O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

II-bob: MTM ta’lim jarayonining maqsad va tamoyillari deb nomlanib, u  
quydagilarni:
➢ MTT ta’lim jarayonining maqsadlari;
➢ MTTda ta’lim jarayonini tashkil qilish tamoyillari;
➢ Qo‘shimcha ta’lim xizmatlarini tashkil qilish;
➢ Alohida ehtiyojga ega bo‘lgan bolalar uchun mo‘ljallangan ta’lim faoliyati; 
➢ Ota-onalar bilan hamkorlikni o‘z ichiga oladi. 
Davlat dasturida MTM ta’lim jarayonining maqsad va tamoyillari 
aks ettirilgan bo‘lib:
O‘quv tarbiyaviy jarayonning maqsadi bolalarda umumiy kompetensiyalar va 
rivojlanish sohalari kompetensiyalarini shakllantirish uchun tegishli sharoitlar 
yaratishdan iboratdir.
MTTda ta’lim jarayonini tashkil qilish tamoyillari:
➢ Bola huquqlari, o‘ziga xos rivojlanish xususiyat va salohiyatlarini 
hisobgaolish;

---

69 
➢ ta’lim jarayonida barcha turdagi rivojlanish sohalarining o‘zaro 
bog‘liqligi; 
➢ bola salomatligini asrash va mustahkamlash, uning ehtiyojlari, shu 
jumladan, uning harakatlanish ehtiyojlarini qondirish; 
➢ bolaning ijodiy qobiliyatlarini qo‘llab-quvvatlash;
➢ o‘yin orqali ta’lim berish va rivojlantirish;
➢ bolaning rivojlanishi va ijtimoiy moslashishi uchun qulay muhit 
yaratish;
➢ bola uchun xavfsiz muhitni ta’minlash;
➢ MTTning oila, mahalla va maktab bilan hamkorligi;
➢ Milliy madaniy an’analar qadriyatini oshirish va boshqa millatlar 
madaniyatiga hurmat, boshqa millatlar madaniyatining o‘ziga xos 
xususiyatlarini hisobga olish;
Alohida ehtiyojga ega bo‘lgan bolalar uchun mo‘ljallangan ta’lim faoliyati 
– Maktabgacha ta’lim tashkilotida alohida ehtiyojga ega bo‘lgan bolalarni qo‘llab-
quvvatlash jamoaviy ish hisoblanadi va uni amalga oshirish uchun maktabgacha 
ta’limtashkiloti rahbari javobgar bo‘ladi. Zarurat tug‘ilganda, pedagoglar tarkibi va 
maktabgacha ta’lim tashkiloti rahbariyati, to‘g‘ri ixtisosdagi mutaxassislarni jalb 
etgan holda, bola (uning rivojlanishi) uchun o‘quv-tarbiyaviy faoliyatning individual 
rejasini tuzadi. 
Farzandni barkamol va ma’naviy yetuk qilib o‘stirish uchun, eng avvalo ota-
onaning o‘zi yuksak axloqiy fazilatlarga ega bo‘lishi kerak. Bunday muhim va 
istiqbolli muammolarni hal qilishda mamlakatimizda ota-onalarga yordam 
ko‘rsatish maqsadida maktabgacha ta’lim tashkiloti tashkil etilgan. Bu borada 
maktabgacha ta’lim tashkiloti bilan ota-onalar hamkorligining ahamiyati katta. 
Maktabgacha ta’lim tashkiloti tarbiyachisi ota-onalar bilan suhbat chog‘ida 
dastur talablariga tayanadi, ota-onalarning pedagogik layoqati va oilaviy tarbiya 
xususiyatlarini hisobga olgan holda maktabgacha tarbiya haqidagi kitoblarda 
berilgan maslahatlar, tavsiyalardan ijodiy foydalanadi. 
Suhbat bu ikki tomon – tarbiyachi bilan ota-onaning muloqotidir. U fikr 
almashishga, muhokama qilinayotgan masalalarda o’zaro hamjihatliko’rnatilishiga 
yordam berishi kerak. Bunda muhimi, tarbiyachi tomonidan xayrixohlik, erkinlik 
muhitining yaratilishidir. 
Maktabgacha ta’lim tashkiloti va oila uyg’unligida bola tarbiyasi samarali 
kechadi, agarda, birinchidan, Maktabgacha ta’lim tashkilotlaridagi ta’lim-tarbiya 
jarayonining optimal variantlari yaratilgan bo’lsa, ikkinchidan, ota-onalar bolalar 
tarbiyasining quyidagi ma’naviy jihatlariga e’tibor berilsa: 
➢ oila ma’naviyati; 
➢ sog’lom oilaviy muhit; 
➢ oilada bolaga ma’naviy – immunologik tarbiya berish omillari; 

---

70 
➢ oilada bola tarbiyasiga oid munosabatlar; 
➢ oilada bola tarbiyasiga oid salbiy holatlarga qarshi munosabatlar; 
➢ oilada bolani ma’naviy jihatdan tarbiyalashga bag’ishlangan tadbirlar, 
marosimlar, urf-odatlar, milliy va oilaviy bayramlardir. 
Bolaning har tomonlama rivojlanishini ta'minlash uchun maktabgacha ta'lim 
tashkiloti ota-onalar bilan o‘zaro hamkorlikning quyidagi shakllarini tashkil qilishi 
mumkin:
• ota-onalarning maktabgacha ta'lim tashkiloti borasidagi fikrlarini hisobga 
olish;
• ilk rivojlanish masalalarida ota-onalarga bilim berish;
• ota-onalarni o‘quv-tarbiyaviy jarayonda faol qatnashishga jalb etish;
• ota-onalarning tashkilot hayotida ishtirok etish borasidagi tashabbuslarini 
qo‘llab-quvvatlash. 
Shuni ta’kidlash joizki, bola tarbiyasi bilan jiddiy shug‘ullangan ota-onalarning 
farzandlari ta’lim tashkilotida o‘z imkoniyatlarini mashg‘ulot jarayonida 
qiynalmasdan ko‘rsata oladi. Oila va ta’lim tashkilotlarining uzluksizligi bolani 
nafaqat jismoniy va aqliy jihatdan rivojlantiradi, balki uning ma’naviy 
shakllanishiga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ota-
onalar uchun vaqti-vaqti bilan trening, munozara, test, so‘rovnomalar o‘tkazib 
turilsa, ayniqsa maktab yoshidagi 6–7 yoshli bolalarni maktabga tayyorgarligini 
aniqlashda ota-onalar ishtirokida olib boriladigan har bir mashg‘ulot farzandining 
nimaga qodir ekanini anglashiga yaqindan yordam beradi va bolalarni maktabga 
tayyorlashda oila a’zolarining mas’uliyati oshadi. Ta’lim tashkilotlarida ota-onalar 
va tarbiyachilar bilan o‘tkaziladigan har bir munozara bolalarni maktabning ilk 
bosqichiga yengil qadam qo‘yishida hamda sog‘lom bola va sog‘lom muhit 
sharoitini mustahkam yaratishga imkon beradi. Treninglar maktabgacha ta’lim 
tashkiloti 
uslubchisi, 
maktabgacha 
tayyorlov 
guruhi 
tarbiyachisi 
va 
tarbiyalanuvchilari hamda ularning ota-onalari, boshlang‘ich sinf tarbiyachilari 
ishtirokida o‘tkazilishi bola rivojlanishida to‘g‘ri tashxis qo‘yishga yordam beradi.