Xəstəlikləri” fənni Giriş. Dişlərin və ağız boşluğu selikli qişasının anatomo- fizioloji xüsusiyyətləri haqqında qısa məlumat

Kəskin herpetik stomatitin yüngül formasının klinikası
 
Dişlərin inkişafı  
Prodromal  
Kataral  
Səpmə  
Sönmə  
Kliniki 
sağalma  
Kliniki təzahür 
yoxdur. 
İntoksikasiya
nın 
olması 
qeyd 
olunmur.  
Temperatur 
37,2-37,5
0
C. 
Ümumi 
vəziyyət 
qənaətbəxşdi
r. 
Bəzən 
burunun, 
tənəffüs 
yollarının 
kataraktı. 
Yüngül 
kataral 
gingivit. 
Limfadenit 
(çənəaltı) 
davamiyyəti 
1-3 gün  
Temperatur 
37,5
0
C. 
Ümumi 
vəziyyət 
kafidir, yemək 
zamanı 
ağrılar. Ağızda 
hiperemiya 
fonunda  tək-
tək 
zədə 
elementləri. 
Limfodenit  
Temperatur 
normal. Əhval 
yaxşı, 
qida 
qəbulu 
zamanı ağrılar 
azalır. 
Elementlər 
epitelləşməni
n 
aktiv 
stadiyasındad
ır. 
Davamiyyət 
4,5 gün  
Temperatur 
normadadır, 
əhvalı 
yaxşıdır, 
gingivit 
olmur. 
Limfadenit bir 
həftə  ərzində 
davam  edir. 
Davamiyyət  7 
gün  
 

---

Xroniki  residivləşən  herpetik  stomatit  tək  qovuqcuq  səpgisi  ilə  dodağın  qırmızı 
haşiyəsində, dilin ucunda, burunun yanlarında, damağın ön hissəsində görünür.  
Qovuqlar  partlayr,  daxilində  olan  ekssudat  quruyur  və  yerində  sarı-boz  rəngdə 
qabıqlar əmələ gəlir. Residivlərin miqdarı orqanizmin rezistentliyindən asılıdır.  
Xroniki residivləşən herpetik stomatit diferensiasiya olunur xroniki aftoz stomatitlə, 
ikincili sifilislə, kontakt allergik stomatitlə, pemfiqusla.  
 
Siflis-qrafoloji sxemi
 
Etiologiya  
Törədici 
solğun 
treponem  
Yoluxma  əsasən  cinsi 
yol, bəzən məişət, nadir 
hallarda professional  
Formalar  
Birincili sifilis  
İkincili sifilis  
Üçüncülü sifilis  
Zədə elementləri   Bərk şankr  
 
1. Ləkəli  
2. Papulyoz  
3. Pustulyoz  
4. Sifilitik (keratit 
otit,  Qetçinson 
dişləri)  
5. 
Sifilitik 
leykoderma  
 
Qabarlar 
Qummalar  
Lokalizasiya  
ABSQ-da  və  dəridə  treponem  daxil 
olan yer  
Diferensial diaqnoz  
I  sifilis:  vərəmlə,  xərçəng  xorası  ilə, 
residivləşən  herpeslə,  travmatik 
xoralarla  
II  sifilis:  allergiya,  qırmızı  yastı  dəmrovla,  leykoplakiya,  çoxformalı 
ekssudativ eritemlə, Vensan stomatitilə  
III sifilis: xərçənglə, miliar- xoralı vərəmlə  
Müalicə  
Ümumi  dəri  zöhrəvi 
dispanserdə spesifik  
Yerli  
1. Sanasiya  
2. Antiseptik  
3. Ağrıkəsici  
4. Epitelləşdirici  
 
 
Göbələk xəstəlikləri 
Bəzi  müəlliflərə  görə  (A.İ.Marçenko  və  başqaları  (197),  selikli  qişada  patogen 
göbələyin səbəbindən) ABSQ-da kandidoz tez-tez rast gəlinən xəstəlikdir.  
Kandidoz – candida (oidium, Manilia və s.) maya göbələklərinə aiddir. Onlar təbiətdə 
geniş  yayılmış  saprofitlərdir  və  qeyri  aktiv  formada  bir  o  qədər  də  rast  gəlinmir. 
Təqribən əhalinin 50%-i arasında yayılmış xəstəlikdir.  

