Osmanlı Türk Diş Hekimliği

Diş Hekimliği Cerrahisi

22. Fokal Enfeksiyon

 

Mezopotamya Uygarliklarinda dis hekimligi anlatirken Sümer tabletlerinde fokal enfeksiyonla enfeksiyon' la ilgili kayitlara rastlandigi belirtilmisti.

Bilimsel anlamda ilk fokal enfeksiyon çalismasi l903 yilinda Fransiz hekimi Julien Tellier ve Camille Tellier'nin “Agiz ve Dis kaynakli Septisemiler Hakkinda” baslikli yazisidir. Ayrica l906 da Camille Tellier Agiz ve Dis Septisemisi ve Sonuçlari” basligini tasiyan bir arastirma daha yayinlanmistir.

Daha sonralari A. B. D li Rosenow ( l908 ) ve W. Hunter ( l9ll ) ‘in bu konuda dikkat çekici çalismalari olmustur. Hunter, enfekte disler üzerine yapilan protetik çalismalarin sakincalarina deginmistir.

Fokal Enfeksiyon Teorisi uyarinca 1950 ye kadar birçok A.B.D li dis hekimi enfekte olabilecek disleri çekmislerdir. Kulak-Burun-Bogaz uzmanlari da onlari, tonsillektomi, adenoidektomi islemleri ile izlemislerdir. Böylece milyonlarca kisi dissiz kalmis veya bademciklerini aldirtmistir.

Fokal enfeksiyon kavrami 1. Cihan Savasindan sonra Avrupa da gelmistir. Ekzodonti girisimleri, l950 den sonra, enfekte odaklari kaldirmak yaninda, endodontik tedavi yapmakla da disleri steril olarak korumanin mümkün oldugu anlasildiktin sonra azalmistir.

23. Cerrahi Aletler

 

Bu aletlerin birçogunun ilkelleri ilkçagda da kullanilmistir.

xv. yüzyildan sonra dis hekimligi cerrahisinde kullanilan aletlerde sürekli bir mükemmellelesme görülmüstür.

Ilk dis davye inin resmini l525 de Venedikte basilan “Opuscula” eserinde N.Leonicus Thomasseus vermistir. Bundan önce l483 de Arculanus, Pelikan adinda bir alet tanitmistir. Oysa Walther Ryff ondan habersiz olarak l55l de bu aygiti kendi icad ettigini bildirmistir. Pelikanin kullanimi l550 lere dogru yayginlasmis ve l9. yüzyila kadin sürmüstür. Alet asirlar boyunca sürekli mükemmellestirilmistir. Pelikan sabit olan metal tahta veya kemikten yarim yuvarlak bir sap ile bu sapin ortasina tespit edilen hareketli çengelden olusmakta idi. Dis çekimi için aletin çengelmi dise yerlestiriliyor ve sapin yarim yuvarlak kismi da diseti veya komsu disten destek oluyordu. Çekim çok brutal olarak gerçeklesiyor, bazen komsu disin veya alveolün bir parçasi da çekilen disle birlikte geliyordu.

Ayrica Ryff, ucu günümüzdeki Ingiliz davyelerininkine, sapi da Amerika davyelerinkine benzeyen “Keçi ayagi” adini verdigi bir alet gelistirmistir. Ambroise Paare ve Gullemau da bu aygitlari kullanmislardir (Sekil:20)

Taninmis cerrah Johann Schulteus (l595-l645) Armementarium Chirurgicum eserinde tanittigi birçok pelikanin yaninda bir tane de Celsius' un “Rizagra”adini gelistirmistir. Ayrica pelikan veya davye ile çekim sirasinda basarisiz olurnursa kullanilacak iyi veya üç uçlu bir elevatör daha kullanmistir. Schultes, “Papagan” veya “Akbaba gagasi” adini verdigi aletler de yapmisti. Kesici disleri keçi ayagi ile, kaninleri de pens veya pelikanla çekiyor, çikarma için ise “papagin”i kullaniyordu (Sekil:21).

a. Anahtar

 

