Oʼzbekiston respublikasi oliy taʼlim, fan va innovatsiyalar vazirligi mirzo Ulugʼbek nomidagi samarqand davlat arxitektura-qurilish universiteti

1.1.3-rasm. Muruntov zonasining geologik va tektonik sxemasi, Besapan toʻplamining terrigen jinslari (1-4) [20, 100]:
Janubiy yoriq mintaqaning janubiy qismida joylashgan va ruda maydonidan tashqarida ham kuzatilgan. Uning harakati xarakteriga koʻra, vertikal amplitudasi taxminan 500 m va gorizontal amplitudasi 1000 m dan yuqori boʻlgan chap tomonga koʻtarilgan boʻrtib-siljishdir. Yoriqning gʻarbiy qismida deyarli vertikal chuqurlik mavjud. Sharqda, yoriq janubga 70-80° burchak ostida barqaror pasayishni oladi. Uning qalinligi 100-150 m gacha koʻtariladi, yotgan tomonda, chiziqli enchelon zonalariga guruhlangan va doimiy paydo boʻlish elementlariga ega boʻlgan yirtilib ketadigan yoriqlar oriyentirlash yoʻnalish burchagi — azimut 160°, chuqurlik yon bagʻrining tikligi burchaklari 70-80°. Ajratish yoriqlarining qalinligi 1-15 m, ish tashlash boʻylab uzunligi 250-350 m, yoriqning sharqiy bogʻi janubi-sharqqa silliq egilib, sublatitudinal va shimoli-sharqiy yoʻnalishlarda asosiy tikuvdan toʻliq boʻlmagan shakllangan tuzilmani hosil qiladigan bir nechta mustaqil ikkita tor konjugat burmasi bilan murakkablashgan quyruq yoriqlar uzayadi. [20, 100, 102] adabiyotlarda janubiy yoriq Dodaykov davridan oldingi davrda shakllangan deb ishoniladi. Keyinchalik, qayta tiklash va koʻchirish bir necha marotaba sodir boʻldi. Yoriq zonadagi individual yoriqlar Alp togʻlari va hatto toʻrtlamchi davrlarda yangilangan. Ushbu jarayonlar zaif ferruginizatsiya bilan kechdi.
Strukturaviy yoriq ruda konining markaziy qismida joylashgan. Uning asosiy tikuvi Muruntov antiklinalining yonidan oʻtadi. Nosozlik Dankov va Turmalin yoriqlari deb nomlangan boʻlaklarga ega. Koʻchirishlar xususiyati boʻyicha yoriq — gorizontal amplitudasi taxminan 100 m boʻlgan oʻng tomondagi yorilish-siljish boʻlib, asosiy tikuv shimolga 70-75° burchak ostida tushadi. Ruda konidan gʻarbda, strukturaviy yoriq janubiy bilan chegaradosh. Qalinligi — 20 m gacha, yoriq zonasi maydalangan va maydalangan jinslar bilan ifodalanadi. Baʼzi hududlarda zona bir nechta kichik yaqin yoriqlarga boʻlinadi. Asosiy tikuv va unga qoʻshilgan yoriqlar, toʻsiqlar va kvars singan yoriqlar bilan toʻldirilgan ariq zanjirlari, kvars tomirlari va turmalin breksiyalari bilan birga keladi va baʼzan ularni ifodalaydi. Strukturaviy va janubiy yoriqlar orasidagi blokda sublatitudinal yoriqlar intensiv ravishda oʻrtacha 170° azimut tushish, 80° tushish burchagi bilan namoyon boʻladi [9, 13, 20, 63, 100].
Besapantov yorigʻi ruda maydonining shimoliy chegarasidir va gorizontal siljish amplitudasi 2000 m dan yuqori boʻlgan chap-lateral urish-siljish yoriqlari turiga kiradi. Karyer kesishish burchaklari 40-70°, chuqur azimut 360° atrofida. Geofizik maʼlumotlarga koʻra, chuqurlik bilan yoriq janubga — Sirdaryo botigʻi tomonga oʻzgaradi. Hududning shimoliy-gʻarbiy qismida yoriq zonasining qalinligi 200 m ga yetadi. Mintaqa tarkibida uglerod moddasi koʻp boʻlgan milonitlar va filonitlar mavjud. Nosozlik bir nechta pastki parallel zonalar — otashinlar, tarkibida toʻgʻonlar bilan ajralib turadi [20, 100].
Shimoliy-sharqiy yorigʻi Muruntov konining markaziy qismidan oʻtadi. Shimolda Besapantov yorigʻiga, janubda Janubiy yoriqni kesib oʻtib, choʻkmalar ostiga oʻtadi [20].
Ochiq konda, tizimli va janubiy yoriqlar qayd etiladi, ular navbati bilan shimoliy va janubiy tomondan oʻtib ketadi. Shimoliy-sharqiy yoriqning oʻzi bilan bir qatorda, II 250-300 m gacha boʻlgan gorizontal siljishlar amplitudasiga ega boʻlgan yorilish slipidir, zonaning qalinligi 5-15 m ni tashkil qiladi, shimoliy-sharqiy zarbalar paytida konjugat sinishi rivojlanib, uni uch turga boʻlish mumkin: delaminatsiya, ajratish, qirqish. Delaminatsiya yoriqlari qoʻpol va oʻrta donali kvarsning rudadan oldingi tomirlari bilan toʻldirilgan. Yirtilgan yoriqlar maydonning markaziy qismida toʻplangan, koullar doimiy ravishda joylashtirilgan va 70-80 ° tushish burchagi va 160° ga tushgan azimutli chiziqli choʻzilgan zonalarga guruhlangan. Qalinligi 0,2-15 m, ish tashlash uzunligi 25-700 m. Boʻlingan yoriqlar uchta tizimni tashkil yetadi: pastki, submeridional, shimoli-sharqiy. Boʻlishning kenglikdagi yoriqlari ish tashlash davomida davom yetadi va qalinligi bir necha millimetrdan ikki metrgacha. Uzunligi 500-700 m ga yetadi. Harakatning tabiati odatdagidek siljiydi. Amplitudalar siljishi — 1-20 m, submeridan yoriqlar uzunligi 200 m gacha, qalinligi — 0,2-2 m. Oʻtkazmalar xarakteri boʻyicha — 5-15 m amplitudali siljiydigan yoriqlar. Shimoli-sharqiy tendensiyali yorilish, qalinligi 0,2-2 m va uzunligi 150-400 m ga yetadi. Harakatning tabiati 20-30 m amplituda koʻtariluvchi-siljishdir [9, 13, 20, 63, 102].
Yuqoridagilarni inobatga olib, Muruntov hududidagi topo-geodezik ishlarni takomillashtirish, fizik – geografik sharoitlar va texnogen jarayonni hisobga olgan holda qiyin kon-geologik sharoitda yanada rivojlantirish hamda geodinamik jarayonlarni geodezik usullarda kuzatishlar uchun Muruntov togʻ-kon sanoat zonasi atrofida yuqori aniqlikdagi balandlik geodezik tarmogʻini har 5-10 yilda vaqti – vaqti bilan yuqori aniqlikda nivelirlash kerak. Shuningdek baʼzi geodezik punktlarning yoʻqolganligi va yaroqsiz holga kelganligi sababli geodezik tarmoq punktlarining koordinatalarining aniqligini saqlab qolgan holda qayta tiklash kerak boʻladi. Keyingi boʻlimda Muruntov karyeri sanoat zonasi hududida mavjud davlat geodezik tarmogʻi punktlarining koordinatalari aniqligini va signallarning texnik holatini tahlil qilish amalga oshirilgan.