O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

C2G modeli (Consumer - to – Government)
Bu biznes modeli - o‘zaro fuqarolar va davlat organlari 
o‘rtasidagi munosabatlarni qamrab oladi. Ular hukumatni mamla-
kat aholisi uchun ochiq qilishlari va fuqarolarga hukumat hu-
jjatlariga va hukumatdagi saylangan vakillarga kirish uchun 
mukammal vositalar bilan ta’minlashga mo‘ljallangan . 
C2G elektron biznes modelio‘z ichiga elektron tijorat 
elementlarini, masalan, soliqlarni yig‘ish uchun, avtomobilni 
ro‘yxatdan o‘tkazish, patentni ro‘yxatga olish, kerakli ma’lumotni 
olish uchun xizmat qiladi. Natijada qog‘oz bilan ishlash haj-
mi kamayadi va zarur protseduralar sezilarli darajada tezlasha-
di. Ilgari fuqarolardan uzoq vaqt navbatda turish, davlat amal-
dorlari bilan muloqot qilish va ko‘plab qog‘oz hujjatlarni 
tayyorlash va ko‘chirish talab qilgan bo‘lsa endi bir necha daqiqa 
vaqtni oladi. C2G elektron biznes modellari hukumat tabiatini 
o‘zgartirib, "elektron demokratiya» rivojlanishiga olib keladi. 
Elektron tijorat bozorining biznes - modeli 
Har qanday kompaniya korporativ vakolatxonasining Inter-
netda mavjudligi va rivojlanishi asosida
aniq biznes-mo-
del bo‘ladi
. Internetdagi iqtisodiy faoliyat vositalar bozori doimiy 
ravishda rivojlanib borayotganligi sababli, biznes modellar uchun 

---

151 
yangi imkoniyatlar va ularni amalga oshirish yo‘nalishlari vujudga 
keladi. 
Modelini tanlash web-vakolatxonani oldidagi maqsad va 
vazifalar bilan belgilanadi. 
Asosiy biznes modellarni ko‘rib chiqamiz: 
Reklama biznes modeli
. Sayt reklama kampaniyasini tashkil 
qilish va o‘tkazish uchun yaratilgan. Asosiy maqsadi – doimiy, 
aniq segmentlangan yoki, aksincha, saytdagi eng yirik auditori-
yani yaratish. Ushbu tomoshabin bilan aloqa qilish reklama 
beruvchilar yoki homiylarga sotilmoqda. 
Muammoni hal qilish uchun quyidagi vazifalarni hal qilish 
kerak: 

saytga tashrif buyuruvchilarni dastlabki jalb qilinishi; 

takroriy tashriflarni rag‘batlantirish, foydalanuvchilarning 
saytda sarflash vaqtini ko‘paytirish; 

Saytning hayotida foydalanuvchining faol ishtiroki (muno-
zaralar, so‘rovlar, tanlovlar va boshqalar); 

Foydalanuvchilarni resursni rivojlantirish va ilgari surishga 
jalb qilish; 

Sayt hamjamiyatiga sadoqatli bo‘lishini, jamoatchilik his-
sini shakllantirish. 
Mavjud biznesni qo‘llab-quvvatlash modeli
. Agar kompaniya 
o‘z biznesini an’anaviy sharoitlarda amalga oshirsa, u holda 
individual ish jarayonlarini virtual makonga o‘tkazilishi mum-
kin. Bunday holda, sayt marketing vositalaridan biriga aylanadi, 
uning yordamida bozor bilan o‘zaro ta’sirning instrumental 
bazasini sezilarli 
darajada kengaytirish 
uchun qo‘shimcha 
imkoniyat mavjud bo‘ladi. Ushbu turdagi sayt bajarishi mumkin 
bo‘lgan vazifalar: 

reklama, kompaniyaning savdo markasi va / yoki uning 
mahsulotlarini reklama qilish; 

jamoatchilik bilan aloqalar tizimini kengaytirish; 

iste’molchilarga, sheriklarga, aksiyadorlarga, reklama 
agentlariga tovarlar va kompaniya to‘g‘risida to‘liq va tezkor 
ma’lumotlarni taqdim etish; 

---

152 

iste’molchilarga sotishdan oldingi va sotishdan keyingi 
ma’lumot berish; 

to‘g‘ridan-to‘g‘ri savdo; 

firmalar o‘rtasidagi savdoni ta’minlash; 

mahsulotlarni tarqatish kanalini tashkil qilish (agar ularni 
Internet orqali tarqatish mumkin bo‘lsa). 
Yangi biznesni tashkil etish modeli
. Internet yangi ish yarat-
ish imkonini beradi – bu o‘ta noyob imkonyatga asoslangan 
modellar. Bunday modelni amalga oshirishning yorqin misoli bu 
elektron almashinuv, onlayn auktsion, onlayn-do‘kon va bosh-
qalar. 
Qoidaga ko‘ra, bunday sharoitda mahsulotning asosiy turi 
axborot mahsuloti bo‘lib, uni yaratish va amalga oshirish uchun 
foydalanuvchi (yoki potentsial xaridor) tomonidan ko‘rsatilgan 
o‘ziga xos xususiyatlarni egallash uchun axborot resurslarini qayta 
ishlash texnologiyalari qo‘llaniladi. Bu holda, har biznes-
jarayonlari virtual makonga o‘tkazishmumkin, hatto mol etkazib 
jarayonini, shu jumladan, oxirgi foydalanuvchiga (xizmatlar). 
Yuqoridagi biznes-modellar tasnifi umuniy hisoblanadi, 
chunki ushbu modellar, amaliyotda aytib o‘tilgan modellarning
aralash ko‘rinishlari, yoki biznes sohaning ixtisoslashuvi va xusu-
siyatlariga asoslangan detallashgan ko‘rinishlari. 