Pelikanin ömrü çok uzun sürmüstür. Gariot l805 te yazdigi “Agiz Hastaliklari” eserinde hala onu tavsiye etmektedir fakat yerini yavas yavas, modernlerine geçis aleti olarak tanimlanabilen anahtarlara birakmistir.Anahtarlar, Ingiltere ‘de “Alman Anahtari”, Fransa da ise “Ingiliz Anahtari” olarak adlandirilmisti. Bu aygit bir kiskaç ile ucuna bez sarilan bir saptan olusuyordu. Böylece dis tipki pelikanda oldugu gibi bir alveol parçasiyla birlikte çekilebiliyordu. Anahtar da l9. yüzyil ortalarina kadar kullanilmistir

b. Davyeler

 

Fiçilari kapali sandiklari açmak için kullanilan bir cins kaldiraç olan Daviot aygitina benzedigi için bu ad verilmistir.

Ilk sekilleri Thomasseus tarafindan çizilmistir. 18. yüzyilin ikinci yarisinda iyice bilinmekte idi. Fakat önceleri uçlari dis kolelerine iyi adapte olan davye tipleri Ingiliz John Tomes'in çalismalari ile gerçekle

smistir. Bunlara “Fizyolojik davye” adi verilmistir. Ayrica A.B.D li Cyrus Fay dis kolelerine uyan bir seri davye tipi daha gelistirmistir.

3. Dis Hekimliginde Sterilizasyon

 

Sterilizasyon, cerrahiye girisine paralel olarak dis hekimliginde de, agiz küdahalelernde kaçinilmaz bir islem olarak geçen yüzyilda yerini almistir.

“Flambaj”, 90 derecelik alkol ve asit borikli pamukla alevden geçirme uzun süre muayenehanelerde sterilizasyon için uygulanan baslica islem olmustur. Daha sonra sadece kauçuk materyeli için yararli olabile trioksimetilenle çalisan etüvlerle de sterilizasyon yapilmistir.

Önceleri 3-5 dakika kaynar suda sterilizasyon uygulanmis daha sonralari otoklavda kuru sicak hava ile sterilizasyona geçilmistir ve her türlü sterilizasyondan önce deterjan ve dezenfektanlarla bir presterilizasyon da yapilmasi öngörülmüstür.

4. Anestezi

 

Kavram olarak ilkçagdan beri bilinmesi bazi ilkel uygulamalar yapilmasina ragmen ciddi ilerlemeler l9. yüzyilda gerçeklesmistir.

29. yüzyilda genel cerrahide moda olan hipnoz dis hekimliginde de Oudet tarafindan l836 da kullanilmis ve birkaç basarili vaka nesredilmistir. Bu dönemde kavite preparasyonu esnasinda dentine ilik hava verilip sonra kurutuluyor ve bir hifoestezi temin ediliyordu. Veya dis ve diseti (0° )nin altinda etil klorürle sogutuluyordu. Bu amaçla Gazoterm, indolor, Hibernator, Waropa gibi aygitlar gelistirmistir.

Öte yandan, genel anestezinin kesfinden dis hekimlerinin rolü büyük olmustur. 1844 te A.B.D li bir dis hekimi olan Horace Wells (l8l5-l848), ilk defa azot protoksit gazini kullanarak genel anestezi ile dis çekimi yapmistir (Sekil :22).

1869 da Potain deri altina saf su enjekte etmis ve bunun anestezi temin ettigini görmüstür. Fakat bu uygulama hiçbir zaman pratige girmemistir. 1889 da kokain, lokal anestezi amaciyla yüzeysel olarak ve mukoza altina uygulanmistir.1902 de kokaine adrenalin katilmistir. Novokain ise l904 te kokainin yerini almis, daha sonralari küçük dozda daha etkili ve az toksik maddeler (xylocain gibi ) gelistirilmistir.

Spix dikeni çevresine yapilan rejiyonal anestezi l906 da Noguet tarafindan teklif edilmistir. 1857 de A.B.D de Fracis'in önerdigi faradik akimla yapilan anestezi deneyleri bir asir sonra Brunel ve Nicauleau tarafindan tekrar ele alinmistir.

