O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

 
Biznes- jarayon ishtirokchilari uchun elaktron tijoratning 
afzalliklari foydalari 
Ishlab 
chiqaruvchilar 
uchun afzalli-
klar
Biznes 
sheriklari uchun 
afzalliklar
Iste’molchilar 
uchun imtiyozlar
Ishlab chiqarish 
aylanishininng 
qisqarishi 
Ta’minot 
tizimini boshqarishni 
takomillashtirish 
Mahsulot va narxlar 
haqida ma’lumot 
tahlili
, 
mahsulot 
haqida
 
fikr almashish 
Ishlab chiqarish 
jarayonining 
qisqarishi 
Moliyaviy o‘zaro 
hisob-kito-
blarga 
(
bitim
qiymati
)
xarajatkarni ka-
maytirish 
Yetkazib berish kanal-
lari, 
 
to‘lash 
va yetkazib ber-
ish shakllari 
Axborotni te-
Virtual korxona ochish 

---

137 
zkor tarqatish 
va almashish 
imkoniyatlari 
Shaxsga yo‘naltirilgan 
mahsulot marketingi 
Yangi 
mahsulotlar 
yaratish 
Qaror qabul qilishja-
rayoning shafofligi 
Bozorni o‘rganish 
va uning rivojlanishi 
prognozi 
 

O‘z-o‘zini tekshirish savollari 
 
1.
Raqamli texnologiyalardan foydalangan holda bozor 
ishtirokchilari o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar shakllari qanday? 
2.
Elektron tijorat nima va u elektron biznesdan nimasi bilan 
farq qiladi? 
3.
Biznes ishtirokchilarining o‘zaro ta’sirini namoyish eting. 
4.
Elektron tijorat obyekti nima? 
5.
Elektron tijorat subyekti kim? 
6.
Elektron tijoratning qanday jihatlari bor? 
7.
Elektron tijorat va an’anaviy tijorat o‘rtasidagi farqi ni-
mada? 
8.
Elektron bozor nima? 
9.
Elektron tijorat qanday baholanadi? 
10.
Iqtisodiy samaradorligi qanday baholanadi? 
 
2.4. Elektron tijorat modellari
2.4.1. Tijorat aloqalarining asosiy tarmoqlari
(o‘zaro ta’sir modellari)
Elektron tijorat jahon tajribasida eng ko‘p o‘chraydigan aso-
siy muammolardan biri kompaniya electron tijorat bozoriga 
kirishda tashkilotda biznes-jarayonlarni tashkil etish hisoblanadi. 
Shu nuqtai nazaridan biznes – modellarga asoslanadigan electron 
tijorat bozorida faoiyat ko‘rsatayotgan tashkilotlar modelini ko‘rib 
chiqamiz 
Biznes model 
tashkilot qanday qilib qiymatni yaratishini,
mijozlarga taqdim etishini va iqtisodiy, ijtimoiy va qiymatning 
boshqa qiymatni xarid qilishni mantiqan tavsiflaydi. Biznes-model 

---

138 
ishlab chiqish jarayoni biznes strategiyasining bir qismi hisobla-
nadi.
An’anaga ko‘ra, elektron tijoratni tashkil etish modellari 
o‘zaro ta’sir qiluvchi subyektlar tomonidan tasniflanadi. Quyidagi 
uchta subyekt ko‘rib chiqiladi: 

Biznes (Buseness, B ); 

Iste’molchi (Consumer, C ); 

Davlat (Government, G ) . 
Bitimlar ishtiroqchilar va o‘zaro ta’siri boyicha elektron ti-
jorat tashkilotning to‘qqizta modelini ajratish mumkin (2.4.1-
rasm):

B2B ( Business - to - Business ) ; 

B2C ( Business - to - Consumer ) ; 

B2G ( Business - to – Government) ; 

C2B ( Consumer - to - Business ) ; 

C2C ( Consumer – to - Consumer) ; 

C2G ( Consumer - to - Goverment ) ; 

G2B ( Government - to - Business ) ; 

G2C (Government -to- Consumer ) ; 

G2G ( Government - to - Government ) .