Kullanılması Komitesi’nin 2010 yılındaki üçüncü toplantısı ülkemizin evsahipliğinde İstanbul’da 25-26 Mayıs 2010 tarihlerinde düzenlenmiştir.
Kudüs konulu İKÖPAB Genişletilmiş Olağanüstü İcra Komitesi Toplantısı 10 Mayıs 2010 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilmiştir.
İslam İşbirliği Teşkilatı Parlamento Birliği’nin (İSİPAB) 7. Konferansı’nda alınan bir kararla kurulan Filistin İşleri Daimi Komitesi’nin ilk toplantısı 2-3 Haziran 2012 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirilmiştir.
Kıbrıs:
Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin bağlantısız ülkeler grubu üyesi olarak İsrail-Filistin ihtilafının tarihi gelişim sürecinde izlediği tutum ve bu tutum çerçevesinde hem GKRY hem de Yunanistan’ın geçmişte ve bugün Filistin Ulusal Yönetimi’ne sağladığı maddi ve manevi yardım ve kolaylıklar Filistinliler ile Rumlar arasında güçlü bir bağın kurulmasını sağlamıştır.
Filistin'in Kıbrıs meselesine yaklaşımı Orta Doğu Barış sürecinin etkisi ve Filistin'in destek arayışları bağlamında şekillenmekle birlikte, Filistinliler Kıbrıs sorunu bağlamında Rum-Yunan tarafına müzahir tutum izlemeye devam etmektedirler.
KKTC Filistin Devleti'ni ilk tanıyan devletler arasındadır. Lefkoşa'daki Filistin temsilcisi zaman zaman KKTC Cumhurbaşkanıyla görüşmektedir.
GKRY’nin halihazırda Ramallah’ta diplomatik temsilciliği bulunmaktadır. Filistin tarafı KKTC’nin de Ramallah’ta bir temsilcilik açmasını teminen geçmişte en üst düzeyde dile getirdiğimiz taleplerimizi yanıtsız bırakmış olmakla birlikte, konu 19-21 Aralık 2011 tarihlerinde ülkemizi ziyaret eden Filistin Devlet Başkanı Abbas ile 20 Aralık günü düzenlenen çalışma yemeğinde Sayın Cumhurbaşkanımız ve Sayın Bakanımız tarafından gündeme getirilmiş, Devlet Başkan Abbas KKTC makamlarının Ramallah’ta ofis açmalarından memnuniyet duyacaklarını ifade etmiştir.
KKTC Cumhurbaşkanı Derviş Eroğlu 5 Nisan 2012 tarihinde Filistin Devlet Başkanı Mahmoud Abbas’a mektup göndererek, Ramallah’ta KKTC Ofisi açılması için gerekli idari düzenlemelerin bir an evvel ilgili Filistin makamlarıyla işbirliği içinde yapılmasının öngörüldüğünü bildirmiştir. Sözkonusu mektup KKTC Ankara Büyükelçiliğince Filistin Büyükelçiliğine iletilmiştir.
FUY Dışişleri Bakanı Malki 2 Ağustos 2012 tarihinde GKRY’ne Dışişleri Bakanı Markulli’nin daveti üzerine günübirlik bir ziyaret gerçekleştirmiş olup, konu hakkında Rum basınına yansıyan haberlerde, Hristofyas ve Markulli ile görüşmeler gerçekleştiren Malki’nin, basına yaptığı açıklamada, GKRY’nin AB Dönem Başkanlığı’nı Filistin için büyük bir fırsat ve kazanç olarak nitelendirdiğini, ikili siyasi istişarelerin canlandırılmasına karar verildiğini ve bu amaçla GKRY Dışişleri Bakanlığı’ndan bir heyetin Filistin’i ziyaret etmesinin beklendiğini ifade ettiği kaydedilmiştir.
Doğu Akdeniz Üniversitesi ile Yakın Doğu Üniversitesi FUY tarafından tanınmaktadır.
