Өзбекстан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министирлиги

4. Nawayı lirikasınıń obrazlar dúnyası keń hám tereń. Obrazlar 
galereyasınıń orayında óz yarına janın pida qılǵan, oǵan jan-táni menen berilgen, 
ishki dunyası girbińsiz taza ashıq obrazı turadı. Onıń mashuqası (súyiklisi) 
obrazı da keń túrde jaratılǵan. Mashuqa ashıqtan ǵárezsiz, onıń dártlerine, 
muhabbatına itibarsız etip súwretlenedi. 
Bordi rahm aylamay ul kafiri xudroy manga, 
Gar rahhum qilibon qaytmas, voy mango. 
Mazmunı: 
Ol takkabbir kapir (ashıqtıń súyiklisi) maǵan rahim áylep qaramadı, 
Eger ol ráhim qılmasa, meniń halım qıyın. 
Muhabbat ǵázzelleriniń birqanshasında raqib obrazı sáwlelengen. Raqib 
sózlik mánisi boyınsha baqtalas, dushpan degendi ańlatadı. Ǵázzellerde ol ashıqtıń 
súyikli yar diydarına erisiw jolında oǵan irkinish bolatuǵın, zıyan keltiretuǵın 
dushpan obrazında kórinedi. Raqib – allegoriyalıq obraz. Ol haq jolına ózin 
baǵıshlaǵan musılmandı (shın ashıqtı) joldan adastırıwǵa urınatuǵın ázázúl, 
shaytan dep túsiniledi. 
Ashıqlıq lirikasında, sonday-aq, gúl hám búlbil, gúlistan, shámenzar sıyaqlı 
ramziy (simvolikalıq) obrazlar jiyi qollanıladı. Shıǵıs poeziyası dástúrinde búlbil 
essiz ashıq obrazın, al gúl bolsa búlbil ashıq bolǵan mashuqa yamasa mahbuba, 
janan obrazın ańlatadı.
Ne navo saz aylagay bulbul gulistandin judo, 
Aylamas tóti takallum shakkaristondin judo. 
Mazmunı: 
Gúlistanı joq búlbil ońlap (saz etip) sayray almas,
Shekerstanı (mákan-jayı) joq totı sóz aytıwǵa tili aylanbas. 

---

107 
Nawayı lirikasında máy, boda (yamasa boza), sharap obrazı da simvolikalıq 
mánis ańlatadı. Shıǵıs shayırları dastúrinde máy, sharap sıyaqlı násheli ishimlikler 
kóp hám unamlı jırlanadı. Biraq máy jırların xatqa túsken mánisinde qabıllasaq, 
ullı shayırlar (Omar Hayyam, Saadi, Xafiz, Jamiy, Lutfiy h.b.) násheli 
ishimliklerdiń hám másliktiń abzallıǵın jırlaǵan bolıp túsiniledi. Negizinde, olar 
sharap obrazı arqalı insannıń aǵla ruwxıy dúnyasın ańlatadı, onıń haqqa bolǵan 
ıntıqlıǵın, muhabbatın bildiredi. Máy jırlarında (ǵázzellerinde) máy obrazı menen 
birge saqıy obrazı teń júredi. Saqıy – sharap quyıwshı, allegoriyalıq obraz. Ol 
ilim-bilim, tálim-tárbiya beretuǵın ustaz, pir obrazın ańlatadı. Nawayı usı rámziy 
obrazlardı jáne de jetilistirip jibergen. 
Saqiyo, máy birla sol jonimga andoq shulakim, 
Ranju, mehnat dudi chiqqoylar boshimdin tólǵashib. 
Mazmunı: 
Ey saqıy, maǵan máy ber hám meniń kóńlimdi máy shuǵlası menen
jarıq et (aǵart), 
Miynet, azap tútini basımnan ketip, dút basqan kóńlim aǵarsın. 
Soqiyo, hijran tunidur, boda tut, 
Ul quyosh birla bu shomimni yorut. 
Mazmunı: 
Ey saqıy, hijran azabında júrgenimde maǵan sharap ber,
Sol quyash (sharap) penen meniń túnimdi jarıq etip jiber.
Bul jerde ashıq haq diydarına jete almay azaplanıp júrgende meniń kóńlimdi 
aǵartıp (ilim, bilim menen), maǵan jol kórset dep pirge (saqıyǵa) jalbarınıp tur. 
Sonday-aq, Nawayı lirikasında shah hám gada obrazları, zahid (tárki