O„zbеkiston rеspublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim

Amerika qit‟asiga tashrif buyurgan turistlarning mintaqa bo„yicha ko„rsatkichi (mln. kishi his.)

Mintaqalar nomi	1990 y.	1995 y.	2010 y.	2012 y.	2014 y.
Shimoliy Amerika	71,7	80,5	91,2	84,4	81,6
Karib havzasi	11,4	14,0	17,2	16,9	16,1
Markaziy Amerika	1,9	2,6	4,3	4,4	4,7
Janubiy Amerika	7,9	11,7	15,2	14,4	12,5
Amerika qit‘asi bo‗yicha	93,0	108,8	128,0	120,2	114,9

Manba: Osnovnыe pokazateli razvitiya turizma v 2013 g. VTO. – Madrid, 2015. -20 s.
Janubiy Amerika mintaqasi turizmi Karib havzasi ko‗rsatkichlaridan birinchi marotaba oshib ketdi. 2014-yilda turistlar oqimi bo‗yicha Braziliya (10%), Boliviya (9%), Peru (9%) va Argentina (7%)o‗sishga erishgan.
Afrika. Ushbu mintaqa turizmi rivojlanishiga aksariyat holda Janubiy Afrikaga tabiat shinavandalari bo‗lgan sayyohlarning va Shimoliy Afrikaga Yevropalik turistlar oqimining o‗sishi bilan izohlanadi. Umuman, Janubiy Afrika mintaqasi mamlakatlaridan Zimbabve (7,8%), Zambiya (12%) va Madagaskar (32%)da o‗sish kuzatildi.

4. 
   jadval
   

Afrika qit‟asiga tashrif buyurgan turistlarning mintaqa bo„yicha ko„rsatkichi (mln. kishi his.)

Mintaqalar nomi	1990 y.	1995 y.	2010 y.	2012 y.	2014 y.
Shimoliy Afrika	8,4	7,3	10,1	10,6	10,3
G‗arbiy Afrika	1,4	1,9	2,6	2,7	2,9
Markaziy Afrika	0,4	0,4	0,7	0,7	0,7
Sharqiy Afrika	2,8	4,5	5,9	6,2	6,3
Janubiy Afrika	2,0	6,0	8,2	8,2	8,9
Afrika qit‘asi bo‗yicha	15,0	20,0	27,0	28,0	29,1

Manba: Osnovnыe pokazateli razvitiya turizma v 2013 g. VTO. – Madrid, 2015. -22 s.

Shimoliy Afrikadagi mamlakatlar orasida Tunis yetakchilik qilmoqda. Tunisda 2014-yilda o‗tgan yilga nisbatan turistlar oqimi 10%ga, tushum 9%ga ko‗paygan.

Yaqin Sharq. Ushbu mintaqaning ko‗rsatkichlari jahondagi o‗rtacha o‗sish ga nisbatan ancha tezkorlik bilan rivojlanmokda. Jumladan, turistlar oqimi 5,3% ga, tushum 6,4%ga o‗sgan. Hududdagi mamlakatlardan Livan (18%), Iordaniya (12%), Baxrayn (4%) oqimning ko‗payishiga erishdi.
Boshqa mamlakatlarga nisbatan rivojlangan Misr turistlarga servis xizmati ko‗rsatishni yaxshilash natijasida sayyohlar oqimi 3%ga o‗sishiga erishdi. Hozir butun dunyodan turistlar Misrning qadimiy ehromlarini qurish uchun va afsonaviy Nil daryosi qirg‗oqlarida tashkil etilgan qadimgi yodgorliklarni ziyorat qilishga oshiqmoqdalar.


Tayanch iboralari: Xalqaro shartnomalar, xalqaro tashkilotlar, xizmat ko‗rsatish bozori, xalqaro shartnoma bo‘ limlari, turizm eksporti va importi

Nazorat uchun savollar

1. 
   Xalqaro turistik aloqalarga tavsif beradi;
   
2. 
   Xalqaro turizmda eksport va import tushunchalari, xalqaro diplomatik munosabatlarni shakillantirish zaruriyatini anglash;
   
3. 
   Xalqaro shartnomlarni tuzish shartlarini aytib beradi.
   
4. 
   Turizm xalqaro mahsulot va xizmatlar ayirboshlashda qanday o‗rinni egallaydi?
   
5. 
   Qanday xalqaro savdo nazariyalarini bilasiz?
   
6. 
   Dunyo eksporti hajmida xalqaro turizmning ulushi qanday?
   

Adabiyotlar

1. 
   Сафарова Н. Н. Туризм ривожланишининг илмий-назарий асослари / Сафарова Н. Н., Нарзикулов М. П.. - Тошкент : IFMR, 2017.
   
