°збекистон республикаси ·ишло·

Hujayraning  asosiy  organoidlari.  Hujayrani  eng  muhim  qismlari 

sitoplazma va yadro. 

Sitoplazma  -  suyuq  modda  bo‘lib  unda  bir  qator  organoidlar  joylashgan, 

kimyoviy  tarkibi  juda  murakkab:  10-20  foiz  -  oqsil,  2-3  foiz  -  lipidlardan,  1-2 

foiz - uglevodlar, mineral tuzlar va boshqa narsalar  - 1 foiz. Hujayrani hayotida 

oqsillarni  ahamiyati  katta.  Oqsillar  tarkibida  20  xil  aminokislotalar  aniqlangan. 

Endoplazmatik  to‘rni  membranalari  butun  sitoplazmada  joylashib  hujayrani 

tashqi  membranasi  (qobig‘i)  endoplazmatik  to‘r  membranasiga  o‘tadi.  Ya’ni 

endoplazmatik to‘r tashuvchi vazifasini bajaradi. 

Ribosomalar - juda mayda organoidlar, ularni faqat elektron mikroskopda 

ko‘rish  mumkin.  Ular  sitoplazmani  hamma  yerida  va  endoplazmatik  to‘r 

---

 

9 

membranasi  ustida  joylashgan.  Ximiyaviy  tarkibi  RNК  va  oqsildan  iborat. 

Ribosomalarda  oqsil  sintezlanishi  yuz  beradi.  Ribosoma  oqsil  va  RNК  dan 

iborat, 120-150 A - diametrga ega.  

Mitoxondriyalar - soni har xil bo‘ladi. Ular yorug‘lik mikroskopida yaxshi 

ko‘rinadi.  Yosh  hujayralarda  mitoxondriyalar  soni  ko‘proq.  Mitoxondriyalar 

quyidagicha  tuzilgan:  tashqi  va  ichki  membranadan,  matriks  va  kristlardan 

iborat.  Mitoxondriyalar  bo‘linish  yo‘li  bilan  hosil  bo‘ladi.  Mitoxondriyalarda 

energiya  yig‘iladi,  shuning  uchun  ularni  hujayraning  kuch  (ya’ni  energetik 

stansiyalari) manbasi deb nom berildi. Mitoxondriyalar ATF ishlab chiqaradi.