O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi r. S. Razikov

namlik (M - ma’lum haroratda (toʻyinganlik holatida) havodagi 
suv bugʻining maksimal mumkin boʻlgan miqdori). Nisbiy 
namlik B – mutlaq namlik (A)ni maksimal (M) namlikka nisbati 
bilan aniqlanadi va foizda ifodalanadi: 
B = A/M·100% 
Fiziologik jihatdan optimal nisbiy namlik 40 . . . 60% 
boʻladi. Havo namligining yuqoriligi (75-85% dan ortiq) past 
harorat darajasi bilan birgalikda sezilarli sovutish ta’siriga ega 
boʻlsa, yuqori bosim bilan birgalikda esa tananing haddan 
tashqari qizib ketishiga olib keladi. Nisbiy namlikning 25% dan 
kam boʻlishi ham odamlar uchun noqulaydir, chunki bu shilliq 
qavatlarning qurishi va yuqori nafas yoʻllarining himoya 
faolligining pasayishiga olib keladi.
Havoning harakati (harakatchanligi) 
Sanoat xonalarida konvektsiya oqimlari mavjud boʻlganda, 
havo massalari past tezlikda harakatlanadi.
Sovuq havo eshiklar, xonaning barcha turdagi tiqishlari 
orqali kiradi, issiq havo esa yuqoriga koʻtariladi. Kishi havo 
harakatini taxminan 0,1 m/sek tezlikda boʻlganda his qila 
boshlaydi. Odatiy haroratlarda havoning yengil harakati insonni 
oʻzini yaxshi his qilishiga yordam beradi, shu bilan birga havo 
harakatining 
yuqori 
tezligi, 
ayniqsa 
past 
haroratlarda, 
konveksiya va bugʻlanish orqali issiqlik yoʻqotilishining 
oshishiga va tananing kuchli sovishiga olib keladi.

---

32 
ATKdagi nurlanish energiyasi issiq sexlarda chiqariladi. 
Qizdirilgan jismlar va sirtlarning haroratiga qarab, nurlanish 
energiyasi uch toifaga boʻlinadi: 
Birinchi toifaga 500
0
C haroratgacha qizdirilgan jismlardan 
chiqadigan nurlanish energiyasi kiradi. Bu jismlar koʻrinmas 
infraqizil nurlarini chiqaradi.
Ikkinchi toifaga - 3000°C gacha qizdirilgan jismlar tomoni-
dan chiqariladigan yorugʻlik nurlanish energiyasi kiradi.
Uchinchi toifaga - 3000°C dan yuqori qizdirilgan 
jismlardan chiqadigan energiyaning ultrabinafsha nurlari kiradi.
Nurlanish issiqligining intensivligi - bir daqiqada sirtning 1 
sm
2
yuzasiga tushadigan kichik kaloriyalardagi issiqlik miqdori-
dir.
ATKda birinchi toifadagi radiatsion issiqlik energiyasi koʻp 
uchraydi. Ikkinchi toifaga isitish pechlari, zarbxonalar, termal va 
toblash vannalari bilan ishlashdagi uchastkalar kiradi. Uchinchi 
toifaga – payvandlash ishlari kiradi.