Oğuzlar (TÜrkməNLƏR) faruq süMƏR

Osmanlı dövründə döyərlər
Heydər Çələbinin «Ruznamə»si² və təhrir dəftərlərində­ki qeydlərə görə Suriyanı öz torpaqlarına qatan Osmanlı döv­ləti bu ölkədə dirlik sahibi olan türkmən və ərəb əmirlə­ri­nə toxun­mamışdır. Kamal Paşazadənin bir qeydinə görə³, Osmanlı fəthi zamanı Cəbər yenə də döyərlərin əlində idi. Ancaq bu­nu təsdiq edən başqa bir dəlil yoxdur. Bundan əlavə, döyər bəyliyinin sü­qutu barədə də konkret məlumatımız yoxdur. Bununla bir­likdə, təxmin et­mək mümkündür ki, döyərlər Göyçə Musanın ölümündən sonra bəlkə də Ur­banın təzyiqi altında Cəbəri tərk etmişlər. Bura 1440-1445-ci illər ara­sın­da ağqoyunluların əlin­də idi. XVI əsrdə Hələb türkmənləri, Boz ulus, Kər­kük və Sis (Ko­zan) yörəsin­də yaşayan türkmənlər arasında bu boya mən­­sub oy­maqlar vardı.
1. Hələb türkmənləri.
Hələb türkmənləri arasında yaşayan döyər oymağı Qanuni dövrünün ilk illərində Hələb döyəri və Həma döyəri olmaq üzrə iki qola ayrılmışdır. Bun­lar­dan Qorxmaz və Mahmud kətxu­da­ların idarəsindəki Hələb döyəri oymağı 230 vergi evindən iba­rət idi. Həma döyəri özü də iki qola ayrılmış və on­lardan biri 163, digəri 36 vergi evli idi. XVI əsrin ikinci yarısında digər türk­­mən oymaqları kimi, bu döyərlərin də sayının artdığı gö­rü­nür⁴.
Bu döyərlər XVIII əsrin sonlarında Həma-Xümus tərəflərə yerləşdiril­mək istənən oymaqlar arasında olmuşlar¹. Lakin bu yerləşdirmə təşəbbüsü­nün heç də müvəffəqiyyətlə nəticə­lənmə­diyini bilirik. Həmin səbəbdən bu döyərlərin bir müddət yenə əski yaşayışlarını davam etdirdikləri, sonra tam oturaq həyata keçdikləri söylənə bilər.
2. Dəməşq.
Dəməşq ətrafında yaşayan türkmən icması arasında dö­yərlər kiçik bir oymaq olub Qanuni dövründə ancaq vergi mü­kəlləfiyyətli 50 nəfər əhalisi vardı².
3. Ruha (Urfa).
XVI əsrdə bu bölgədə yaşayan böyük oymaqlardan biri dö­yərlü adını da­şıyırdı. Bu oymağın kürd olduğu göstərilir. An­caq onu meydana gətirənlər arasında Bayram, Gündoğ­muş, Bu­daq, Yağmur, Qaya, Tanrıverdi, Durmuş, Dündar, Satılmış və hət­ta Karkın kimi türk adları daşıyan şəxslər görünür³. Bu on­la­rın əs­lən türk olduqları ehtimalını qüvvətlə ortaya qoyur. Dö­yərli (yerli tələffüz: düyərlü) oymağı Urfanın cənub-şərqində yaşa­yır­dı. Həmin yer indi də onların adlarını daşıyır.
1747-ci ildə döyərlülər milli adlı qələbəlik və yağmaçı kürd oymağının hücumuna uğramış, lakin Hələb valisi Raqib paşa­nın vaxtında müdaxilə et­məsi nəticəsində böyük zərər çəkmə­mişdir⁴. Urfa bölgəsindəki bu döyərlülər Salim bəy ailəsinə mən­­sub idilər.