Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Elmi Metodik Şurasının

Tədris çətinlikləri  
Hansı ixtisas səviyyəsinə yiyələnməsindən asılı olmayaraq, bir 
çox tibbi iĢçiləri və pedaqoqlar uĢağın beyin zədələnməsinin hansı 
nəticələr doğurmasından xəbərsizdir. Beyin zədələnməsi olan tələbələr 
öyrənmə qüsurları, emosional problemləri, yaxud əqli geriliyə malik 
olan yaĢıdlarına nisbətən tam fərqli Ģəkildə düĢünürlər. Buna görə də, 
tələb edilən bilməz. Məsələ orasındadır ki, məktəbdə beyin zədələnməsi 
probleminə malik olan uĢaqlar üçün müvafiq Ģəkildə nevropsixoloji, 
nitq və dil təlim və digər sahələrdə müvafiq tədqiqatlar aparılmalı və 
onlar üçün tam fərqli və fərdi proqramlar tərtib olunmalıdır.
Beyin zədələnmələri olan uĢaqların əksəriyyəti məktəbə 
qayıdanda, onların emosional və tədris ehtiyacları bu zədələri almazdan 
əvvəl malik olduqları ehtiyaclardan tamamilə fərqlənəcəkdir. Beyin 
zədəsi alan uĢuqlar bu zədəni almazdan əvvəl hansı vəziyyətdə 
olmalarını xatırlayırlar. Bu ona görə vacib bir faktordur ki, onun köməyi 
ilə uĢaqda yaranan emosional və psixoloji problemlərin tam Ģəkildə 
müəyyənləĢdirilməsi iĢini aparmaq mümkündür. UĢağın beyin travması 
təkcə əlaqədar mütəxəssisləri yox, eyni zamanda onun ailəsini, 
dostlarını da narahat edir, bütün bu Ģəxslər uĢağın zədəni alığı dövrə 
qədər özünü necə aparmasını yaxĢı xatırlayırlar və bu faktın özü qarĢıya 
qoyulan konkret məqsədlərin icrasına bilavasitə yardım göstərir.
Buna görə də beyin zədəsi alan uĢağın məktəbə qayıtmasının 
diqqətlə planlaĢdırılması, o cümlədən xəstəxana ilə bərpa mərkəzi, 
habelə təlimi həyata keçirən kollektiv arasında əlaqənin yaradılması 
uĢağın mövcud probleminin aradan qaldırılmasında vacibdir. UĢağın 
əvvəllər öyrəndiyi materialları yenidən öyrənib öyrənməməsini 
müəyyənləĢdirmək də mühüm faktorlardan biridir. Beyin zədəsi alan 

---

190 
uĢağıe nəzarətdə saxlanması mütləq Ģəkildə həyata keçirilməlidir – 
məsələn uĢaq sinif otağından istirahət otağına keçdikdə, o, istiqaməti 
itirə bilər, yaxud qarıĢıq sala bilər. Müəllimlər də öz növbəsində yadda 
saxlamalıdırlar ki, uĢağın qısa müddətli yaddaĢında qüsurlar əmələ 
gəldiyi üçün onun müəyyən müddət əvvəl öyrəndiyi biliklər yadından 
çıxa bilər.
Beyin zədəsi alan tələbələrlə konstruktiv əsaslarda iĢləmək üçün 
pedaqoqlar aĢağıdakıları yerinə yetirməlidirlər: 
 Təkrara mütəmadi olaraq yer verilməsi. 
 Yeni tapĢırıqların nümayiĢ etdirilməsi, göstəriĢlərin izah 
edilməsi və ideya və konsepsiyaların əks etdirilməsi üçün nümunələrin 
göstərilməsi.
 Fiqurativ dildən istifadə olunmaması. 
 Müvafiq tapĢırıqlara diqqət yetirilməsi müddətinin uzadılması. 
 VərdiĢlərin mənimsənilməsi və bunların təkrar olaraq 
təcrübədən keçirilməsi. 
 YaddaĢın gücləndirilməsi üçün krmpensator strategiyaların 
öyrədilməsi.
 Tələbələrin tez yorulub əldən düĢməsinin qarĢısını almaq üçün 
lazım olduqda istirahət fasilələrinin təĢkil edilməsi.
 Onların əhatə olunuğu mühitin gərginliklə azad olunması. 
Görmə və qüsurları və korluq
Tərifi
Görmə qüsurları görmənin funksional olaraq itməsi nəticəsində 
yaranan hadisədir. Görmə qüsurları ilə nəticələnən göz problemlərinə 
albinizm, katarakt, qlokoma və görməyə maneçilik törədən əzələ 
problemləri və s. xəstəliklər daxildir.
Görmə qüsurları olan tələbələrin ümumi xarakteristikasını vermək 
üçün tədris kontekstində istifadə edilən qismən görmə, az görmə, təmiz, 
kolrluq 
kimi 
anlayıĢlar 
iĢlədilir. 
Onlar 
aĢağıdakı 
kimi 
müəyyənləĢdirilirlər: