O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti fizika-matematika fakulteti

 
 
Savollar: 
1. Muammo nimadan iborat? 
2. Nima uchun Saturn gigant sayyora bo‘lishiga qaramay uning zichligi kichik?
3. Siz qanday fikrdasiz, balki boshqa omillar ham ta’sir qilardi? 
4. Siz ushbu muammoni qanday hal etgan bo‘lardingiz? 
 
Talabalarga tavsiya etiladigan manbalar: 

---

37 
 
Perel’man “Qiziqarli astronomiya” va M.Mamadazimov “Umumiy astronomiya” 
darsligi 
 
Talabalar uchun ko‘rsatmalar: 
1. Keys mohiyatini yaxshilab tushunib oling.
2. Muammoning yechimini topishga xizmat qiluvchi omillarni aniqlang ya’ni 
Merkuriy va Venera sayyoralarini sinchiklab o‘qib va o‘rganib chiqing.
3. Aniqlangan omillar orasidan muammoga ko‘proq dahldor bo‘lgan omil 
(sabab)ni ajrating.
4. Ana shu omillar asosida yechimni asoslashga harakat qiling.
5. O‘z fikringizni bayon eting.
3. Sizningcha kuzatuvchi Yerning qaysi joyida turibdi? 
4. O‘z fikringizni bayon eting.
Keysni yechish jarayoni: 
1. Talabalar keys mohiyatini u bilan tanishish orqali kichik guruhda muhokama 
qiladi.
2. Talaba kichik guruh a’zolari bilan hamkorlikda muammoni hal etishga zamin 
tayyorlaydigan omillarni aniqlaydi.
3. Muammoni hal etishga imkon beradigan omillardan eng muhimlari ajratib 
olinadi.
4. Kichik guruh a’zolari umumiy fikr asosida eng muhim omillarni bayon etadi.
5. Kichik guruhlarning fikrlari tahlil etiladi va umumiy xulosa yasaladi.
 
O‘qituvchining yechimi 
Saturn Sayyorasi kattaligi jihatidan, Yupiterdan keying ikkichi katta sayyora hisoblanadi. 
Unda nima uchun sayyoralar ichida faqat bitta Saturn sayyorasini suvga tashlasa 
cho‘kmaydi deyilgan. Suvga cho‘kmasligi uchun jismning zichligi suvnikidan kichik 
bo‘lishi kerak. shuning uchun buni aniqlash uchun Saturn sayyorasining zichligini 
aniqlashimiz kerak. buning uchun bizga Saturnning massasi va radiusi kerak bo‘ladi.
Massasi M=5,6846*10
26
Radiusi R=60 268km =6*10
7 
m
bu suvning zichligidan kichikligi uchun suvda 
cho‘kmaydi. Bunga sabab, Gigant sayyoralar asosan gazlardan tuziladi. Gazlarning 
zichligi esa agregat holatlar ichida eng kichik bo‘ladi.