KKTC üniversitelerinde halen bazıları burslu olmak üzere çok sayıda Filistinli öğrenci öğrenim görmektedir.
İkili Ekonomik İlişkiler:
FUY’yle 20 Haziran 2004 tarihinde imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Buna karşın, Filistin’de İsrail sorununa bağlı olarak yaşanan ekonomik sıkıntılar nedeniyle Türkiye-Filistin ekonomik ve ticari ilişkileri mütevazı bir düzeydedir.
2009 yılında bu ülkeyle toplam ticaret hacmimiz 29,8 milyon ABD Dolarıyla sınırlı kalmış; 2010 yılında yaklaşık 41 milyon ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılında ise ticaret hacmimiz 50 milyon ABD Doları’na yaklaşmıştır.
Türkiye’den fiiliyatta Filistin’e ihraç edilen veya Filistin’den ithal edilen mallara ilişkin gümrük beyannamelerinde ithalatçı veya ihracatçı ülke genellikle İsrail olarak belirtilmektedir. Bu nedenle, Filistin’e yönelik ihracatımıza ilişkin istatistiki veriler sağlıklı olarak tutulamamakta; gerek Filistin gerek İsrail’le olan ticaretimize ilişkin gerçek verilere ulaşılamamaktadır. Türkiye, Filistin’in ithalatında İsrail ve Çin’in ardından üçüncü sırada yer almaktadır. Ancak, bazı İsrailli firmaların Türkiye’den ithal ettikleri malları yeniden ihraç (re-export) yoluyla Filistin’de kain firmalara sattıkları göz önünde bulundurulduğunda ülkemizin Filistin’in ithalatında İsrail’den sonra ikinci sırada yer aldığı tahmin edilmektedir. Nitekim, merkezi İngiltere’de bulunan Filistin İş Konseyi yöneticileri, yaptıkları bir basın toplantısında, İsrail’in Türkiye’den ithal ettiği 350 milyon ABD Doları değerindeki malı Filistin’e sattığı; dolayısıyla, bu malların Türkiye tarafından Filistin’e doğrudan satılması halinde ikili ticaretin 400 milyon ABD Doları’na çıkacağını; ayrıca, Türkiye ile Filistin arasında 1 milyar ABD Dolara ulaşabilecek bir ticaret potansiyeli bulunduğuna inandıklarını dile getirmişlerdir.
Filistin tarafı, Sayın Başbakanımız ile FUY Başbakanı Fayyad’ın himayelerinde Filistinli işadamlarını Türk muhataplarıyla biraraya getirecek ve ekonomik ve ticari tüm alanları kapsayacak (ekonomik, ticari) “Türkiye-Filistin İş Forumu” düzenlenmesini önermiştir. Forum, Filistin tarafından kaynaklanan nedenlerle müteaddit defalar ertelendikten sonra 12-15 Temmuz 2010 tarihlerinde ülkemizde düzenlenmiştir.
Türkiye-Filistin İş Forumu
Türkiye-Filistin İş Forumu dönemin Devlet Bakanı Sayın Zafer Çağlayan ile FUY Ulusal Ekonomi Bakanı Abu Libdeh’in katılımlarıyla 12-15 Temmuz 2010 tarihlerinde ülkemizde düzenlenmiştir.
İş Konseyi Mekanizması
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) bünyesinde faaliyet gösteren Türk-Filistin İş Konseyi 1994 yılında kurulmuştur. DEİK/Türk-Filistin İş Konseyi’nin Başkanı Kenan Malatyalı’dır. Konseyin Filistin tarafındaki muhatap kuruluşu Filistin İşadamları Derneği olup, İş Konseyi Eşbaşkanı Kamal Hassouneh’dir. Türkiye-Filistin İş Konseyi Ortak Toplantısı 1-3 Şubat 2010 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirilmiştir.
Kültürel ilişkiler:
Türkiye ile Filistin Ulusal Yönetimi arasında imzalanmış bir “Kültürel İşbirliği Anlaşması” veya “Kültürel Değişim Programı” bulunmamaktadır. Bununla birlikte, “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Filistin Devleti Arasında Kültürel İşbirliğine İlişkin Beyanat” 25 Eylül 1993 tarihinde Ankara’da imzalanmıştır.