24. Cerrahi Girisimler

 

25. Dis Çekimi

 

Antikçagda dis çekiminin çok kötü bir ünü vardi. Bu nedene dislerin bazi kostiklerle parçalanmasi denenmistir. Bu çagdaki çekim müdahalelerine birinci bölümde deginilmistir.

16. yüzyilda yasayan ünlü Fransiz cerrahi Ambroise Pare önce disi disetinden ayiriyor. Sonra kesiciler için düz ve ince azilar için çentikli penslerle disi çekiyorlardi. Dis çekimleri, yukadrida bahsedildigi gibi çekim aletlerinin gelistirilmesi, dis morfolojisinin aydinlatilmasi, anestezi, sterilizasyon ve radyoloji imkanlarin gelismesi sonucu günümüzde korkulu bir olay olmaktan çikmistir.

b.Bazi Küçük-Cerrahi girisimler

1871 de A.B.D li Smith, nevraljilerde tedavi amaciyla azilarin köklerini kesmistir.

1872 de Pean fistüllü bir disin tedavisi amaciyla kök ucunu kesmistir.

1881 de Claude Martin, kronik alveol absesi gösteren dislerin kök uçlarini kesmistir.

Daha sonralari, A.B.D., Almanya, Fransa ve diger ülkelerde konuyla ilgili birçok arastirma yayinlamis l907 de Beal konuyla ilgili önemli bir çalisma yayinlamistir.

c. Dis Greftleri

 

Bu ad altinda reimplatasyon, transplantasyon ve implatasyonlara kisaca kisaca deginilecektir. Antikçagda Hippokrat , ortaçagda Abülkasim implantasyondan bahsetmislerdi. Ambroise Pare de l6. yüzyilda ayni islemi uyguladigini yazmistir. Dupont, l633 de çekimden sonra hasta disi tedavi edip reimplante etmeyi basarmistir.Duchenne ve Fauchard'in eserlerinde greft ile ilgili gözlemler vardir. Daha sonra Le Cluse (l755), Pfaff (l756), Bourdet (l757). J. Hunter (l780) bu alanda deneyler yapmislardir.

a. Reimplantasyon

 

Reimpalantasyon terimi alveolden tamamen ayrilan disleri için kullanilir. Girisim in öncülügünü Magitot yapmistir. Günümüzde çocuklarda travmatik lüksasyonlar için paradontopatilerde veya apikal enfeksiyonlarda uygulanmaktadir.

b. Transplantasyon

 

Yabanci bir disin, çekilen disin alveolüne yerlestirilmesi anlamini tasir. 18. yüzyilda soylu bir kadin, fakir tabakadan bir kimseden transplantasyon amaciyla kolaylikla dis bulabiliyordu. John Hunter l773 te deneysel olarak horoz ibigine basari ile dis implante etmistir. Bu çalismasi Ingiltedede ki Hunter l773 te deneysel olarak horoz ibigine basari ile dis implante etmistir. Bu çalismasi Ingiltere de ki Hunter Müzesinde sakllanmaktadir. Alveol olmayan durumlarda yapilan implantasyonlar A.B.D li Younger (l856) tarafindan önerilmistir.

Son zamanlarda yeni çekilmis birinci büyük azinin yerine üçüncü büyük azi jerminigin implante edilmesi de önerilmektedir.

 

KAYNAKLAR

 

26. Dechaume, M., Huard, P, : Historire Illuste de 1'Art Dentaire, Ed. Roger Dacosta, Paris, l977. S: 69-73

27. Hoffmann-Axthelm, W. : History of Dentistry, Quintessence Ed., Chicago, 1981, S: 326 361.

Diş Anatomisinde İlerlemeler

Antikçag yazarlarinca dis bir tür kemik olarak kabul edilirdi. Dislerin sinirleri hakkindaki ilk bilgiyi Galinos (l3l-200) vermistir. Ilkçag yazarlarinin disler hakkinda verdigi bilgilere daha önceki bölümlerde deginmistir.

