O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti «Atrof muhit himoyasi va ekologiya» kafedrasi

 
 2-jadval 
Metamorfik tog’ jinslari to’g’risida asosiy ma‘lumotlar 
 
Birlamchi 
(ilk) jinslar 
Metamorfik 
jinslar 
Tekstura 
Mineral tarkibi 
Ohaktoshlar 
Marmar 
Yaxlit 
Kaltsit va boshqa 
mineral birikmalari 
Gilli jinslar 
Argillitlar, 
gilli 
slanetslar 
Slanetssimon 
Gilli minerallar, kvarts, 
seritsit, xlorit va 
boshqalar 
Fillitlar 
Yupqa 
qatlamli 
slanetslar 
Kvarts, seritsit va 
boshqalar 
Slyudali 
slanetslar 
-«- 
Slyuda, kvarts va 
boshqalar 
Grafit-
slyudali 
slanetslar 
-«- 
Grafit, muskovit, 
biotit, kvarts 
Cho’kindi jinslar 
Qumlar va 
qumtoshlar 
Kvartsitlar, 
kvartsitli 
slanetslar 
Yaxlit 
Kvarts, tog’ shpati, 
slyuda va boshqalar 
Slanetssimon 
Kvarts, gilli birikmalar 
Gilli va 
qumli jinslar 
Gneys 
Yo’l-yo’l 
kuzoynaksimo
n 
Kvarts, tog’ shpatlari, 
slyuda, dala aldamchisi 
Magmatik jinslar 
Nordon, 
o’rta va 
qisman 
asosli jinslar 
Gneys 
Yo’l-yo’l 
kuzoynaksimo
n 
Kvarts, dala shpatlari, 
slyuda, dala aldamchisi 
Asosli va 
o’ta asosli 
jinslar 
Xloritli, 
talkli, 
zmeevikli 
slanetslar va 
boshqalar 
Slanetssimon 
Xlorit va uning 
aralashmalari, talk va 
uning aralashmalari, 
serpentinit, xromit, 
magnetit va boshqalar 
 
NAZORAT UCHUN SAVOLLAR 
1. Tabiiy xavfli jarayonlar deb nimaga aytiladi? 
2. 
Tabiiy xavfli jarayonlar sodir bo’lish muddatiga ko’ra qanday 
turlarda bo’ladi? 
3. Energiya manbaiga qarab tabiiy xavfli jarayonlar qanday turlarga 
bo’linadi? 
4. 
Tashqi tabiiy xavfli jarayonlar qaerda va qanday sodir bo’ladi? 
5. Ichki tabiiy xavfli jarayonlarga nimalar kiradi? 
6. 
Ichki tabiiy xavfli jarayonlarga qanday o’zgarishlar kiradi? 
7. Magmatizm deb nimaga aytiladi? 
8. Magmatizmning qanday turlari mavjud? 
9. Batolitlar va shtoklar deb nimaga aytiladi? 
10. Vulqon deb nimaga aytiladi? 
11. Vulqonlar otilganda uning tarkibidan nimalar ajralib chiqadi? 
12. Vulqon kuli deb nimaga aytiladi? 
13. Lava deb nimaga aytiladi va uning tarkibida qanday elementlar 
uchraydi? 
14. Tektonik harakatlar deb nimaga aytiladi va qanday turlarga 
bo’linadi? 
15. Geosinklinal deb nimaga aytiladi? 
16. Tektonik harakatlarning qanday turlari mavjud, ularga tushuncha 
bering? 
17. Qatlamlarning antiklinal va sinklinal burma shakllari 
to’g’risida 
tushuncha bering? 
18. 
Uzilmali buzilishlar qanday ko’rinishlarda bo’ladi? 
19. Zilzila deb nimaga aytiladi? 
20. Zilzilaning epitsentri va gipotsentri deganda nimani tushunasiz? 
21. Zilzilalarning qanday turlari mavjud, ularga tushuncha bering? 
22. Zilzilalar o
datda qanday ko’rinishlarda namoyon bo’ladi?
37 
48 

---

 
Kvartsitlar - kvarts qumi va qumtoshlaridan hosil 
bo’ladi. 
Ularning zichlanishi va qayta kristallanishi quyma (yaxlit) bir 
mineralli jinsning paydo bo’lishiga olib keladi. 
Marmarlar ohaktoshlarning yuqori 
haroratda o’zgarishi natijasida 
hosil 
bo’ladi. 
Tarkibi bo’yicha marmarlar bir mineralli jins bo’lib, kaltsitning 
zarralaridan tashkil topadi. 
Ayrim marmarlarda ozgina miqdorda kvarts, amfibol, piroksen va 
dala shpatining aralashmalari bo’lishi mumkin. 
Gneyslar hosil 
bo’lishi uchun cho’kindi va magmatik jinslar 
birlamchi mahsulot bo’lib xizmat qiladi. 
CHo’kindi jinslar uchun metamorfizatsiyaning eng yuqori darajasi 
paragneys jinsi, magmatik jinslar uchun 
– ortog’neys jinsi hisoblanadi. 
Paragneyslar šумтошларнинг metamorfizatsiyasidan, ortog’neyslar – 
granitlarning metamorfizatsiyasidan hosil 
bo’ladi.