Ayrıca, “Türkiye Cumhuriyeti ile Filistin Arasında Kültürel İşbirliğine İlişkin Niyet Beyanı” 5 Ocak 2005 tarihinde Ramallah’ta imzalanmıştır.
Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü ile Filistin Ulusal Yönetimi Gençlik ve Spor Bakanlığı arasında Gençlik ve Spor Alanlarında İşbirliği Protokolü 8 Eylül 1998’de Ramallah’ta imzalanmıştır.
Kudüs Başkonsolosluğumuza bağlı olarak Kudüs’te faaliyet gösteren kültür merkezinde Bakanlıklar Arası Ortak Kültür Komisyonu (BAOKK) tarafından atanan bir okutmanımız görev yapmakta ve ağırlıklı olarak Türkçe kursları düzenlenmektedir.
“III. Filistin Kültür Haftası” 14-24 Ekim 2010 tarihlerinde Bakanlığımızın da desteğiyle Ankara, İstanbul ve Kayseri’de gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, Keçiören Belediyesi’nin katkılarıyla Ramallah, Kudüs ve El Halil’de önümüzdeki dönemde bir kültür haftası gerçekleştirilmesini teminen gerekli işlemler sürdürülmektedir.
Filistin’in UNESCO’YA Üyeliği/UNESCO Mali Krizi
25 Ekim-10 Kasım 2011 tarihleri arasında düzenlenen 36. UNESCO Genel Konferansı sırasında Filistin, UNESCO’ya üye kabul edilmiş, bunun üzerine, ABD, UNESCO 2011 bütçesine katkı payını ödememiş, 2012 payını da ödemeyeceğini açıklamıştır. Bu nedenle, UNESCO’nun 2012 bütçesinde 144 milyon dolarlık (Toplam bütçenin %50’sine yakın) bir açık oluşmuş, Örgütün nakit stoku kalmamıştır. Bu gelişme üzerine, Genel Sekreter İrina Bokova, tüm üyelere, kriz aşılıncaya değin Örgüte mali katkı sağlamaları için acil kaydıyla çağrıda bulunmuştur. Ülkemizin, 20 kurucu üyesinden biri olduğu, önemsediği ve yararlandığı bir uluslararası kuruluş olan UNESCO’nun Filistin nedeniyle içine düştüğü mali krizi aşmasına, Filistin’in UNESCO üyeliğine öncülük etmiş bir ülke olarak, Genel Sekreter’in önerdiği yöntemler doğrultusunda katkıda bulunması öngörülmüştür. Bu çerçevede, ülkemizin UNESCO bütçesine 2012 ve 2013 yılları için vereceği katkı payları erken ve defaten ödenmiş, ayrıca UNESCO Acil Özel Fonu’na 5 milyon Dolar tutarında gönüllü katkıda bulunmuştur.
Filistinli Diplomatların Eğitimi
2004 yılında Filistinli genç diplomatlara münhasır bir aylık bir eğitim programı düzenlenmiş olup, bu programa Filistinli 18 diplomat katılmıştır. Öte yandan, Haziran 2009’da Akademilerarası işbirliğine yönelik bir mutabakat zaptı taslak metni Filistin Devleti tarafına iletilmiş olup halen yanıt beklenmektedir. Zapt’ın imzalanmasının ardından Filistin Dışişleri Bakanlığı’nda görevli 10 diplomata 1 hafta süreyle mesleki bir eğitim programı düzenlenmesi mümkün olacaktır.
Konsolosluk İlişkileri:
Türkiye ile Filistin arasında adli konularda yapılmış ikili bir anlaşma bulunmamaktadır. Adli sorunlardan kaynaklanan tebligat ve istinabe evrakı teatisi diplomatik kanallardan gerçekleştirilmekle birlikte bu girişimlerden genellikle sonuç alınamamaktadır.
