O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug’bek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti



Yüklə 6,69 Mb.
səhifə14/129
tarix02.02.2022
ölçüsü6,69 Mb.
#114169
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   129
O’qish qoidalari

Kuyidagi jadvalni o’qituvchi yordamida tushuning va o’qib chiqing.

So’zlarni yodlang.


O’qilmaydigan undosh harflar

Harf-

lar



Talaf-fuzi


O’qituvchi bilan ishlash uchun misollar






So’z boshida


k+n

[-n]

,knife (pichoq), know (bilmoq), knock –out (nokaut)

w+r

w+h


[-r]

[h]


,write (yozmoq), ,wrong (noto’g’ri), ,wrote (yozdi)

,who (kim), whose (kimning), ,whom (kimni)

,whole (hammasi, butun)


H



,honest (rostgo’y), ,honour (shon-sharaf), ,hour (soat)

So’z urtasida


-h-



,when (qachon), ,white (oq), ,what( (nima), ,why (nimaga)

-w-



,answer (javob), ,two (ikki) knowledge (bilim)

-t-



,listen (eshitmoq), ,often (tez-tez)

-al-

[a:]

,calm (tinch), ,half (yarim), ,palm (kaft)

-alk-

[ә:k]

,chalk (bo’r), ,walk (yayov)

-igh-

[ai]

,might (qila olmoq), ,light (yorug’), ,fight (kurashmoq)

-eigh-

[ei]

,eight (sakkiz), ,weight (og’irlik)

So’z oxirida







,high (baland), through (oraliq)







,climb [klaim] (yuqoriga tirmashib chiqmoq)

,bomb (bomba), ,column (qator)




O’qish qoidalari uchun mashqlar:

Quyidagi so’zlarda unli harflarni qisqa va alfavit tarzida o’qing:
a) ,neck — bo’yin, ,match — gugurt, ,film — film, ,pencil — qalam,

,brush — cho’tka, ,fifth beshinchi, ,land — yer, ,get — olmoq, ,sun — quyosh.

b) miner — konchi, ,take — olmoq, ,smoke — chekmoq, ,pen — ruchka, ,try — harakat qilmoq, ,huge — baxaybat, ,but — lekin, ,pho,netelefon qilmoq, ,five — besh.

s) ,March — mart, ,port — port, ,third — uchinchi, ,sport— sport,

,burn — yondirmoq, ,branch — shoxobcha, ,farm — ferma, ,firm — firma, birth — tug’ilish.

Quyidagi so’zlarni o’qing va o’qilmaydigan undosh harflarni aytib bering:

,hour — soat, ,wreck — avariya, ,write — yozmoq, ,while — o’sha paytda, ,whom — kimga, ,wrong — noto’g’ri, ,knee — tizza, ,straight — to’gri, tekis, ,debt — qarz, ,bomb — bomba.
Grammatika: To be fe’li Indefinite Tense da bo’lmoq, bor bo’lmoq ma’nolarini anglatib, xozirgi, o’tgan va kelasi zamon shakllariga ega:


Present

Indefinite



Past Indefinite

Future Indefinite

I am
he

she } is

it
we

you } are

they


I

he

she } was



it
we

you } were

they


I shall be

he

she } will be



it
we shall be

you } will be

they


So’roq gapda to be fe’li egadan avval qo’yiladi.


Is he a student? U talabami?

Was he a student? U talaba edimi?

Will he be a student? U talaba bo’ladimi?


Bo’lishsiz gapda not yuklamasi to be dan keyin qo’yiladi.
He is not a student U talaba emas

He was not a student U talaba bo’lgan emas

He will not a student U talaba bo’lmaydi
He isn’t a student

He wasn’t a student (Og’zaki nutkda qisqa aytiladi)

He won’t a student


Quyidagi savollarga javob bering
Gapda fe’lning qaysi shaklini qo’llash kerak?

“We … in the classroom” (am, is, are)



“Yes, it was? javob qaysi savolga to’g’ri keladi?

1 . Was the classroom big? Was he a student? Was she in Moscow ?



Are theu at the Institute? gapiga qaysi javob to’g’ri keladi?

1 . Yes, we are. 2. Yes. I am. 3. Yes, theu age.


Nuqtalar o’rniga to be fe’lining kerakli shaklini qo’ying, payt xoli (yesterday [,jestedi]— kecha, last year [la:st, jiә] — o’tgan yili, next year ['nekstjә:] — kelasi yili so’zlariga ahamiyat bering)
1. I... an engineer am

2. We... students is

3. He... a teacher are

4. It... Friday yesterday were

5. Theu ... students last year was

6. You ... a a student next year will be


Ingliz tilidagi darak gapda so’z tartibi
Ingliz tilidagi gapda so’zlarning o’zaro bog’lanishida qo’shimchalar ko’p bo’lmagani uchun gapda ma’no so’z tartibi va predloglar asosida beriladi. Ingliz tilida so’z tartibi qat’iydir, har bir gap bo’lagining o’z o’rni bor.
The students study these plans. Talabalar bu rejalarni o’rganadilar

Agar inglizcha gapdagi so’zlarning o’rnini almashtirsak, ma’nosiz gap tuziladi.