Rönesan'ta Leonard de Vinci (l452-1564) yüz sinüsleri ile azi dislerin kök iliskilerini belirlemis, dislerin sekil ve fonksiyonlarini dogru olarak göstermistir.

Vessalius (l5l4-1564) ilk kez dis özünü anlatmakla birlikte, daimi dislerin süt dislerinin köklerinden olustugunu aralarinda bir baglanti bulundugunu bildirmisti. Bu yanlis kani, Fallopius (l523-l562) un ilk defa dis folikülünü dogru olarak belirtmesiyle düzeltilmistir.

Libellus ile Dentibus adiyla l563 de Venedik'te basilan eserinin yazari Bartholomei Eustacchi (l520-l574) dir. Ilk kez dis anatomisini konu eden bu eserde, dislerle alveol arasindaki iliski tirnak ile deri arasindaki iliskiye benzetilmistir. Eustacchi mineralizasyonun kurondan basladigini dislerin bir kikirdak taslagi olmadigini bu nedenle kemik olamayacagini ilk defa belirtmistir. (Sekil :l6).

Urban Hemard l582 de ve M. Durveney (l648-l730) özellikle fotal hayattaki dis gelisimini incelemislerdir.

A.Malfighi (l675-l679) ilk kez dentin kanallarinin varligini bildirmis ve mikroskobun kasifi A. Van Leeuwenhoek (l632-l723) bu yapiyi kendi mikroskobunda görmüstür (Sekil: l7,l8 ve l9).

Ch. Allen mine terimini ilk kez kullanmis, dis morfolojisinin güzel bir tanimini vermistir.

Dis morfolojisini bilimsel temellerine, John Hunter (l728-l793) dislerin siniflandirilmasi,normal oklüzyonun tanimi ve transplantasyon konularinda yaptigi çalismalarla l9. yüzyilin diger taninmis yazarlari oturtmustur. l9. yüzyilin basinda Skinner ve Fox, Hunter'in bu tanimlarina fazla bir sey katamamislardir.

Bundan sonraki çalismalar gelisen teknolojinin etkisi ile mikroskopik anatomiye yönelmistir. Alex Nasymith (ölüm, l847) kendi adiyla anilan mineyi örten zari tarif etmis, Carabelli (l787-l842) üst molarlarin lingual yüzlerinde görülen fazla tüberkülü ve John Tomes (l8l5-l895) kendi adi ile anilan lifleri tanimlamistir. Dentin vesementte bulunan fibriller von Ebner (l842-l924) tarafindan tanimlanmistir. Dis histoloji ve embriyolojisinde çalisanlar arasinda Retzius (l837), Purkinje (l833), Czermak (l850), Magitot (l857) ve daha birçoklarini sayabiliriz.

Mikroskopi teknigi ve histokimyadaki ilerlemeler dis histolojisinde elde edilen bilgilerin bir çogunun gözden geçirilmesine neden olmustur. Mesela elektron mikroskobunun kesfinden sonra, Neumann kilifinin bir isik mikroskobu artefakti oldugu ; Tomes liflerini de odontoblastlarin dentin içi uzantilari oldugu kanitlanmistir.

Dislerin Morfobojik Anomalileri :

Eski Yunan dis hekimligini incelerken bazi dis anomalilerini bildikleri belirtilmisti.

Urban Hemard'da (l582) dis anomalilerinden bahsetmis ve Barthelin Genga, bir arkta tek dis bulunan bir vaka bildirmisti. 18. yüzyilda Geraldinsky, Hunter, Haller, Cehler dis sistemi anomalilerini arastirmislardir.

Morfolojik anomalilerin Meckel (l828) ve daha sonra da Magitot ( l878 ) ve daha sonra da Magitot ( l878 ) tarafindan siniflandirmalari da yapilmistir.

KAYNAKLAR

 

21. Hoffmann-Axthelm, W. : History of Dentistdry, Quintessense Publ., Chicago, l98l, pp : l36-l9l ; 387-408

Bağımsız Diş Hekimliği Mesleğinin Doğuşu

Aydinlanma çagi olarak bilinen l8. yüzyilda siyasi alanda, Fransa bütün Avrupa'ya üstünlük göstermis, Almanya birligini kurmus ve Amerika Birlesik Devletleri Istiklalini ilan etmistir.