2. 
   Моделирование и прогнозирование социально-экономических процессов : учебно-методическое пособие / Абдуллаев А. М., Алмурадов А. А.. - Ташкент : ТГЭУ, 2017. - 194 с;.
   
3. 
   Икромов М.Иқтисодиѐт ва менежмент асослари : ўқув қўлланма / Икромов М., Солиев А. С.. - Тошкент : Vneshinvestprom, 2019. - 280 б
   
4. 
   www.uzbekturizm.uz sayti ma‘lumotlari
   

8. – BOB. TURIZMDA OVQATLANISH TEXNOLOGIYASI VA UNI TASHKIL QILISH

1. 
   Dunyo miqyosida restoran zanjirlarining rivojlanishi va ovqatlanish tarmoqlarining kengayishi
   

2. Restoranlarda tannarxga ta‟sir qiluvchi omillar

3. 
   Restoran biznesini shakllanishining o‟ziga xos xususiyatlari
   

4. Restoran biznesini boshqarishning usul va uslublarining o„rni

1. 
   Dunyo miqyosida restoran zanjirlarining rivojlanishi va ovqatlanish tarmoqlarining kengayishi
   

Oxirgi 10 yillikda dunyo miqyosida restoran zanjirlarining miqdori va o‗lchami sezilarli darajada o‗sdi. Bu borada shubxasiz AQShni liderlik qilmoqda deyish mumkin, uning restoran zanjirlari mamlakat tashqarisida ham faol kengaytirilgan siyosat o‗tkazmoqda. Ularning erishgan yutuqlari ko‗p jihatdan boshqa davlatlarda yashayotgan amerikalik turistlar va amerika fuqarolari, shuningdek AQShda turli mavsumlarda ishlaydigan va o‗qiydigan juda ko‗p xorij fuqarolari bilan bog‗liq. Restoran zanjirida asosiy mahsulot hisoblangan gamburger va pitssa tarmoqlari tez o‗sib bormoqda. Restoran zanjiridagi savdoning 40% dan ortiqrog‘ini sandvichlar tashkil qiladi.
―New research‖ kompaniyasi tuzgan klassifikatsiyaga ko‗ra sendvichlar qatoriga quyidagilar kiradi: ―Makdonalds‖ restoranlarida beriladigan gamburgerlar, fransuzcha sendvichlar, ―Sabvey‖da beriladigan sandvichlar, ―Tako Bell‖da beriladigan ―teks-meks‖. 1- chizmada xizmat ko‗rsatish bozorida restoranlarning ulushi ko‗rsatilgan.
Umumiy ovqatlanish bozorining katta ulushini 42.6 mlrd. dollar aylanma mablag‗ga ega bo‗lgan holda gamburgerlar restoran zanjirlari egallagan. Restoran zanjirlari orasida 2005-yilda ―Makdonalds‖ eng katta aylanma mablag‗ga, ya‘ni 21.8 mlrd. dollarga ega edi, biroq korxonalar soni bo‗yicha ikkinchi o‗rinda edi. Eng ko‗p korxonalar ―7-eleven‖ restoran zanjiri tarkibida mavjud, u aylanma mablag‗ bo‗yicha ozgina
orqada qolgan edi. Ushbu ma‘lumotlar 1-jadvalda berilgan. 90-yillarning boshlarida pitstseriya bozori sezilarli darajada kengaydi, ular asosan 3 ta zanjirga biriktirilgan. ―Pitstsa-Xat‖-9450 ta korxona, ―Domina-pitssa‖- 5300 taga va ―Lill-sizar‖-4300 ta korxonaga ega edi. Ular hammasi birgalikda bozorning 85% ini tashkil qiladi³⁸.
Amerikada restoran biznesida bir qancha xolding guruhlari bir qator tovar markalariga (belgilariga) ega. Masalan; ―Pitssa-Xat‖
―Pepsiko Ink‖ kompaniyasiga qarashli, ―Tako Bell‖ esa ―Kentukki Fred Chikken‖ kompaniyasiga, ―TV xolding INK‖ga ―Denis‖, ―Kuinsis‖, ―El Pollo Loko‖ va ―Kantin Korp‖lar kiradi. Oxirgi yillarda Amerikaning yirik restoran zanjirlari strategiyasi asosan kechki payt ovqatlanishga qaratilgan, chunki bundan katta daromad keladi.