Filistin’in Ankara’daki Büyükelçiliği bünyesindeki Konsolosluk Şubesi dışında ülkemizde muvazzaf ya da fahri konsolosluğu bulunmamaktadır.
Filistin’de Kudüs Başkonsolosluğumuz veri tabanına kayıtlı 324 vatandaşımız yaşamaktadır. Vatandaşlarımızın büyük çoğunluğu doğumla Filistin vatandaşı olup, sonradan vatandaşlığımızı alan kişilerdir. Vatandaşlarımız, ticaret ve hizmet sektöründe işçi olarak istihdam edilmektedir. Temel eğitim kurumlarına devam eden Türk çocukların sayısı 36’dır. Vatandaşlarımızca kurulmuş 2 dostluk ve 1 üniversite mezunları derneği bulunmakla birlikte, bu dernekler herhangi bir faaliyet gösterememektedirler.
Filistin’e yardımlarımız:
24 Aralık 2003 tarihinde açıklanan Filistin Eylem Planı’yla Filistin’in sosyal ve ekonomik kalkınmasına yardımcı olmak amacıyla kurumlar arasında politikalar oluşturulması ve uygulanması kararlaştırılmıştır.
Sayın Vehbi Dinçerler 2004 yılında Başbakanlık Genelgesiyle Türkiye ile Filistin arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi, Filistin’in ekonomik ve sosyal durumunun güçlendirilmesi ve ihtiyaç duyulan katkılarda bulunulması hedefi çerçevesinde ikili ve çok taraflı faaliyetlerin eşgüdümünü sağlamak ve bu alanlarda gerekli temaslar yürütmek üzere “Filistin Ekonomik Sosyal İşbirliği Koordinatörü” olarak görevlendirilmiştir.
2005 Mayıs ayında da Kudüs’te TİKA Filistin Program Koordinasyon Ofisi açılmıştır. Bölgedeki TİKA Koordinasyon Ofisi, küçük ve orta ölçekli kalkınma projelerine destek vermektedir. Uygulamaya konulan “Filistin Eylem Planı” çerçevesinde Filistin’e yönelik yapılmakta olan insani ve teknik yardım faaliyetlerimizi Kudüs Başkonsolosluğumuzla eşgüdüm içinde yürütmektedir.
TİKA tarafından Filistin’de sağlık, teknik yardım, kültürel mirasın korunması, su temini, okul inşası ve eğitim bursu sağlanması başta olmak üzere farklı alanlarda çok sayıda proje yürütülmektedir. 2010-2012 döneminde, Batı Şeria ve Gazze’de tamamlanan projelerin toplam değeri 13,2 milyon Dolardır. Aynı dönem itibariyle sürdürülen projelere ise 11,9 milyon Dolar kaynak aktarılmıştır.
Gazze Türk-Filistin Dostluk Hastanesi, ülkemizin Filistin’deki en büyük projesidir. 150 yataklı olarak inşa edilmekte olan hastane faaliyete geçtiğinde, Gazze Şeridi’nin en önemli sağlık merkezlerinden biri olacaktır.
Türkiye, Filistin’in kalkınmasına destek amacıyla Filistin halkının yaşam seviyesini yükseltecek projeler geliştirerek uygulamaya sokmuş, bir kısmını tamamlamıştır. 1995 yılından bu yana Filistin’e doğrudan veya dolaylı şekilde (uluslararası kuruluşlar aracılığıyla) yaptığımız yardımlar 2011 yılı sonu itibarıyla 150 milyon ABD Doları’na ulaşmıştır.
Filistin’e yönelik yardımlarımızın Filistin Ulusal Yönetimi’nin ihtiyaçlarına hizmet edecek şekilde sağlanabilmesi için 7 Haziran 2010 tarihinde Sayın Bakanımız ve FUY Dışişleri Bakanı Riyad Malki tarafından bir “Ortak Komite Anlaşması” imzalanmıştır. Sözkonusu anlaşma çerçevesinde, ülkemiz tarafından Filistin’de hayata geçirilecek projelerin tespitine yönelik olarak Türk ve Filistinli yetkililerin katılımıyla 17-18 Ocak 2011 tarihlerinde Ramallah’ta bir Teknik Komite toplantısı düzenlenmiştir.