Aydinlanma, John Locke (l634-l704), Voltire (l694-l778) ve Kant (l724-l804) gibi filozoflarin öncülügünde gerçeklesmistir.

Bu yüzyil, tipta büyük ilerlemelerin görüldügü l9. yüzyil için bir bekleyis dönemi olmustur. Bu yüzyilda Fransa'da Pierre Fauchard, Almanya'da Fhilipp Pfaff ve Ingiltere'de John Hunter meslegin öncüleri olmuslardir.

l. Pierre Fauchard (l678-l723)

Pierre Fauchard l678'de dogmus, l7l9' da Paris'e gelerek ölünceye kadar bu sehirde kalmistir. 1728 ‘de iki ciltlik “Le Chirurgien Dentiste “ eseri basilmis, ölümünden sonra l746'da bunun genisletilmis ikinci basimi yapilmistir (Sekil :l3). Özellikle bu sonuncu baski kisa zamanda bir kaynak kitabi olmustur. Zamaninin bütün pratik dis hekimligi bilgilerini toplayan eser ayni zamanda çagdas cerrahi ve anatomik bilgilere de yer vermisti. Ayrica kendi sahsi müdahaleleri ve orijinal çizimleri de yer aliyordu.

Birinci cilt 38, ikinci cilt ise 26 bölümden olusuyordu. Dis cerrahisi, koruyucu dis hekimligi, prostodonti, dis aletleri, ortodonti gibi konularin yer aldigi çaginin en moderni olan eserde yer yer eski tiptan alintilar da modern bilgiler yaninda yer almistir. Mesela sabah aksam kendi idrari ile agiz gargarasi önerilmesi gibi...

Fauchard, mine hipoplazisi, epulis tedavisi,periodontal hastaliklar, skorbüt gibi konulara da yer vermisti.

Kitabina aldigi orijinal gözlemler arasinda dis tranplantasyonlari sirasinda Venereen hastalik tahlilleri, pula enfeksiyonu sonucu olusan bir kistin tarifi vb. örnek gösterilebilir.

Eserin sonuncu cildinde çesitli aletler tanitilmistir. Fauchard'in en basarili yönü, protez alanindadir. Kendisinde öncekilerin teknik metotlari en ince ayrintisina kadar vermistir.

Pierre Fauchard 21 Mart l761' de Paris'te modern dis hekimliginin kurucularindan birisi ve kilit tasi olarak ölmüstür.

Bu dönemdeki baska Fransiz hekimleri arasinda Robert Bunon (l702-l748) Etienne Bourdet (l722-l748) yi sayabiliriz.

2. John Hunter (l728-1793)

 

Fransa'daki ilerlemeler, Ingiltere' yi etkilemistir. Fakat l8. yüzyildi buradaki ilerleme John Hunter ve onun The Natural History of the Human Teeth eseriyle görüldü (Sekil :l4). Hunter'in eseri l77l'de basildi ve cesitli Avrupa dillerine çevrildi. Dislerin modern anatomisi onunla baslar. Klasik anatomiye karsi çikmistir ve Maloklüzyonlar, alt çene büyümesi gibi teorik konular yaninda periodontal hastaliklar skorbut gibi konular da ilgi alaninda idi. (2)

3. Philipp Pfaff (l7l3-l766)

 

Ilk dis hekimligi monografisinin yazildigi Almany'da l8. yüzyilda yasayan dis hekimleri arasinda Lorenz Heister ve bilhassa Philipp Pfaaff'in önemli bir yeri vardir. Pfaff, Berlin' de l7l3'tedogdu. Fauchard'in eserinden etkilenen Pfaff'in , l756'da “Abhandluung von den Zahnen des Menschlichen Kopfes und deren Krankheiten” eserini yazdi (sekil:l5). Bourdet ve Fauchard'dan yararlanan yazar ilk çene ölçüsünü alan hekim olarakta taninir (2).

