75
6.
«Devon»da keltirilgen naqıl-maqallardı házirgi qaraqlpaq tilindegi naqıl-
maqallar menen salıstırıń.
7.
Ne ushın «Devon»daǵı jırlardı, naqıl-maqallardı qaraqalpaq sóz óneriniń
saǵası dep sanaymız?
Qıpshaqlardıń «Kodeks kumanikus» kitabı
1. «Kodeks kumanikus» jazba esteligi dóregen tariyxıy dáwir hám onıń
koljazbası haqqında maǵlıwmatlar. IX-XII ásirlerde házirgi Qazaqstan dalaların,
Volga, Don dáryaların, Arqa Kavkaz tawları eteklerin túrkiy xalıqlardıń qıpshaq
qáwimleri jaylaǵan. Olar Qıpshaq qáwimleri hám urıwları birlespesin dúzgen. Usı
dáwirdegi Xorezmshaxlar mámleketin de qıpshaqlardan shıqqan xanlar basqarǵan.
Bul jerlerde kúshli Altın Orda xanlıǵı ústemlik etken zamanlarda da (XIII-XV á.á.)
qıpshaq qáwimleri: házirgi ózbek,
qaraqalpaq, qazaq, tatar, bashqurt, balqar,
noǵay, qarashay, qumıq
tillerinde sóyleytuǵın xalıqlardıń ata-babaları kópshilikti
quraǵan hám qıpshaq tili tiykarǵı qatnas tili bolǵan. Sonlıqtan,
Evropa ellerinen
kelgen elshiler, sawdagerler, sayaxatshılar, ruwxaniyler qıpshaq
tilin biliwge
háreket etken. Demek, «Kodeks kumanikus» sózligi ámeliy zárúrlikten, yaǵnıy
qıpshaq tilin úyreniw maqsetinen kelip shıqqan hám málim dárejede
qollanba
xızmetin atqarǵan.
Sózlik XIII ásirdiń aqırında 1294-jılı xristian missionerleri (dindi tarqatıwshı
ruwxaniyler) tárepinen dúzilgen dep esaplanadı, al kóshirmeleri 1303 hám 1330 –
jılları islengen. Kitaptıń ataması latın
tilinde kodex – kitap, cumanicus –
Dostları ilə paylaş: 