Cenin Serbest Sanayi Bölgesi Projesi
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), 2005 yılında, Filistin’de bir sanayi bölgesi kurulması amacıyla “Barış İçin Sanayi” adlı bir proje hazırlamıştır. Bu proje, döneminin olumsuzlukları nedeniyle hayata geçirilememiştir.
Filistin Sanayi Bölgeleri ve Serbest İdaresi ile İstanbul merkezli, Ramallah’ta tescilli TOBB-BİS adlı şirket arasında, 10 Şubat 2010 tarihinde bir imtiyaz sözleşmesi imzalanmıştır. Sözleşmeyle, Filistin Ulusal Yönetimi’nin (FUY) Batı Şeria’nın kuzeyindeki Cenin’de sanayi bölgesi ilan ettiği 931 dönüm arazinin 49 yıl süreyle kullanım hakkı elde edilmiştir. FUY, bu arazinin istimlak bedeli olarak 10 milyon ABD Doları talep etmiştir. Bakanlığımız, bu meblağın FUY Hükümeti’ne Aralık 2007 ayında düzenlenen “Filistin Devleti için Bağışçılar Konferansı”ndaki 150 milyon Dolarlık taahhüdümüz kapsamında yapıldığı kayıt altına alınmak suretiyle, TOBB-BİS şirketi vasıtasıyla Hükümetimiz tarafından ödenmesini Nisan 2010 ayında Başbakanlığın tensibine sunmuştur.
Sayın Başbakanımız, Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas’ın Aralık 2010 ayında ülkemize yaptığı resmi ziyaret sırasında 10 milyon Dolarlık meblağın ödenmesi talimatını vermiştir.
Temmuz 2011 ayı başında Bakanlığımızda yapılan kurumlararası değerlendirme toplantısında, istimlak bedelinin Ramallah’ta bir devlet bankasında, TİKA’nın Ramallah Program Ofisi ile Filistin Maliye Bakanlığı’nın müştereken açacakları ortak bir hesaba aktarılması yöntemi benimsenmiştir.
FUY Maliye Bakanlığı heyetinin 20-22 Ekim 2011 tarihleri arasında Ankara’yı ziyareti sırasında, TOBB-BİS Genel Müdürü Prof. Dr. Güven Sak ile Filistin’in Ankara Büyükelçisi Nabil Maroof arasında konuya ilişkin bir Mutabakat Muhtırası imzalanmıştır. Muhtırada, istimlak bedellerinin TİKA ve FUY Maliye Bakanlığı tarafından kontrol edilecek bir emanet hesabına yatırılması, ödemeye ilişkin teknik sürecin Kasım 2011 ayı başında, para transferinin ise Aralık 2011 ayı sonunda başlatılması karara bağlanmıştır.
Bakanlığımız, Aralık 2011 ayı ortasında, taahhüt edilen meblağın bu ayın sonuna kadar TİKA’ya transfer edilmesini Başbakanlığın tensibine yeniden sunmuştur.
Filistin’in Ankara Büyükelçiliği Aralık 2011 ayı sonunda, hak sahiplerinin Arapça isim listesini Bakanlığımıza yeniden göndererek, taahhüt edilen meblağın transferini talep etmiştir.
Dönemin TİKA Başkanı Musa Kulaklıkaya, Ocak 2011 ayında Ramallah’ı ziyareti sırasında Filistin tarafına, hükümetimizin kamulaştırma bedelini tahsis etmeyi kararlaştırdığını açıklamış ve kamulaştırma süreci ile kamulaştırılacak arazilerin mülkiyetleri hakkında ödemeye esas teşkil edecek bilgileri talep etmiştir.
