O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi r. S. Razikov

 
10. 2. Yuk avtomobillari, tirkama va yarim tirkamalarga 
qoʻyiladigan talablar 
Yuk mashinalari quyidagi qoʻshimcha talablarga javob 
berishi kerak. Bortdagi transport vositasining korpusida singan 
taxtalar boʻlmasligi kerak. Bortlarning texnik holati shunday 
boʻlishi kerakki, transport vositasi harakatlanayotganda ularning 
oʻz-oʻzidan ochilishi va yukning yoʻqolishi istisno qilinadi. 
Qulflar buzilmagan boʻlishi kerak. Orqa yon devorlar erkin va 
oson ochilishi kerak.

---

111 
Samosvallar va tirkamalar koʻtarilgan yukning oʻz-oʻzidan 
tushishiga yoʻl qoʻymaydigan qoʻllab-quvvatlovchi moslamalar 
bilan jihozlangan boʻlishi kerak. Yon bortlarida oʻchmaydigan 
yorqin boʻyoq bilan yozilgan: "Koʻtarilgan kuzovda tirgovichsiz 
ishlamang" - degan yozuv bolishi kerak. Orqa va yon bortlarda 
oʻz-oʻzidan ochilishiga toʻsqinlik qiladigan va mahkam 
yopilishini ta’minlaydigan qurilmalar boʻlishi kerak.
Yongʻin va portlovchi yuklarni tashuvchi transport vositasi-
ning old qismi ostidan oʻng tomonga chiqib turuvchi, pastga 
egilgan trubasi holda boʻlishi kerak. Trubani avtomobil kuzovi 
ostidan oʻtkazishga yoʻl qoʻyilmaydi. Odamlarni tashish uchun 
moʻljallangan yuk mashinalarida avtomobilning oʻlchamlaridan 
30-50 mm ga chiqarilgan trubkasi boʻlishi kerak.
Tirkamalar, yarim tirkamalar va uzun yuklarni tashish 
uchun moʻljallangan avtotransport vositalari kabina va yuk 
orasiga oʻrnatiladigan yigʻma tokchalar va qalqonlar, transport 
vositasi yuksiz harakatlanayotganda aylanalarni mahkamlash 
uchun moslamalar bilan jihozlangan boʻladi.
Bogʻlanish moslamasining texnik holati tirkamani tortuv-
chidan ajratish imkoniyatini istisno qilishi kerak. Bir oʻqli 
tirkamalar (bir oʻqli va koʻp oʻqli yoygichlardan tashqari) va 
tormozi boʻlmagan tirkamalarda mufta buzilganda tirkamaning 
uzilishiga yoʻl qoʻymaydigan xavfsizlik zanjirlari va troslari 
boʻlishi kerak.
Bortli tirkamalar yuk mashinalari kuzovlari bilan bir xil 
talablarga javob beradigan kuzovlarga ega boʻlishi kerak. Barcha 
bortki tirkamalar tortuvchidan uzilganidan keyin uni ishonchli 
ushlab turadigan qoʻl tormozi bilan jihozlangan boʻladi.
Yarim tirkamalar xizmat koʻrsatish moslamalari bilan 
jihozlangan boʻlishi, avtomashinadan ajratilganda tayanch boʻlib 
xizmat qilishi, ishlaydigan qurilma va toʻxtash tormoziga ega 
boʻlishi kerak.

---

112