---

Bəzən  müəyyən  şəraitdə  bu  göbələklər  patogenə  çevrilir  və  selikli  qişanı  zədələyir. 
Yəni  saprofitdən  patogenə  (parazit)  çevrilir.  Eyni  zamanda  dəri,  xüsusilə  büküşlər, 
dırnaqlar, dırnaqyanı nahiyələr də zədələnə bilər.  
Kandidozu törədən səbəb disbakteriozdur  
Göbələk  xəstəliklərini  müxtəlif  terminlərlə  adlandırırlar  (levuroz,  moniliaz, 
kandidomikoz,  səthi  blastomikoz  və  s.),  lakin  geniş  yayılmış  və  təbabətdə  işlənən 
termin - «kandidoz» və ya kandidomikozdur. 
Kandidozun törədicisi-maya göbələyinin (pseudotropicalis, albikans, tropicalis, krusei 
və  s.)  candida  nəslindəndir.  Xəstəlik  təzə  anadan  olan  uşaqların  ilk  günlərində 
antibiotik,kortikosteroid və s. çox miqdarda qəbul edən, şəkərli diabeti olan şəxslərdə 
tez-tez rast gəlinir.  
Kandidozun inkişafında və onun ağırlaşmasına təsir edən səbəblər kəskin və xroniki 
travmalar, keyfiyyətsiz protezlər, dişlərin iti kənarları olur.  
Kandidozun kliniki təzahürü və xəstənin yaşından, vəziyyətindən, somatik xəstəliklərin 
gedişatından,  dərman  preparatlarının  qəbulundan  asılı  olur.  A.M.arieviç  və 
Z.Q.Stepaseva  (1965)  kandidozu  3  formaya  ayırır:  selikli  qişa  kandidozu  və  visseral 
(sistem) kandidoz  
ABSQ-da kandidoz stomatiti diş ətində, dildə, dodaqda və dodağın bucaqlarında rast 
gəlinir. Kliniki  gedişatına  görə  kandidoz  kəskin və  xroniki;  zədələnmənin dərinliyinə 
görə - səthi və dərin, yayılmasına görə-ocaqlı və diffuz, lokallaşmasına görə-stomatit, 
xeylit, qlossit, palatinit, mikotik eroziya olur və s.  
Kandidozun bir neçə klinik forması vardır: kəskin psevdomembranoz (yalançı örtük), 
eritematoz (atrofik) və xronik hiperplastik, xronik atrofik ağız bucaqlarının kandidozu. 
Bu formalar müstəqil inkişaf edə bilər, eyni zamanda keçid forma kimi də rast gəlinir.  
Kəskin kandidoz- (soor) alimlər hesab edirlər ki, bu forma ancaq südəmər uşaqlarda 
rast gəlinir. Yüngül, orta və ağır forması olur. ABSQ-nın hiperemiyası fonunda əvvəlcə 
nöqtəvari  ağ  ərp  əmələ  gəlir,  sonra  isə  nöqtələr  birləşir  və  yapışır,  kəsmiyəbənzər 
mənzərə alınır. Bunlar epitel qatı ilə çox sıx birləşir və selikli qişanı qaşıyan zaman, 
zədələmədən  təmizlənir.  Ərpin  altında  selikli  qişa  hamar  səthli  və  qırmızı  rəngdə 
görünür.  
Böyüklərdə  kandidoz  əsasən  xroniki  xəstəlik  kimi  yaranır.  Bu  halda  selikli  qişanın 
hiperemiyası,  ödemi  azalır,  lakin  göbələk  ərpi,  kobud,  qalın  və  selikli  qişaya  bərk 
yapışmış olur. Belə ərpi çox çətinliklə qopardıqdan sonra. Yerində tünd eroziv qanlı 
səthlər  qalır.  Dilin  üzərində  ağ  ərplə  örtülü  dərin  şırımlar  açılır.  Kliniki  təzahürlərin 
fonunda xəstələr ağızda yanğı və quruluqdan şikayətlənirlər.  
Kəskin  psevdomembranoz  kandidoz.  Xəstə  ağrıdan  şikayət  edir,  selikli  qişada  yanğı 
hissi,  qida  qəbulunun  çətinləşməsi  baş  verir.  Obyektiv  müayinədə  yanaqların, 
damağın,  dilin,  selikli  qişası  hiperemiyalı  olur.  Quru  səthin  üzərində  ağ  nöqtəvari 
səpkilər, kəsmiyəbənzər kütlə şəklində meydana çıxır.  
Xəstəliyin ağır formasında həmin mənzərə görünür, lakin yaranan ərplər çox çətinliklə 
qopur və yerində qanlı eroziyalar qalır.