Ingliz tilidagi darak gapda so’z tartibi:


0
Hol

I
Ega

II
Kesim

III to’ldiruvchi


IV

Hol



Pred-

logsiz vosita-

li

To’g’ri


Predlogli vositali

in this


room
every

day


We
He

She


study
gives

reads


us


mathe-matics

lessons


her

notes

to Pete


in this


room
every

day

Jadvaldagi gaplarning kesimi The Present Indefinite (Noaniq qozirgi zamon)da berilgan. Bu zamon ish-harakatni doim takrorlanib turishini va doimiy bo’lib turadigan harakat va xolatni ifodalaydi. The Present Indefinite Tense ning bo’lishli shakli barcha shaxslar uchun (3-shaxs birlikdan tashqari) fe’lning asosiy shaklidan tuziladi. 3-shaxs birlikda fe’l negiziga -s yoki (-es) qo’shiladi.
He speaks English U inglizcha gapiradi.
Gaplarning so’roq va bo’lishsiz shakli yordamchi fe’l do bilan yasaladi, III shaxs birlikda does ishlatiladi. Gapdagi asosiy fe’l hamma shaxslarda ham to yuklamasi tushirib qoldirilgan infinitiv shaklida bo’ladi.

Does he sreak English? (so’roq shakli). Ne does not (doesn’t) speak English (bo’lishsiz shakli). (Indefinite Tenses haqidagi to’la ma’lumot uchun asosiy kursga qarang).

Quyidagi mashqlarni bajaring
Quyidagi so’zlar yordamida so’z tartibi qoidasiga amal qilib darak gaplar tuzing:


  1. books, puts, she, the, table, on

  2. books, to read, by Russian writers, likes, he

  3. mathematics, study, in this room, we, every day



Quyidagi gaplardagi gap bo’laklarini aniqlang, bo’lishli gapda so’z tartibi bo’yicha so’zlarni jadvalga joylashtiring:


0


I


II


III


IV


Xol yoki

aniqlovchi



Ega


Kesim


To’ldiruvchi



Hol



1. Every day he goes there by bus.

2. Most of the students take an active part in social life.

3. Our University trains specialists for different branches of industry.

Umumiy so’roq gapning tuzilishi

Umumiy so’roq gapda savol butun gapga beriladi. Unda so’z tartibi o’zgaradi; gap yordamchi fe’llardan biri be, haue, do yoki modal fe’llar can, may, must bilan boshlanadi.



0


I


II


III


IV


Yordamchi

fe’l


Ega



Kesim



To’ldi-

ruvchi



Hol



  1. Do

  2. Does




you

he


like

live


music?

in Kiev?

Umumiy so’roq gapga qisqa javob beriladi.



1. Yes, I do 2. No. he does’t.


Kishilik olmoshlari

Ingliz tilidagi kishilik olmoshlarida ikkita kelishik bor: bosh va ob’ekt kelishigi. Kishilik olmoshlari bosh kelishikda ega, ob’ekt kelishikda esa to’ldiruvchi bo’lib keladi I (ega) like him (to’ldiruvchi).



Kishilik olmoshlarini esda tuting:

Son



Shaxs




Kishilik olmoshlari


Bosh kelishik


Ob’ekt kelishik

Birlik



1.

3.


I — men

he, she, it — u



me — menga, meni

him, her, it, — unga, uni


Ko’plik



1.

2.


3.


webiz

uou — siz

they — ular


us — bizga, bizni

uou sizga, sizni

them — ularga, ularni



Buyruq mayli

Buyruq mayli buyurish, maslahat, iltimos kabi ma’nolarni anglatadi va infinitiv to yuklamasisiz ishlatiladi.



Go - Bor (ing)!

Take the book — Kitobni ol(ing)!
Buyruq maylidagi fe’l oldidan kelgan do not qisqartirilgan don’t (don t) bo’lishsizlikni anglatadi.
Do not (don’t) take the ren. Ruchkani olma!

Do not (don’t) smoke: Chekma!
Buyruq mayli I va III shaxsda (birlik va ko’plikda) let Q olmosh (ot) Q infinitiv birikmasi yordamida ham berilishi mumkin.
Let me go. Ketishga ruxsat bering.


Yüklə 6,69 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   129




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin