38-rasm. Suyuqlik sirtidagi (a,b) va ichidagi (v) mоlekulalarning qoʻshni mоlekulalar bilan oʻzarо ta’sirlashishi. Lekin, suyuqlik sirtida turgan molekulalarni suyuqlik ichidagi qoʻsh
molekulalar kuchliroq tortadi, gaz fazadagi molekulalar oʻsha molekulani juda oz
miqdordagi kuch bilan tortadi (38-rasm).
Shu sababli suyuqlik sirtida turgan molekulalar mumkin qadar suyuqlik ichiga
kirishga intiladi. Boshqacha aytganda, suyuqlik oʻz sirtini kattalashtirish uchun ish
sarf qilishi kerak. Aksincha, suyuqlik sirti kamayganida energiya ajralib chiqadi.
Demak, suyuqlik sirt qavati ma‘lum energiya zahirasiga ega bo‘lib, u
suyuqlikning sirt energiyasi deyiladi.
Suyuqlik sirtini 1 cm
2
ga kattalashtirish uchun sarf qilish kerak boʻlgan
energiya miqdori shu suyuqlikning
sirt taranglik koeffitsienti yoki toʻgʻridan-
toʻgʻri
sirt tarangligi deyiladi. U grekcha σ (sigma) harfi bilan belgilanib, N/m
yoki J/m
2
larda oʻlchanadi:
;
S G
Bunda, G -1m
2
sirtni hosil qilish uchun zarur boʻlgan energiya miqdori, σ-
suyuqlikning sirt taranglik koeffitsienti, S-sirt kattaligi.
Suyuqlikning sirt tarangligi temperatura va suyuqlik bugʻi bosimi ortishi bilan
kamayadi. Sirt taranglikning kelib chiqish sababi suyuqlik molekulalari orasidagi
bogʻlanishdir. Ayni modda molekulalari orasidagi bogʻlanish qancha kuchli boʻlsa,
ularning sirt tarangligi shuncha katta qiymatga ega boʻladi. Bundan quyidagi
xulosa kelib chiqadi: qutbli suyuqlikning suyuq-gaz chegarasidagi sirt tarangligi
qutbsiz suyuqliklarning sirt tarangligiga nisbatan katta boʻladi (9-jadval).
9-jadval Ba’zi moddalarning havo bilan chegaradagi sirt tarangligi. Modda t o
