Ochilova maftunaning

Kurs ishining ilmiy ahamiyati.

Boshlang‟ich ta‟limda ko`rgazmalilikni tashkil qilish yo`llarining nazariy 

tomonlarini dars ishlanmalari asosida ochib berish.

Kurs ishining ilmiy ahamiyati ishlangan tavsiyalar boshlang`ich 

ta`limning amaliy mashg`ulotlarida qo`llanishi mumkin. 

---

.

1. Boshlang’ich sinf o’quvchilarining matematika faniga bo’lgan 

qiziqishini oshirishda ko’rgazmalilikning ahamiyati

Ko‟rgazmalilikning turli xil manbalaridan foydalanish o‟quvchilarni 

faollashtiradi, ularning diqqatini oshiradi va rivojlantiradi, o‟quv materialini 

mustahkam o‟zlashtirishni ta‟minlaydi va vaqtni tejash imkonini beradi. 

Tabiiy fanlarga qaraganda matematikadan ko‟rgazmalilik va ko‟rgazma  

manbai tubdan farq qiladi. Tabiat fanlarida narsalarning aynan o‟zini ko‟rsatish 

imkoni bo‟lsa matematikada esa abstrakt xarakterga ega, bo‟layotgan 

hodisaning o‟zini aynan ko‟rsata olish imkoni kam. 

Matematikada ko‟rgazmalilik

a) ko‟rsatilayotgan obyektlar to‟plamining elemenlari sifatida qaraladi, ular 

ustida ba‟zi amallar bajarish mumkin. Masalan, o‟quvchi savatdagi olma, 

daraxtdagi qushlar haqida to‟xtalmaydi, balki ularning soni va sonli 

munosabatini aniqlaydi;

b) u yoki bu narsa haqida gap yuritilganda uning shaklini yoki narsaning miqdori 

sonli xarakterini tekshirish mumkin. Narsalarning sonli munosabatini o‟z holicha 

va shakllarini ko‟rishda ko‟pincha hodisaning aynan o‟zidan foydalanib bo‟lmaydi. 

Shuning uchun o‟qituvchiga turli xildagi ko‟rgazmalilik, 1 - navbatda modellar, 

chizma, sxemalar yordam beradi. Matematika o‟qitishning turli xil bosqichlarida 

va uning turli xil bo‟limlarida ko‟rgazmalilikda bir xilda foydalanish kerak emas.

---

• Ko’rsatmali qo’llanmalar ko’rsatmalilikning quyidagi har xil turlari

bilan foydalaniladi.

•

1. Tabiiy ko’rsatmalilik o’quvchilarni mavjud ob`yektlar, 

o’simliklar, hayvonlar, minerallar va hakozalar bilan tanishtirishni

taqoza etadi;

•

2. Hajmli ko’rsatmalilik – mavjud olamning hajmi ask etishidir. 

Bu esa fotosurat, rasm, diafilm va diapozitivlardan iboratdir; 

•

3. Ovozli ko’rsatmalilik – tovush obrazlarini ifodalash uchun

ovozli vositalardan foydalanish. Gramplastinkalar, magnitafon

yozuvlarini eshitish, ovozli kino; 

•

4. Simvolik va grafik ko’rsatmalilik – xaritalar, rejalar, 

sxemalar, chizmalar va diagrammalar. Ular mavjud voqyelikni shartli

umumlashgan simvolik ko’rinishda aks ettirishi sababli fikrlashni

rivojlantiradi.

•

Maktabda birinchi sinfdan tortib, barcha sinflarda

ko’rsatmalilikning ana shu turlaridan foydalaniladi, lekin tabiyki

yoshini hisobga olib, ularga bevosita kuzatishlarini topshirish kerak. 

• kerak.

---



Ko’rsatmalilik ayniqsa o’quvchilar o’rganiladigan u yoki bu 

narsalar to’g’risida muayyan tasavvurga ega bo’lmagan 

paytda juda zarurdir. Ammo shuni ham unitmaslik lozimki, 

ko’rsatmali qo’llanmalarni namoyish etishga tayyorlanmaslik 

yoki ularni noto’g’ri tanlash faqat zarar keltiradi.



Ko’rgazmali o’qitish - bu o’quvchilarning tegishli 

kuzatishlariga taynlanadigan o’qitishdir, biroq ko’rgazmali 

o’qitishni faqat ko’rsatma qo’llanmalardan foydalanib o’qitish 

deb tushuntirish kerak emas. Ko’rgazmali qurollar 

boshlang’ich sinflarda dars berishda juda muhim rol o’ynaydi. 

Darslarning qiziqarli, mazmunli bo’lishini ta’minlaydi .



Matematika darslarida ko’rgazmalilik prinsipini amalga 

oshirishda bir tomondan o’quvchilarning idrok etishlariga, 

ikkinchi tomondan ularning tasavvurlariga tayaniladi. Birinchi 

holda ko’rsatma qurollar zarur. Ikkinchi holda ko’rsatmali 

qo’llanmalarsiz ish olib borish mumkin, bu holda bolalarning 

tajribalarini, ilgari to’plagan tasavvurlarini aktivlashtirish kerak.

---