Oğuzlar (TÜrkməNLƏR) faruq süMƏR

1. Atçəkən. Konya bölgəsindəki kayı oymağı atçəkən ic­ma­sına mənsub olub Larəndə (indiki Qaraman) qəsəbəsinin şi­mal və şərq tərəflərindəki tor­paqları əhatə edən Bayburt qəza­sında yaşayırdı. Bu oymağın II Bəyazid döv­ründə 260 evi, 343 nə­fər vergi verən əhalisi, I Səlim zamanında isə 475 evi, 680 nə­fər ver­gi verən əhalisi vardı. Digər tərəfdən, bu kayı oyma­ğı­nın bü­­tün əhalisi sipahi uşaqları idi. Bəhs edilən dövrdə oy­ma­ğın əlindəki əkin­liklər, yəni becərdikləri yerlər (məzrə) bunlar idi: Yastı Üyük, Ərəncə, Ars­lanlu-Virani, İnlu-Virani, Bəstanlu, Gü­nü, Qaraca Qaya, Kınık, Gəncək adlı əkinliklər. Axsaqlu oy­mağı isə qədim zamanlardan bəri yaşadıqları yurdları idi. Konya kayılarının 1547-ci ildə Kapanlar, Göy göy, İbrahim, Divanələr, Gəbəçilər və (bəlkə də) Kayı Hüyüyü adlı kəndlərdə yerləşdikləri bilinir¹. Bu kayı oymağının yaşadığı zamanda Kon­­ya bölgəsində Kayı adlı 6 kənd vardı².
2. Ankara. Göründüyü kimi, Ankara sancağında Kayı adlı 4 yer adı ol­masına baxmayaraq³, əhalisi sıx bir kayı oymağı yox­dur. Bu adda Ankara yö­­rükləri arasında çox kiçik bir oy­maq vardı ki, o da Kayıcıq adlı bir kənd­də yaşayırdı⁴. Bu Kayı­cıq kəndi Ankara ilə Ayaş arasındakı Mürtəzaabad qəzasına bağ­lı Kayıcıq kəndi olmalıdır. XVI əsrdəki bu kiçik kayı təşək­kü­lü­nün qədim və olduqca böyük bir kayı oymağının qalığı ol­ması ehtimalı var.
3. Hamid (İsparta). XVI əsrdə bir kayı olmağı da Hamid san­cağının Əy­ridir qəzasında yaşayırdı. Bu oymağın Qanuni döv­ründə vergi verən 118 nəfər əhalisi vardı⁵. Həmin sancaqda Kayı adlı 5 kənd də görünür⁶.
4. Dənizli. XVI əsrdə ən böyük kayı oymağı Dənizlinin qu­zeyində ya­şa­yırdı. Qaş-Yenicəsi, Aydos və şeyxlu qəzala­rın­da yaşayan bu kayı oymağı Qa­nuni dövründə 35 kənddə yurd sal­mışdı. Bu oymağın vergi verən evli əha­­lisinin 1123, subay əha­lisinin 223 olduğu və hər il dövlətə 42.000 axça verdiyi mə­lum­dur. Bu kayı təşəkkülünun yaşadığı kəndlərdən heç biri Ka­yı adı­nı daşımırdı⁷. 978-ci il (1570/1571) tarixli bir hökm­də bu ka­yı yörük­lə­rinin vergilərinin yığılmasına qazıların müda­xilə et­mələri əmr olunur⁸.
5. Məntəşə. İkinci qələbəlik bir kayı təşəkkülü də bu san­caq­da yaşayırdı. O, adı çəkilən sancağın, Göyciyəz-Ayasuluğ (Səlcuqlu) arasındakı kəndlər­də otururdu. Yavuz Səlim dövründə tir (ox) adı ilə 14 qola ayrılan Məntəşə ka­­yılarının vergi verən 892 evi vardı. 1553-cü ildə belə evlərin sayı 1034 olaraq he­sab­lanmışdı⁹. Onların yaşadıqları kəndlərdən heç biri Kayı adlan­mır. Lakin həmin dövrdə, həmin bölgədə 6 kəndin Kayı adını daşıdığı¹⁰ bi­linir ki, onlardan heç biri indi o adla adlanmır.
Məntəşə kayıları gərək ki, bilavasitə Dənizli kayılarının bir parçasıdır. Onların da İbn Səidin (XIII əsrin ikinci yarısı) əha­lisini təqribən 200.000 çadır olaraq göstərdiyi Dənizli uc (hü­dud) türkmənlərinin qalıqları olması eh­timalı çoxdur. Məntəşə bölgəsində kayılarla birlikdə Qızıl keçili və Xor­zum adlı oy­maq­ların da yaşadığı görünür ki, bunlardan axırıncı ad Xa­rəzm­dən gəlir¹.
6. Saru-xan. Bu sancaqda hər hansı bir kayı oymağının var­lığına dair təhrir dəftərlərində heç bir qeydə rast gəlmirik. Ancaq XVI əsrin ortalarına aid bir sənəddən bu adda bir oyma­ğın Çoban oymağı ilə Qaraman Qayası deyilən yerdə yaşa­dıq­ları anlaşılır².