Oʻzbekistоn respublikasi оliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi r. I. Ismailov, R. M. Davlatov, M. B. Mamatqulova

22-jadval 
Оltin zоli zаrrаchаlаrining solishtirma diаmеtri 
Mоddаning nоmi 
Mоlеkulаning 
diаmеtri 
Оltin zоli zаrrаchаlаrining diаmеtri 
(d)
 
Vоdоrоd
Xlоrоfоrm 
Gеmоglоbin
0,1 nm 
0,8 nm 
2-5nm 
kichik zаrrаchаlаr 
yirik zаrrаchаlаr 
1-3 nm 
10-15 nm 
 
Suspenziyalar
Qattiq dispers faza va suyuq dispersion muhitdan iborat daғal 
dispers sistemalar 
suspenziyalar 
deb ataladi. Masalan suvga tuproq, qum yoki boʻr 
solib chayqatilsa, suspenziya hosil boʻladi.
Suspenziyalarda dispers faza zarrachalari choʻkishga moyil boʻladi. 
Dispersion muhit ichida dispers fazaning choʻkish jarayoni, ya‘ni 
sedimentatsiya 
yuz beradi. Suspenziyalarda dispers faza zarrachalarining choʻkish tezligi 
muhitning zichligiga, qovushqoqligiga va dispers faza zarrachalarining zichligiga 
hamda ularning radiusiga bogʻliqdir. Agar 
t
vaqt ichida zarrachaning bosib oʻtgan 
yoʻli 
H
boʻlsa, sedimentatsiya tezligini
Tenglama bilan aniqlasa boʻladi. Sedimentatsiya tezligi bilan muhitning 
qovushqoqligi va zichligi orasidagi bogʻlanishni quyidagi formula bilan 
ifodalanadi: 

---

195 


o
g
d
D
r
g
V




2
2
bu yerda, r - zarracha radiusi, 

- dispersion muhitning qovushqoqligi, D - 
zarracha moddasining zichligi, d - dispersion muhit zichligi, g-ogʻirlik kuchi 
tezlanishi.
Dispers sistema ichida avval oʻrtacha yirik zarrachalarning undan keyin esa 
mayda zarrachalar choʻkishi kuzatiladi. Bunda albatta, 

boʻlgan hollardagina 
choʻkish kuzatiladi. Agar 
boʻlsa, aksincha dispers faza suyuqlik sirtiga qalqib 
chiqadi. 
Sedimentastion analiz usullaridan foydalanib zarrachalarning choʻkish tezligi 
aniqlanadi. Choʻkish tezligidan foydalanib zarrachalar radiusi topiladi va 
zarrachalar taqsimlanishi egrisi chiziladi (100-rasm).