KAYNAKLAR

 

19. Besombes, A., Dagen, G.: Pierre Fauchard et ses Contemporains, Ed. SNPMD, Paris, l96l.

20. Hoffmann-Axthelmw History of Dentistry,Quintessenze Publ.., Chicago, l98l, pp: l36-l9l.

Rönesanstan Günümüze Diş Hekimliği Literatürü

Her meslekte oldugu gibi dishekimliginde de özgün bir literatürün dogmasi, bagimsiz olarak gelismesini saglamistir. Dishekimligi mesleginin kurucusu sayilan Pierre Fauchard (1676-1763) dan önce dis tedavisine deginen 450 eser varsa da mesleki bilgilerin çogu genel tip eserleri içinde yer aliyordu.

Meslekle ilgili yayinlarin incelenmesi 1499 ve 1509 yillarinda da yayinlar yapildigi ortaya koymustur. Fakat ilk mesleki eser Italyan Giovanni da Vigo (1450-1525) tarafindan hazirlanmistir. 1514 de Roma'da basilan eserin adi “Practica dell' Arte Chirurgica Copiosa” dir.

Ilk matbu eser Zene Artzney serisi ile Almanya'da l530 da basilmistir. Eserin kapaginda bir dis girisimi resmi yer aldigi gibi verilen bilgiler de o zamanki berber cerrahlar, cahil berberler ve cerrahlar, cahil berberler ve cerrahlara da yol gösterecek nitelikte idi. Adi bilinmeyen yazar Galinos, Ibni Sina, Mesaviye, Cornelius, Celsus gibi tip otoritelerinden yararlanildigi belirtilmisti. 44 sayfa ve l3 kadar resim ihtiva eden dis hekimligi literatürünün bu temel tasinin yazarinin kim oldugunu bilinmiyorsa da, Mitweide kentinde oturan bir hekim oldugu kesindir. Bu eserde islenen konular sunlardir :

1. Dislerin gelisimi,

2. Dis çürükleri,

3. Dis düzensizlikleri,

4. Dis agrilari, dolgular, yapma yöntemleri,

5. Dis bakimi ve agiz hijyeni,

6. Dis çekimi,

7. Dis nasil o korunur

Eger hakkinda yapilan incelemeler, yazarinin yukarida sayilan antikçag hekim yazarlari

disinda Italyan Vigo'dan da esinlendigini ortaya çikarmistir.

1530 dan 1576 ya kadar l6 baskisi yapildigina göre çok tutulan bir eser oldugu kesindir.(Sekil : 10)

Almanya ‘da bir yil sonra l53l de Nüraberg'de “Dis agrilarini dindirmede kullanilan Formüller”adiyla bir küçük eser daha yayinlandi.

Bir yil sonra küçük, fakat önemli bir eser olan “Man Cherley Beuerte Artzney Zu Den Bösen Zamen” basildi (l53l ).

l548 de filozof, matematikçi ve hekim Hermann Ryff, (ölm. l562) yazmis oldugu bir eserde dis tedavi ve cerrahisine de genis yer ayirmisti. Bu eserde bazi cerrahi aletler ve usuller de tanitiliyordu.

l593 ler de sol azi altin disiyle dogmus fakir bir Silezyali köylü çocugu üç yil süreyle ilmi tartismalara konu olmustur. Panayir panayir dolastirip halka da teshir edilen bu zavalli çocugun altin disi için Helmsted'de tip profesörü olan Jacob Horst (l537-l600)' un kitabindaki ilmi (!) düsünceleri çürütmeye ugrasanlar da çikti. Bu arada birçok astrolojik varsayimlar da ortaya atildi.

Belki de bu di “Türklerin Avrupa dan kovulacaginin bir belirtisi” idi. Ne yazik ki üç yil sonra dis delindi ve onu yapan açikgöz kuyumcunun hilesi de anlasildi. Eserin bir bilimsel degeri olmamasina karsilik, farkina varilmadan altin kron da icat edilmis oluyordu. (Sekil : ll).