FUY Başbakanı Salam Fayyad, 18 Ocak 2012 günü Kudüs Başkonsolosumuz ile yaptığı görüşmede, 2012 Şubat ayı ortasına kadar CSB arazisinin istimlak bedellerinin ödenmesi konusunda bir gelişme kaydedilemediği takdirde hak sahiplerine ödemelerin yapılabilmesi için bankalardan kredi isteneceğini, transferin gerçekleşmesini müteakip bankalara olan borçlarını geri ödeme cihetine gideceklerini belirtmiştir.
Filistin Devlet Başkanı Abbas’ın ülkemize 28-29 Şubat 2012 tarihlerinde gerçekleştirdiği ziyaret sırasında Sayın Başbakanımız, istimlak bedeli olarak Filistin tarafına aktarılacak sözkonusu meblağın TOBB tarafından karşılanması talimatını vermişlerdir.
Güvenlik işbirliği:
Filistinli polis adayları 1998 yılından bu yana Ankara Polis Akademisi Güvenlik Bilimleri Fakültesi’nde öğrenim görmektedir.
Anılan tarihten bu yana Polis Akademisi Güvenlik Bilimleri Fakültesi’ne 126 Filistinli öğrenci kaydedilmiş, bu öğrencilerden 73 tanesi eğitimlerini başarıyla tamamlayıp mezun olmuştur. 40 Filistinli polis adayı halihazırda Polis Akademimizde eğitimine devam etmektedir. 13 öğrencinin ise çeşitli sebeplerden ilişiği kesilmiştir. Filistin tarafının talebi üzerine, Filistinli polislere yönelik olarak ayrılan kontenjan her akademik dönemde doktora seviyesi için iki, master seviyesi için beş olmak üzere toplamda yediye çıkartılmıştır. 2012/2013 öğretim yılında Filistinli öğrencilere Polis Akademisi Başkanlığı Güvenlik Bilimleri Fakültesi’nde öğrenim görmek üzere beş ilave kontenjan sağlanmıştır.
Ülkemiz ile Filistin Ulusal Yönetimi arasında güvenlik alanında sürdürülen işbirliği faaliyetlerinin önemli bir boyutunu eğitim alanındaki işbirliği çalışmaları teşkil etmektedir. Filistin kanun uygulayıcı personeli hemen her yıl İçişleri Bakanlığımızın ilgili birimlerince düzenlenen kurs ve eğitim programlarına katılmaktadırlar.
"Filistin Polis Teşkilatının Yeniden Yapılandırılması” isimli bu proje kapsamında, Türkiye’de ve Filistin'de 43 ayrı başlık halinde eğitim programları düzenlenmesi öngörülmüştür. 2009 Ağustos ayında başlayan proje çerçevesinde eğitim programları verilmeye devam etmektedir. Eğitim programlarının Mart 2010 itibariyle yaklaşık yüzde 30’u tamamlanmıştır. Projelerin yaşama geçirilmesi yolunda Başkanlık ve EGM tarafından bugüne kadar karşılanan aynî ve nakdî giderlerin toplam maliyeti yaklaşık 3,6 milyon ABD Doları’nı bulmaktadır. EGM’nin eğitim programlarına katılan FUY polis yetkililerinin sayısı 800’ü bulmuştur.
Eğitim programları dışında, Filistin polisine polis malzemesi yardımında bulunulması, Filistin’de polis eğitim merkezi, kriminal laboratuar, haberleşme ve bilgi işlem sistemi kurulması hususlarında çeşitli projeler de mevcuttur.
Filistin güvenlik sektörüne katkı sağlayan başlıca donörlerin yer aldığı Güvenlik Sektörü "Çekirdek" Çalışma Grubu nezdinde Türk İrtibat Yetkilisi olarak 27 Ekim 2010–27 Nisan 2011 tarihleri arasında 4. sınıf Emniyet Müdürü Yusuf Binici Kudüs Başkonsolosluğumuzda görevlendirilmiştir.
[1][1] Kudüs BK yıllık rapor, Türkiye İstatistik Kurumu ve CIA World Factbook verileri kullanılmıştır.
