Oğuzlar (TÜrkməNLƏR) faruq süMƏR

3. Hamid (İsparta). XVI əsrdə bir kayı olmağı da Hamid san­cağının Əy­ridir qəzasında yaşayırdı. Bu oymağın Qanuni döv­ründə vergi verən 118 nəfər əhalisi vardı⁵. Həmin sancaqda Kayı adlı 5 kənd də görünür⁶.

4. Dənizli. XVI əsrdə ən böyük kayı oymağı Dənizlinin qu­zeyində ya­şa­yırdı. Qaş-Yenicəsi, Aydos və şeyxlu qəzala­rın­da yaşayan bu kayı oymağı Qa­nuni dövründə 35 kənddə yurd sal­mışdı. Bu oymağın vergi verən evli əha­­lisinin 1123, subay əha­lisinin 223 olduğu və hər il dövlətə 42.000 axça verdiyi mə­lum­dur. Bu kayı təşəkkülünun yaşadığı kəndlərdən heç biri Ka­yı adı­nı daşımırdı⁷. 978-ci il (1570/1571) tarixli bir hökm­də bu ka­yı yörük­lə­rinin vergilərinin yığılmasına qazıların müda­xilə et­mələri əmr olunur⁸.

5. Məntəşə. İkinci qələbəlik bir kayı təşəkkülü də bu san­caq­da yaşayırdı. O, adı çəkilən sancağın, Göyciyəz-Ayasuluğ (Səlcuqlu) arasındakı kəndlər­də otururdu. Yavuz Səlim dövründə tir (ox) adı ilə 14 qola ayrılan Məntəşə ka­­yılarının vergi verən 892 evi vardı. 1553-cü ildə belə evlərin sayı 1034 olaraq he­sab­lanmışdı⁹. Onların yaşadıqları kəndlərdən heç biri Kayı adlan­mır. Lakin həmin dövrdə, həmin bölgədə 6 kəndin Kayı adını daşıdığı¹⁰ bi­linir ki, onlardan heç biri indi o adla adlanmır.

Məntəşə kayıları gərək ki, bilavasitə Dənizli kayılarının bir parçasıdır. Onların da İbn Səidin (XIII əsrin ikinci yarısı) əha­lisini təqribən 200.000 çadır olaraq göstərdiyi Dənizli uc (hü­dud) türkmənlərinin qalıqları olması eh­timalı çoxdur. Məntəşə bölgəsində kayılarla birlikdə Qızıl keçili və Xor­zum adlı oy­maq­ların da yaşadığı görünür ki, bunlardan axırıncı ad Xa­rəzm­dən gəlir¹.

6. Saru-xan. Bu sancaqda hər hansı bir kayı oymağının var­lığına dair təhrir dəftərlərində heç bir qeydə rast gəlmirik. Ancaq XVI əsrin ortalarına aid bir sənəddən bu adda bir oyma­ğın Çoban oymağı ilə Qaraman Qayası deyilən yerdə yaşa­dıq­ları anlaşılır².