Ispanya' da ilk dis monografisi Fransisco Martinez adinda hekim olmayan biri tarafindan yazildi (l557). Karsilikli konusma uslubuyla yazilmis bu eserde dis hekimligini ilgilendiren güzel bilgiler verilmis ve çesitli dis tedavi aletleri tarif edilmistir. Eserin son yapraginda Hristiyanlarca dis hekimligi mesleginin piri sayilan Saint Apollonius' un bir meslek kitabinda yer almis en eski azize resmidir.

Italya'da hekim ve anatomist Bartholomei Eustacchi (l520-l574) nin “Libellus De Dentibus”u l563'de basildi. Yalniz dis anatomisinden degil, süt ve daimi dentisyonundan, dis özünün damar ve sinirlerinden ve bazi dis malformasyonlarin dan bahseden eser, iki yüzyil kadar kaynak kitabi olarak yararlanildigina göre devri için önemli idi. Yine Italya'da Hieranymus Cordanus'un “Opuscula Medica”si l562 de yazildigi halde ancak l638 de Fransa'da basilabildi. Cordanus bu eserinde dis enfeksiyonlari ile artritisler arasindaki iliskiden bahsetmistir, ki bu xx. Yüzyilin “Fokal enfeksiyon Teorisi”nin ilk ifadesi olmustur. Italyanca ilk eser ise daha geç, l786 da Campani tarafindan yazilmistir.

Ilk Fransizca dis monografisi l582 de çikti. Urbain Hemard (l548-l618) isimli bir cerrahin yazdigi “Recherche De la Vraye Anatomie Des Dents”ll7 sayfalik küçük bir eserdir. Bu eserden önce, gerek Fabricius Hildanus ve gerekse büyük cerrah Ambroise Pare,eserlerinde dis ve çene anatomisi, dis çürügü, dis abseleri, periostit vb. gibi konulara yer vermisler ve bunlar hakkinda oldukça dogru tarifler yaparak tedavisini anlatmislardir.

Ingiltere'de ise Charles Allen'in “Operator of Teeth”eseri l685 basildi. Bu eserin özelligi dis hekimligi icra eden bir kimse tarafindan yazilan ilk monografi olmasidir. Ancak Ingiltere'de özellikle l8. yüzyilda dis hekimligi çok ilerlemis ve bu konuda pek çok monografi yazilmistir. L728 de Paris'te dis hekimligi yapan Pierre Fauchard'in “Le Chirurgien-Dentiste ou Traite Des Dents”eseri çiktiginda meslek artik müspet temellerine oturmaya baslamis ve dis hekimligiyle ilgili arastirmalar da epeyce artmisti. Bu eserin o güne kadar olan ilerlemelerin bir meyvesi oldugu söylenebilir. Devrinin bütün yeniliklerini ve yazarinin buluslarini kapsayan Le Chirurgien Dentiste'de daha ziyade protez olmak üzere dis hekimliginin bütün konularina yer verilmisti. Bugün bile tipki basimlari yapilarak anisi yasatilan bu eser, l733 de Almancaya çevrildi ve Fransizcasi l748 ve l786 da genisletilerek yeniden basildi. A. B. D de ilk dis hekimligi eseri l80l de Richard Skinner (ölm. l834) in yazdigi “A Treatise on Human Teeth” dir. Ancak dis hekimligi bu ülkede çok büyük bir gelisme göstermistir (l).

l.Türk Dis hekimligi Literatürü

 

Ülkemizde dis hekimligi ögretiminin basladigi l909 dan önceki çalismalari kapsayan bir meslegi bibliyografya henüz hazirlanmis degildir. Dis hekimligi ile ilgili ilk eser Muallim Halil Salih tarafindan “Ameli ve Tasnii Esnan” adiyla yazilmistir (l).

KAYNAKLAR

 

l. Uzel, I. : Dis hekimligi tarihinde ilk monografiler, Dirim, 50 : 420-426, l975.

2. Uzel, I, : Türk Dis hekimligi Literatürünün dogusu, Oral, 52 : 9-l6,l988.