Özet Batınî fırkaların ortak özelliklerini tanıyabilmek. Batınî fırkalar başka din ve inanışlarla birlikte İslam’ı bir şekilde bağdaştıran
bir karaktere sahiptir. Kapalı toplum halinde yaşamışlar, inanç ve
uygulamalarını başkalarından gizlemişlerdir. Kendilerini İslam’la
ilişkilendirmekle beraber, İslam’ın temel inanç ve ibadetlerini kendilerine has
anlayışla yorumlamışlardır. Ayrıca tenasüh inancını benimsemişlerdir.
Nusayrîlik, Dürzîlik ve Yezidîliğin tarihi açıklayabilmek. Batınî fırkalar gizliliğe özel önem verdikleri için tarihi gelişimleri uzun
asırlar yeterince bilinememiştir. Nusayrîlik 4., Dürzîlik 6., Yezidîlik ise 12.
yüzyılda doğmuş ve tarihsel gelişimlerini sürdürerek günümüze ulaşmıştır.
Nusayrî, Dürzî ve Yezidî öğretilerini İslam’ın temel inanç ve ibadet anlayışlarıyla karşılaştırabilmek. Nusayrîlik’te aşkın bir ilah anlayışı benimsenmiş olmakla birlikte, O’nun
çeşitli dönemlerde nasûtî kalıba girdiği ve Hz. Muhammed döneminde bu
kalıbın Ali olduğu kabul edilmiştir. Dürzîlik’te ise benzer anlayış geliştirilmiş
ve bu kalıp Hâkim-Biemrillah olarak inanılmıştır. Yezidîlik’te de bir ilah
inancı bulunmakla beraber bazen Melek Tavus’a ilahi özellikler verilmiştir.
Diğer taraftan adı geçen üç fırka tenasüh anlayışını benimsemiş, bunlardan
Dürzîlik insan ruhunun ancak başka bir insan ruhuna girebileceğini kabul
ederken diğerleri insan ruhunun hayvanlara da geçebileceğini kabul
etmişlerdir. İslam’ın ortaya koyduğu uluhiyet inancında Allah’ın bir beşere
hulûlu veya onunla birleşmesi söz konusu olmadığı gibi ahiret inancı da
tenasüh anlayışı ile paralellik arzetmez.
Diğer taraftan Nusayrî, Dürzî ve Yezidî öğretisinde İslam’ın namaz, oruç,
hac ve zekât gibi ibadetleri tevil ederek farklı biçimlerde yorumlanıp
algılanmıştır.
Batınî fırkaların bağdaştırmacı karakterini açıklayabilmek Batınî fırkalar doğup geliştikleri coğrafyada varlığı yahut kalıntıları devam
eden Sabiîlik, Mecûsîlik, Mazdeizm, Yahudilik ve Hıristiyanlık gibi din ve
inanışlardan etkilenmiştir.